Шарханд элдэв тос, антибиотик түрхэж болохгүй

Аялал зугаалгын цаг эхэлж, хүн бүхэн л хөдөө тийш хүлгийн жолоо залж байгаа билээ. Тэгвэл болзошгүй эрсдлээс хэрхэн хамгаалах, гэрийн тэжээмэл болон зэрлэг амьтанд хазуулах, зуулгах, шавьж хорхой, могойд хатгуулах, шархыг хэрхэн цэвэрлэх зэрэг энгийн зөвлөмжүүдийг Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэнгээс бэлтгэснээр хүргэж байна.

Гэрийн тэжээмэл болон зэрлэг амьтанд хазуулах,  зуулгах
Араатан амьтан, чоно, нохойд хазуулснаас үүсэх халдварт өвчнөөс хамгийн аюултай нь галзуу өвчин юм. Амьтны шүлсэнд байгаа вирус нь гэмтсэн арьсаар дамжиж халдвар үүсгэдэг. Амьтанд хазуулсан шархыг бага гэж үл тоомсорлож болохгүй. Амьтанд хазуулсан хүнд анхны тусламж үзүүлэхдээ цус гоожилтыг зогсоох гэж яарсны хэрэггүй.

Урьдчилан сэргийлэлт:
-Галзуу өвчтэй болон сэжигтэй зэрлэг болон гэрийн тэжээмэл амьтанд хазуулахгүй байх
-Гэрийн тэжээмэл нохой муурыг галзуугийн урьдчилан сэргийлэх тарилгад хамруулах
-Хорхой шавж, мэрэгч тэжээвэр болон зэрлэг  амьтанд хазуулсан шархыг амаараа бүү сор

Авах арга хэмжээ:
-Хазуулсан, ноцуулсан, шүлсдүүлсэн тохиолдол гарвал тэр даруйдаа шархыг цэвэрлэн ариутгах,
-Галзуугийн эсрэг ийлдэс, урьдчилан сэргийлэх вакциныг зааврын дагуу цаг алдалгүй тариулах
-Эмнэлгийн тусламж авах хүртэл шархыг буцалсан бүлээн усаар сайтар савандаж угаан спирт болон иодоор арчих
-Гэрийн тэжээмэл нохой муурыг галзуугийн урьдчилан сэргийлэх тарилгад хамруулах
-Том хэмжээний шарх үүссэн, цус алдаж байгаа үед угааж цэвэрлэх аргыг хэрэглэхгүй. Яаралтай эмнэлэгт очих

Шавж хорхойд хатгуулах
Зуны улиралд хүмүүс зөгий, хэдгэнэ, могойд хатгуулах нь элбэг тохиолддог. Шавьжинд хатгуулсан дороо өвдөж улайн хавддаг. Зөгийд цөөн хатгуулсан бол хордлого үүсгэхгүй. Харин зөгийн дайралтад өртөж маш олон тооны гүвдрүү, хавдар үүссэн бол амь насанд аюултай. Харшилтай хүн зөгий, шумуултай газар явахдаа харшлын эсрэг эмээ биедээ байнга авч явах хэрэгтэй. Зөгийд хатгуулсан тохиолдолд хатгуур нь арьсанд үлддэг.

Авах арга хэмжээ:
-Арьсанд үлдсэн зөгийний хошууг болгоомжтой шахаж гаргах
-Шархыг нь иод, спиртээр арчих
-Өвчин намдаах, тайвшруулах эм өгөх
-Арьс бамбайж хавдах, хоолой сөөнгөтөх, хамар битүүрэх зэрэг харшлын шинж илэрвэл эмнэлэгт яаралтай хандах

Могойд хатгуулах :
-Могойд хатгуулсан бол юуны өмнө тэр могойн хортой эсэхийг мэдэх нь чухал.
-Могойд хатгуулсан хэсгийг хөдөлгөж болохгүй. Хөдөлгөх тусам хор нь биеэр түргэн тархдаг байна. Хэрэв хөлийг хатгасан бол тэр хүн огт гишгэж болохгүй.

Шинж тэмдэг :
-Хатгуулсан газарт улайж хавдана.
-Хөхөрч цус хурна.
-Хордлогын шинж илэрч таталт өгнө.
-Шингэн ууж чадахгүй болно.
-Нас барах шалтгаан гол төлөв амьсгалын дутагдлаас болно.
-Хортой могойд хатгуулсан бол амь насанд аюултай.

Авах арга хэмжээ :
-Хатгуулсан газрыг амаараа сорж болохгүй.
-Эмчийн зөвшөөрөлгүйгээр өвчин намдаах эм, аспирин ууж болохгүй.
-Хатгуулсан дороо 1-2 минутад хатгуулсан газрын дээд талд чангалуур тавина.
-Өвдөлт их бол өвчин намдаах эм өгч болно.
-Шингэн зүйл их уулгах
-Эмнэлэгт яаралтай хандах
-Мөс нь өвдөлт намдаах,хорыг тархаахгүй байхад тустай
-Хорны тархалтыг удаашруулахын тулд хатгуулсан хэсгийг өргөн зөөлөн юм уу цэвэр даавуугаар ороож боох
-Хөл гарыг хөдөлгөөнгүй барьж чангахан боох /судасны лугшилт мэдэгдэхээр /
-Могойд хатгуулсан хэсгийг хөдөлгөж болохгүй. /Хөдөлгөх тусам хор нь биеэр түргэн тархдаг /
-Хэрэв хөлийг хатгасан бол тэр хүн огт гишгэж болохгүй

Шарх болон цус алдалт
Зүсэгдэх, урагдах, хатгагдах, хазагдах,  огтлогдох, буудагдах зэрэг янз бүрийн шалтгааны улмаас арьс салст,булчин гэх мэт зөөлөн эдүүд гэмтэж, бүрэн бүтэн байдлаа алдагдахыг шарх гэнэ.

Авах арга хэмжээ:
-Шарханд элдэв тос,антибиотик эм түрхэж болохгүй
-Цэвэр боолт, самбайгаар шархыг дарах
-Цус алдаж байгаа мөчдийг зүрхний түвшингээс дээш болгох
-Шархдсан хэсэгт боолт цусаар нэвчвэл тухайн боолтыг авалгүй ахин нэмж давхар боолт хийх
-Шаардлагатай тохиолдолд артерын судасан дээр дарж, цусны урсгалыг удаашруулах
-Гадны биет орсон тохиолдолд гадны биетийг хөдөлгөхгүйгээр нягт чагтлах байдлаар боолт хийх
-Осолдогчийг тайвшруулж шингэн зүйл өгч, өвдөлт намдаах эм өгөх
-Хорхой шавж, мэрэгч тэжээвэр болон зэрлэг  амьтанд хазуулсан шархыг амаараа бүү сор
-Яаралтай тусламж дуудаарай.

Эх сурвалж: emch.mn