“60 тэрбум”-ынхны сүүлчийн найдвар-нийслэл

УИХ, Засгийн газраас эхлүүлсэн шударга ёсны тэмцэлд М.Энхболд төрийн эрх барих дээд байгууллага УИХ-ын даргын тамгыг хүчээр шахуу хүлээлгэн өгснөөр “60 тэрбумынхан”  хууль тогтоох болон гүйцэтгэх засаглал дахь эрх мэдлээсээ салсан. Харин одоо энэ сүлжээний гол голомт болсон нийслэлийг “цэвэрлэх” их цэвэрлэгээ НИТХ-д нэлээд хүчтэй өрнөх дүр зураг харагдаж эхэллээ. УИХ дахь МАН-ын гишүүд АН-ынхныг оролцуулалгүйгээр 32:33-аараа талцсаны эцэст “Шударга ёс” ялсан. Үүн шиг НИТХ-ын  45 төлөөлөгч, тэр дундаа МАН-ын 34 төлөөлөгч нийслэлийн ЗД-д хэнийг дэмжихээс “60 тэрбум”-ынхны эрх мэдэл нийслэлд хадгалагдаж үлдэх эсэхийг шийдэх болоод байгаа юм.

Өөрөөр хэлбэл, УИХ болон НИТХ-ыг бүрдүүлж буй улс төрийн хоёр намын хувьд аль алинд нь тооны хувь, харьцаа ойролцоо байгаа. Тиймээс У.Хүрэлсүх нарын эхлүүлсэн МАН дахь улс төрийн цэвэрлэгээ, шударга ёсны ялгаралд хэн ялах нь АН-ынхнаас хүссэн ч үл хүссэн ч хамаарах болчихоод байгаа.

Ийм үед АН-ынхан сөрөг хүчний хувьд МАН-ын даргын  шинэчлэлийн бодлогыг хүчггүйдүүлэхийн тулд эсрэг талынхныг нь дэмжих тоглолт хийж буй. Энэ нь УИХ-д асуудал үүсгэж байсан шигээ өнөөдөр НИТХ-ыг талцуулсан саналын схем зурагдсаныг Нийслэлийн засаг даргад нэр дэвшигч С.Мөнхчулуун болон С.Амарсайхан нарт өгсөн НИТХ-ын төлөөлөгчдийн саналаас харж болохоор байна. Баримт сөхвөл, НИТХ-ын МАН-ын бүлгийн 34 төлөөлөгчөөс С.Мөнхчулууныг 14 нь дэмжсэн бол үлдсэн 19 төлөөлөгч нь С.Амарсайханыг дэмжжээ. Үүн дээр  С.Мөнхчулуун АН-ын 10 төлөөлөгчийн  дэмжлэгтэйгээр илүү санал авчээ. Энэ нь МАНАН-г задлах гэж тэмцэж буй МАН-ын дарга У.Хүрэлсүхийг Нийслэлийн Засаг даргад нэр дэвшигч С.Мөнхчулууныг батламжлахгүй байх гол үндэслэл болсон хэмээн улс төрийн хүрээнийхэн ярьж байна. У.Хүрэлсүхийн хувьд МАНАН-г задлах, “60 тэрбум”-ынхантай тэмцэж МАН-ыг цэвэрлэнэ хэмээн ард түмэндээ амлаж, хүлээлт үүсгээд буй. Ийм үед намын даргын хувьд  С.Мөнхчулууныг батламжилах нь улстөрчийн хувьд ёс зүйгүй,  байр сууринаасаа урвасан, нийслэлд дахин шинэ МАНАН үүсэхийг дэмжсэн явдал болох тул У.Хүрэлсүх үүнээс өөр шийдвэр гаргах боломжгүй байсан болов уу. Харин НИТХ дахь АН-ынхны хувьд ийм байдал үүсэхийг урьдчилан тооцоолж С.Мөнхчулууныг дэмжсэн нь тодорхой. Тэдэнд С.Мөнхчулууныг батламжилсан , батламжлаагүй ялгаагүй, улс төрийн хувьд ашигтай тоглолт. Харин нийслэлийн сая гаруй иргэд хувьд, монголчуудын хувьд улс оронд дахин улс төрийн тогтворгүй байдал үүсгэх,  маш том гацааг бий болгох магадлалтай юм. Мөн С.Мөнхчулууныг “60 тэрбум”-ын бүлэглэлийнх хэмээн ярьж буй.

