Ц.Элбэгдорж: Эх, хүүхдийн асуудал бол Монголын асуудал юм

Алдарт эхийн одонт ээжүүдийн ес дэх удаагийн чуулга уулзалт өнөөдөр Төрийн ордонд болов. Уг уулзалтад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж оролцож үг хэллээ. Тэрээр хэлсэн үгэндээ:

“Та бүхэндээ энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Жил бүхэн Төрийн ордонд Монголын алдарт ээжүүдийн төлөөлөл болсон олон сайхан ээжүүд цуглаж, Төрийн ордонд эерэг сайхан эрчим хүч өрнөж, ээжүүдийн ариун сайхан сүүн сэтгэлээр дүүрдэг сайхан уламжлал тогтоод удаж байгаа юм. Энэхүү сайхан арга хэмжээг зохион байгуулдаг “Алдарт эхийн одонт ээжүүдийн холбоо”, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, бусад зохион байгуулж оролцож байгаа нийт хүмүүс, ээжүүд, эхчүүддээ гүн талархал илэрхийлж та бүхэнд олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрийн гал халуун баярын мэндийг өргөн дэвшүүлж хамгийн сайн сайхан, эрүүл энхийг хүсэн ерөөж мэндчилье.

Өнөөдөр ням гариг, амралтын өдөр хэдий ч бид ажиллаж байгаа. Өнөөдөр та бүхэн Төрийн ордонтой танилцаж, хүүхдүүд, ач нар, бусад хүмүүс та бүхнийг энд хүргэж ирсэн байна.  Ээжүүдийн баярын арга хэмжээнд ээжийгээ оролцуулахаар хүргэж ирж байгаа хүүхдүүд бол их сайн хүүхдүүд гэж бодож байна. Ээжийгээ баяруулахаас том буян гэж энэ хорвоод байхгүй. Тэгэхээр тэр их буянтай үйлсэд би бас нэгдэж оролцож байгаа юм. Өнөөдөр миний ажил ээжүүд, эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл, төрийн бус байгууллагын төлөөлөлтэй уулзаж ярилцаж, тэдний санаа бодлыг сонсож, “Эмэгтэйчүүдийн нүдээр төрийн хариуцлага” гэдэг сэдвээр уулзалт хийхээс эхэллээ. Энэ арга хэмжээг жил болгон хийж заншаад байгаа. Энэ уулзалт арга хэмжээгээр тулгамдаж буй олон асуудлыг тал талаас нь ярилцлаа. Манай эмэгтэйчүүдийн байгууллагууд олон асуудлыг идэвхтэй гаргаж ирж ярьдаг. Эмэгтэйчүүдийн асуудал гэдэг бол зөвхөн эмэгтэйчүүд ярьдаг асуудал биш, энэ асуудал бол Монголын асуудал юм. Эх хүүхдийн асуудал гэдэг бол Монголын төр анхаарал хандуулах асуудал юм. Газар бүхэн ярьж анхаарал хандуулж байх асуудал юм. Энэ чиглэлээр ярьж хэлж ажиллаж байгаа эмэгтэйчүүдийн олон байгууллага, төрийн бус байгууллагын төлөөлөл, идэвхтэн эмэгтэйчүүддээ туйлын их талархаж явдгаа хэлье.

Саяхан цагаан сар маань сайхан боллоо. Өнөөдрийн арга хэмжээнд олон аймаг, сумаас олон ээжүүд хүрэлцэн ирлээ. Энэ жил их сайхан жил гарч байна. Өнтэй жил гэж л ийм байдаг байх. Монгол Улсад маань бэлгэдэл ерөөлтэй сайхан үйл явдлууд боллоо. Морин жилийн төгсгөл, хонин жилийн эхэнд монголчууд олуулаа болж гурван сая дахь иргэнээ хүлээн авлаа. Монголчууд маань 25-27 жилийн дотор нэг сая хүнээр нэмэгдээд байгаа юм. Нэг дэх сая иргэнээ 1962 онд, хоёр дахь сая иргэнээ 1988 онд хүлэж авч байсан. Гурван сая дахь иргэнээ 2015 онд хүлээж авлаа. Цаашид энэ гурван сая гэдэг тоон дээр өсөн нэмэгдэж байхаар гайхамшигтай сайхан бэлгэдэлтэй зүйл боллоо.

Би хувьдаа Монголын дөрөв, тав дахь сая иргэд ойрхон байгаа гэж бодож байна. Энэ цаг түргэн ойртоосой гэж чин сэтгэлээсээ хүсч байна. Хүн нэмэгдэж хүүхдүүд олон болохын зэрэгцээ эх, хүүхдийн эрүүл мэнд, нийгмийн тулгамдаж байгаа олон асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай болно. Энэ чиглэлээр жил бүхэн дэвшил гарч ажиллах ёстой. Та бүхэндээ энэ чиглэлээр гарч буй сайн мэдээнээс дуулгахад таатай байна.

2014 оны дүнгээр авч үзхэд Монголчуудын дундаж наслалт өндөрсөж нэмэгдсэн байна. Энэ бол сайн зүйл. Бид хүмүүстээ, ээжүүддээ, аавууддаа урт насалж удаан жаргахыг ерөөдөг. Монгол Улсын иргэдийн дундаж наслалт 1989 онд 63 байсан бол одоо 69 болж 70 руу дөхлөө, энэ бол сайхан мэдээ. Монголчууд улам урт насалж удаан жаргах болтугай. Төрөхийн улмаас эхчүүд энддэг эндэгдэл байсан. 1990 онд 1000 эх тутамд 89 эх энддэг байсан бол 2014 онд 24 эх болж буурлаа. Энэ бол эх хүүхдийн эрүүл мэндийн төлөө ажилладаг олон зуун ажилтан, эмч, мэргэжилтний хүчин чармайлтаар буурч байгаа сайн үзүүлэлт юм. Мөн 1000 хүүхэд тутамд гардаг хүүхдийн эндэгдэл 1990 онд 64 байсан бол 2014 онд 15 болж дөрөв дахин буурсан сайн үзүүлэлт гарсан байгаа. Ийм  сайн үзүүлэлтийг бид улам баталгаажуулж авч явах ёстой. Бодлого гаргаж байгаа хүмүүсийн зүгээс маш сайн дэмжиж ажиллах ёстой. Эхчүүд, ээжүүдтэй хамт гаргасан бидний нэг сайн уриалга бол архи хэргэлдэггүй монгол болъё гэсэн санаачилга юм.  Аливаа баярыг архи дарсгүй, аливаа маргаангүй, хүчирхийлэлгүй, хэрүүл зодоонгүй  сайхан тэмдэглэдэг болъё гэж үргэлж уриалж ирсэн. Ээжүүд эхчүүд маань их сайхан дэмжсэн. Ийм уламжлалд шилжиж байгаад би их баяртай байгаа.  Цагаан сараар архи уусан хүний тоо эрс багасч байгаа. Гэхдээ бид эдгээр асуудлыг орхилгүйгээр байнга ярилцаж, хэлэлцэж явах ёстой. Ээжийнхээ, эхнэрийнхээ хүсэхгүй байгаа муу зүйлийг хийхгүй байх нь  тэднийгээ баярлуулж байгаа маш сайн үйл хэрэг юм. Ханиа баярлуулна гэвэл өөрт байгаа муу зуршлаасаа л салах хэрэгтэй. Энэ бол тэдэнд барьж байгаа хамгийн том баяр болно.

Гэр бүлийн хүчирхийлэл гэдэг асуудлыг хоёр гурван жилийн өмнөөс нэлээд эрчимтэй ярьж байсан. Засаг захиргааны нэгж бүхэн, Засаг дарга бүхэн, ажил хариуцаж байгаа хүн бүхэн энэ асуудалд анхаардаг, тодорхой хэмжээний тоо, статистик мэдээлэл гаргаж, муу үр дагаврыг бууруулах чиглэлээр идэвхтэй ажиллах ёстой. Сум, аймаг, улс орны хэмжээнд гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй холбоотой асуудлаар  статистик гаргадаг, анхаардаг болоод байгаа.  Цаашид бид ийм байдлыг байхгүй болгох, багасгах чиглээр нийгэмд чиглэсэн маш олон тодорхой ажил хийх шаардлагатай гэж боддог. Хүнлэг ардчилсан нийгэм байгуулна гэж зорьж байгаа бидэнд нийгэм өөрөө сайхан байх ёстой. Нийгэм сайхан болно гэдэг бол гэр бүл их сайхан болох ёстой. Гэр бүлийн уур амьсгал хүнлэг болох ёстой. Ээжүүд илүү хүнлэг болох ёстой. Аавууд маань илүү хүнлэг болох ёстой. Бодлого гаргаж байгаа хүмүүс маань илүү хүнлэг болох ёстой. Бие биеэ илүү хайрладаг болох ёстой. Ингэх юм бол Монголын нийгэм сайхан болно. Сайхан хүнлэг болно. Өнөөдрийн бидний амьдарч байгаа энэ нийгэм хүнээс өөрөөс нь хамаарч байгаа учраас хийж байгаа үйл ажиллагаа, явуулж байгаа сайн алхам бүхнийг би хувьдаа сэтгэл зүрхээрээ, бүх газарт дэмжиж явах ёстой гэж боддог.

Саяхан дөрвөн настай охины амь нас үрэгдсэнтэй холбоотойгоор манай олон нийт, мөн олон нийтийн хэвлэл гэж яригддаг олон нийтийн сүлжээнийхэн санаачилж зул өргөх ёслол үйлдлээ. Монголчууд хүчирхийлэлгүй амьдаръя. Хүүхдээ хайрлая. Эмзэг бүлгийн иргэдээ хайрлая. Бие бие рүүгээ гар дайлайдгаа зогсооё гэсэн үйл ажиллагааг явууллаа. Иргэд маань өөрсдийнхөө уриалгаар, өөрсдөө яриад, гарч ирээд зулаа өргөж, бие биедээ сайн сайхныг хүсээд явж байгаа нь Монголын нийгэм илүү хүнлэг, сайхан болох тал руу хийж байгаа их зөв алхам юм. Иргэн бүхэн, айл бүхэн үүнийг дотроо бодож, нэг буруу зүйл хийсэн бол түүнийгээ засч урагшлахын төлөө явбал энэ их сайн ажил болно. Үүнийг зүрх сэтгэлдээ ойрхон хүлээж авч, үүний төлөө яваа идэвхтэй иргэд, идэвхтэй хүмүүстээ гүн талархаж явдгаа хэлье.

Манай эмэгтэйчүүд хүүгээ ч, охиноо ч, нөхрөө ч адилхан асарч авч явахын тулд, хамт сайхан байлгахын тулд өөрийгөө мартаж зүтгэдэг гайхамшигтай сайхан хүмүүс. Үүн дээр манай эмэгтэйчүүд, ээжүүд үлгэр дуурайлал үзүүлж ажиллаж ирсэнд би хувьдаа маш их баярлаж явдаг. Эмэгтэйчүүдийн, ээжүүдийн дуу хоолойг бид үргэлж сонсож байх хэрэгтэй. Миний хэлдэг нэг үг байдаг. Ээжийн дуу гарсан газар эмх цэгц тогтож байдаг юм гэж. “Гэр яагаад цэвэрхэн биш байна. Яагаад хогтой байна. Яагаад галгүй сууж байгаа юм” гээд хэлэхэд л тэр айлд байдал өөрчлөгдөж байдаг шүү дээ. Ээжүүдийн оролцоо, ээжүүдийн дуу хоолой гэдэг ямар мундаг хүчтэй юм бэ гэдэг нь эндээс харагддаг.

Амьдрал алаг эрээнтэй, янз бүр л байгаа. Амьдрал нь болж бүтэхгүй, амьдрал нь хүнд байгаа олон янзын хүмүүс байгаа. Ядарч зүдэрч яваа нэгэндээ тусалж, харж үзэж, өөд татаж, дэмжлэг үзүүлж явах нь хүний нийгмийн өөрийнх нь мөн чанар юм. Нэг хүүхэд зовж яваа бол, нэг хүүхэд зодуулж, нүдүүлж, хүнд амьдралтай байгаа бол, нэг хүүхэд асрах газар байгаа бол, үнэхээр сэтгэл өвдөж байгаа бол гэртээ авч ирээд, нэг хүүхдийг ч болсон  амьдралд залгатал нь сургууль соёлд явуулж тэтгэж дэмжээд явъя. Өөрөө төрүүлээгүй ч гэсэн бусдын газар зовж яваа, хайр энэрэл дутаж яваа нэг ч гэсэн хүүхдийг гэртээ асраад, хүн болгоод, ээж аав нь байдаг бол хүлээлгэж өгөөд зөв замд нь оруулбал энэ их буян юм. Хүнээр хүн хийнэ гэдэг маш их хэцүү ажил.Ийм алхмыг манай боломжтой гэр бүлүүд, манай боломжтой айл өрхүүд хийж байх ёстой гэж би боддог.

Бид муу зүйлийг муу зүйлээр эмчилж чадахгүй. Хүчирхийллийг хүчирхийллээр эмчилж чадахгүй. Ийм учраас хүчирхийлэл, муу зүйлийн өөдөөс бид нар сайн алхам хийж, сайхан сэтгэл гаргаж хамтарч ажиллаж чадвал амжилтад хүрнэ. Энд яригдаж байгаа асуудлуудыг ил тод ярьдаг, олон нийтээрээ хэлэлцдэг, дахин давтан ярилцдаг байж л бодлого тодорхойлогчдын анхааралд хүрч, асуудал шийдэгдэнэ.

Хууль, эрх зүйн хувьд нэлээд алхмууд хийгдэж байгаа. Миний хувьд 2-3 хууль санаачилж оруулсан. Өмнө ч ярьж байсан. Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуулийг санаачилж, УИХ-аар олон хэлэлцүүлэг хийж байгаа. Засгийн газрын зүгээс Хүүхдийн эрхийн тухай, Хүүхдийн хамгааллын тухай хуулийн төсөл санаачилж оруулаад байгаа. Бидний 2 жил гаруй ярьж байгаа нэг хууль бий. Бид санаачлаад, оролцооод, тал бүрээс нь ярьж өргөн барьсан.Одоо эргүүлж татаж аваад дахин өргөн барихаар ярьж байгаа. Энэ бол Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль юм. Энэ асуудлыг бид хууль болгож гаргаж авах хэрэгтэй.

Зарим нь Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай тусдаа хуулиар яах юм бэ. Эрүүгийн хууль, бусад хуулиараа шийдэгдэг гэж хардаг.  Гэтэл энд ямар олон харилцаа, ямар олон асуудал байдгийг олж харах ёстой.

Гудамжинд явж байгаад нэг хүн алгадчихад гэмт хэрэг болж байдаг. Гэтэл гэртээ эхнэрээ зодчихсон байхад ахуйн зөрчил гээд орхидог ийм буруу сэтгэлгээ байж болохгүй. Үүнийг буруу үйлдэл бол адилхан буруу үйлдэл, гэмт хэрэг бол адилхан гэмт хэрэг гэж авч үзэх хэрэгтэй. Гэртээ, хашаандаа болж байгаа, айл өрхийн хүрээнд болж байгаа дарангуйлал, бүдүүлэг харилцааг бид цааш өөхшүүлж болохгүй. Ингэхгүй гэдгээ Монголын төр хатуу хэлэх ёстой. Ингэхийн тулд бид нар хуулиа гаргах ёстой. Яагаад ч юм, удаад, хойшлоод байгаа энэ хуулийг УИХ-ын ирэх хаврын чуулганд Ерөнхийлөгчийн хувьд би өөрөө өргөн барья гэж бодож байгаа. Хууль бэлэн болсон. Өргөн барьж, хэлэлцүүлж, энэ асуудлыг шийдүүлье гэсэн бодолтой байна. Өнөө өглөө бид эмэгтэйчүүдийн ТББ-ын төлөөлөлтэй ярьж байхдаа энэ асуудлыг ярьсан. Жилд энэ чиглэлд тодорхой алхам хийж, тодорхой дэвшил гаргачихсан байх юм бол болно. Бидний гаргаж байгаа зүйл төгс төгөлдөр болж чадахгүй ч дараа үе бидний гаргасан зам, гаргасан шийдвэрийн дутуу хөтүүг нэмээд сайжруулаад явах байх аа.

“Юу хийхээ ээжээсээ асуу, юу хэлэхээ ааваасаа асуу” гэсэн Монголын сайхан үг байдаг. Эмэгтэйчүүдээсээ асууж, ярилцаж, асуудалд хандах нь бидний хийх ёстой ажил юм.

Ингээд өнөөдөр та бүхэн Төрийн ордондоо хүрэлцэн ирж, Монголын олон мянган эхчүүд, эмэгтэйчүүд, бүсгүйчүүд, охидууд маань баяраа тэмдэглэж байгаа. Гэхдээ нэг өдөр ээжүүдийгээ, эмэгтэйчүүдийгээ баярлуулдаг биш, монгол эрэгтэй хүн бүхэн, хүүхэд бүхэн бүгдээрээ ээжүүд, эхчүүдээ, ханиа өдөр бүхэн баярлуулж явах ёстой юм. Өдөр бүхэн тэдний өмнө тулгамдаж байгаа асуудлыг ярилцдаг байхын тулд наад зах нь гэртээ байгаа асуудлыг шийдвэрлэж, дэвшил гаргахын төлөө цаашид зүтгэдэг болох ёстой.

Өнөөдөр энд ирсэн ээжүүддээ бяцхан гарын бэлэг бэлдлээ. Энэ бол дөнгөж өчигдөр хэвлэгдэж гарч ирсэн Монголын 3 сая дахь иргэнд зориулсан мөнгөн зоос байгаа юм. Монгол Улс 2 сая дахь иргэнээ хүлээж авахдаа бас зоос гаргаж байсан юм байна лээ.

Монголчууд маань улам олуулаа болж, монголчуудын маань амьдрал өөдлөн дэвжиж, ээжүүд, эмэгтэйчүүд маань үргэлж баярлаж байхын өлзийтэй сайхан ерөөлийг дэвшүүлье. Та бүхэнд баярын мэнд хүргэе. Баярлалаа” гэлээ.