Манжийн үеийн хурдан морины цол

Монголчууд 200 орчим жил Манжийн эрхшээлд байсан боловч хурдан морь уралдах  зэрэг уламжллат баяр наадмаа үйлддэг хэвээр байжээ. Тэр бүү хэл Манжийн хаан Монголоос шилмэл үүлдэрийн сайн хүлэг морьдийг шилэн сонгож өөрийн сүргээ бүрдүүлдэг байжээ. Энэ үеэс хүлэг морьдыг магтаал судар бичигт үлджээ.  Хүдэр дунгуй гэдэг газарт өргөн хэрэглэж байсан хурдан морины цолыг та бүхэндээ хүргэе.  Ингэхдээ эхэнд хуучний хэллэгийг – хойно нь орчин үеийн хэллэгийг хавсарган бичлээ.

Заан гурбан соёотой  – Заан гурван  соёотой

Заамал дүрбэн хүзүүтэй – Заамал дөрвөн хүзүүтэй

Зандан хүлэг! – Зандан хүлэг

Ара газарта байдалта – Ар газарт байдалтай

Алтан шагай бэетэ – Алтан шагай биетэй

Арсалангуун байдалт түгээ сайхан чэхэтэ – Арслан байдалт төө сайхан чихтэй

Түгэс бүрэн эрдэмтэ, хас мүнгэн соёото – Төгс бүрэн эрдэмт хас мөнгөн соёотой

Хатагуу булад туруута – Хатуу болд туруутай

Туруу бээр тоосые хүдэлгэн ерэгчэ – Түрүүний тоосыг хөдөлгөн ирэгч

Тогоосо бээр тодхор дайсаниие харагуулан ерэгчэ – Тоосоороо тотгор дайсныг харуулан ирэгч

Хонхор газар бүдэрэлтэ үгы – Хонхор газар бүдэрдэггүй

Холо газарта цусаралта үгы – Хол газар цуцдаггүй

Агуулын модо модо мэтэ шууягча –  Уулын мод мэт шуугигч

Огторгойн солонго мэтэ гэрэлтэгчэ – Огторгуйн солонго мэт гэрэлтэгч 

Эрдэнитэ морин хүлүгүүн алтан соло – Эрдэнэт морин хүлгийн алтан  цол

Мүнгэн жолоое -Мөнгөн жолоог

Таа бүгдын үмэнэдэ үргэн айладханам! – Та бүгдийн өмнө өргөн айлтганам

Сүхын голын адагууса ээц түрэгсэн – Сүхийн голын адуунас төрсөн

Хүхэ боро бэетээ хүлэг унагаа! – Хөх бор биетэй хүлэг унана

(хар, хээр, халтар морийг)            Баяртайгаар ирэгчэ бартаата хара бүргөөд! –

(хонгор морийг)                           Хонгор галуу, хуласан таяаг!

(цагаан морийг)                         Дүүен ирэгчи, дунгар мэтэ дун цагаан бэетэй, дошхон цагаан арсалаан!- Дүүлэн ирэгч дунгар

(бор морийг)                                Шэбээн улаан туулай, шэбэртэ боро харсагаа!

Энэ морин хүлэгын хүлэсы гаргажа – Энэ  морины хөлсийг гаргагч

Хүлыень хүнгэлхын тулада хүтэлэн ябагуулагча – Хөлийг нь хөнгөлөхийн тулд  хөтлөн явуулагч

Үдэр сүниин цагта, үнэн сэдьхэл, үнэн зориг еэр – Өдөр шөнийн цагт үнэн сэтгэл, үнэн зоригоор

Зүдхэмжэлэн оролдогчо хүндэтэ нүхэр … – Зүтгэн  уралдагч  хүндэт нөхөр

Хоёр нюдэн еэр сабчаран үгы – Хоёр нүдээ цавьчаа нь үгүй

Хоёр хүл еэр хабиран үгы – Хоёр хөлөө хавираа нь үгүй

Хоёр гар еэр эгээлжэлүүлэн шабхуурдаж – Хоёр гараараа ээлжлэн ташуурдаж

Үнэн зориг бээр шамдан ирэгчи бичиихан хүбүүн … – Үнэн зоригоор шамдан ирэгч бяцхөн хөвгүүн

хэмээн цоллодог асан амуй.

Улаан-Үд хотноо суугч, ашибагад Б.Галданов авгайгаас 2012 оны зун тэмдэглэж авбай.

Жич, дээр толилуулсан манжийн Тэнгэрийн тэтгэсэн хааны хүлгүүд Тарлан харцгай, Түмэн жаргал, Итгэлт идэр начин, Бат арслан, Хуруут бүргэд, Бар баатар, Цагцхай бүргэд, Түмэн бэлэгт хэмээсэн нэртэй байх нь сонирхолтой.

Сонгоол