МАН-ын өнгөрсөн 28 жилийн түүхээс харахад Улаанбаатар хот бол М.Энхболд болон түүний бүлэглэлийнхний мэдэлд байсан.

Хотын фракц гэх нэр томьёолол ч бий.  М.Энхболдоос эхлээд Ж.Бадамжунай, Т.Билэгт, Ж.Батбаяр, Ж.Мөнхбаяр гээд Улаанбаатар хотын үе үеийн бүх удирдлагууд, НИТХ-ын дарга, Засаг дарга нар түүний ойр орчмын хүрээллээс сонгогдож, томилогддог бичигдээгүй хуультай байсан. Энэ зарчмаар 2016 оны сонгуулийн үр дүнгээр хотын фракцын залуу үе болох Ц.Сандуй, Су.Батболд нар хамгийн сүүлд буюу хэдхэн сарын өмнө Улаанбаатар хотыг  удирдаж байсныг ард түмэн мартаагүй байх. “60 тэрбумын” схем 2016 оны сонгуулиар ил болсноос хойш бараг жил гаруй ард түмэн, шударга улстөрчид тэмцэж, эсэргүүцэж байж арай гэж салаад хэдхэн сар л өнгөрч байна. Гэтэл одоо Ц.Сандуй тэргүүтэй хүмүүс Засаг даргад С.Мөнхчулууныг ил тод, улайм цайм дэмжиж эхэлсэн нь “60 тэрбум”-ынхны сүүлчийн найдвар нь нийслэлийн Засаг даргын “суудал” болсныг  батлаад байна. Хуучнаар хотын фракцийнхан, одоогийнхоор “60 тэрбумынханд” улс төрд дахин оршин тогтнох, эрх мэдлийн үлдсэн ганц боломж, орон зай нь нийслэл Улаанбаатар, нэр дэвшигч С.Мөнхчулуун юм.

Хэвлэлд өгч буй мэдээллүүдээс харахад /erennews.mn/ Ц.Сандуй энэ удаад бусдыгаа манлайлж түүхэндээ анх удаа хотыг бие даагч даргатай болгоно хэмээн С.Мөнхчулууныг Засаг даргад дахин зүтгүүлэх гэж байгаа бололтой. Энэ тохиолдолд намынхаа шинэ дүрмийн дагуу нэгэнт МАН-ын гишүүнээс гарсан тэдний хувьд улс төрийн дэмжлэг байхгүй юм. Өөрөөр хэлбэл  НИТХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд ч цаашид улс төрийн карьераа бодвол намын бодлого, дүрмийг хүндэтгэн тэднийг дэмжихгүй байх магадлал өндөр. Магадгүй НИТХ-ын олонхийн дэмжлэг аваад Засаг даргаар сонгогдсон тохиолдолд хувь хүнийхээ хувьд аядуу зөөлөн, өдий зэрэгт хүртлээ нөмөр нөөлөг, дэмжлэгийг нь авч байсны хувь хүний хувьд  С.Мөнхчулуун “60 тэрбумын” ах нарынхаа шууд хамааралд байна хэмээн улс төрийн тоймчид үзэж буй. Харин АН-ын бүлгийнхны хувьд МАН-ыг талцуулах, санал хуваахын тулд МАН-ын бодлогоос сөрж буй хэнийг ч дэмжихэд бэлэн бөгөөд нийслэлийн Засаг даргыг тойрсон улс төрийн маргаан, талцал удаан үргэлжлэх тусмаа сөрөг хүчний улс төрд ашигтай болж байна. Эцэст нь хэлэхэд эрх баригч намын даргын хувьд олон том давааг давж, сөрж тэмцэж эрх мэдлийг төвлөрүүлсэн У.Хүрэлсүх “60 тэрбум”-ынхны сүүлчийн хорогдох байр болсон нийслэлийг алдах уу, аврах уу гэдгээс МАНАН-тай хийх тэмцлийн ирээдүй шалтгаалах болоод байна.

2019.2.21 № 35 (6002)

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин