Д.Тэрбишдагва гишүүн Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяртай танилцуулж байсан

“С1” телевизээр 2015 оны арванхоёрдугаар сарын 14-нд гарсан “Цензургvй яриа” нэвтрvvлгийг зохиогч, сэтгvvлч Л.Мєнхбаясгалангийн албан ёсны зєвшєєрєлтэйгєєр бvрэн эхээр нь хvргэж байна. Л.Мєнхбаясгалан энэ удаагийн дугаартаа оролцогч “Тэнгри холдинг”-ийн захирал Х.Анхбаяртай ярилцахын тулд зургаан сарын турш уйгагvй хєєцєлдєж, эцэст нь БНСУ-д тухайн нэвтрvvлгийг бэлтгэжээ. Х.Анхбаяр нь Монголын аялал жуулчлалын салбартай 1990 онд “Жуулчин” ХК-ийн нэр дээр Гадаад хэлний дээд сургуульд суралцаж эхэлснээр холбогдож, аялал жуулчлалын салбарт 20 гаруй жил ажилласан. Англи, Орос хэлний орчуулагч, аялал жуулчлалын менежер мэргэжилтэй. 1997 оноос хойш “Жуулчин” ХК-ийн баруун европын зах зээл хариуцсан суурин тєлєєлєгчєєр томилогдон ХБНГУ-ын Берлин хотноо ажиллаж эхэлсэн. 2007 оноос эх нутагтаа эргэн ирж, ““Тэнгри холдинг”-ийн -ийг vvсгэн байгуулж, аялал жуулчлал, барилга, газар тариалан, ашигт малтмал, уул уурхайн салбарт хєрєнгє оруулах ажлыг хийж байгаад. 2013 оны долоодугаар сарын 9-нд АТГ-аас шалгагдсан. Тєв аймгийн Зуунмод, Сэлэнгэ аймгийн Зvvнхараа, Улаанбаатар хотуудад хоригдож байсан. Одоо гадаад улсад эмчлvvлж байгаа.
“Цензургvй яриа” нэвтрvvлэг энэ удаа БНСАУ-ын Сєvл хотоос уулзаж байна. Бид нэгэн сонирхолтой зочинг хайж зургаан сар явсны эцэст зочин маань ярилцлага єгєхийг хvлээн зєвшєєрлєє Анх тантай хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр танил болсон. Одоогоос хоёр жилийн ємнє байх аа, “Тэнгри холдинг” группын захирал Х.Анхбаяр гэдэг хvн гэнэт л шоронд хоригдсон. Асар удаан хоригдсон санагддаг. Бараг жил таван сар орчим хоригдсон vv?
-Тийм ээ, нийт 17 сар хоригдсон.
-Энэ хэрэг чухам юунаас эхэлсэн юм бэ. Яагаад таныг гэнэт бариад хорьчихов оо?
-Анх Ашигт малтмалын газрын удирдлагуудтай холбож, хугацаа нь дууссан лицензvvдийг хvчингvй байсныг сунгасан гэх хэрэгт буруутгасан. Бас нэг хэрэг нь албан тушаал, эрх мэдлээ урвуулан ашигласан гэх vндэслэлээр саатуулсан. Мєн мєнгє угаасан хэрэгт буруутгасан байдаг.
-Таныг Германд олон жил амьдарсан гэж сонссон. Германаас их хэмжээний мєнгє оруулж ирж Монголд угаагаад тvvгээрээ ашигт малтмалын 45 лицензийг хууль бусаар худалдаж авсан гэх хэргийг тохож байсан. Энэ vнэн vv?
-Манай нийгэмд захиалгатай, хаанаас шидсэн нь тодорхойгvй мэдээлэл хэвлэлээр их гарсан. Хууль бусаар 45 лиценз худалдаж авсан, мєнгє угаасан гээд л. Хєрєнгє оруулалт, мєнгє угаах гэдэг хоёр бол хоорондоо маш єєр ойлголт юм. Яагаад намайг мєнгє угаасан гэх хэрэгт гvтгэснийг одоог хэр нь ойлгодоггvй, эргэлздэг. Тэнд бол мєнгє угаасан зvйл байхгvй. Цэвэр хєрєнгє оруулалтын ажил байсан. Яах вэ, Германд олон жил амьдарсан маань vнэн. 1997-2007 он хvртэл тогтвортой ажиллаж, амьдарсан. Тэр хугацаандаа эх орондоо ирж, очоод ажиллаж байсан. Германаас биш Карибын арлуудаас гэж хэвлэлээр шуугисан. Энэ бол бас л буруу, ташаа мэдээлэл гэж би vздэг. Яагаад гэвэл хєрєнгє оруулалт маань бол анх нэг Герман найзтайгаа хамтарч “Тэнгри холдинг”-ийг байгуулсан.
-Таны компани хэдэн онд байгуулагдсан юм бэ?
-Анх 2006 онд ажлаа эхэлж байсан. Яг идэвхтэй vйл ажиллагаагаа 2008 оноос эхлvvлсэн. Манайхан оффшор гэдэг vгээ ойлгодоггvй. Оффшор гэдэг vг чинь хєрєнгє оруулагчид татварын таатай орчинг л хайж байгаа юм. Гэтэл гэмт хэргийн шинжтэй мєнгийг хаа нэг газрын дансаас авч ирээд баахан лиценз цуглуулаад тэр нь мєнгє угаасан гэж хvмvvст ойлгогддог. Энэ бол нийгэмд тарчихсан хар, буруу ойлголт л доо.
-Гэхдээ таны компанийн нэр дээр vнэхээр 45 лиценз байдаг юм уу?
-45 лиценз байсан. Зарим хvнд ямар олон лиценз вэ гэж бодогдож магадгvй юм. Бид нэлээн олон салбарт ашигт малтмалын лицензvvдийг мэргэжлийн хvмvvсээр сонгуулж, манай багийнхан ажилласан. Эндээс ямар нэгэн албан тушаалтнаас авсан лиценз байхгvй. Дандаа л Монголын компаниуд єєрсдєє “Бид ажиллаж чадахгvй байна. Хєрєнгє оруулалт хэрэгтэй байна” гэхээр нь бид гадаадаас холбоо бариад тэрхvv лицензvvдийг худалдаж авч байсан.
-Хэдий хэр хэмжээний мєнгє вэ?
-Нийт хєрєнгє оруулалт 50 орчим сая ам.доллар.
-Танайх чинь зєвхєн ашигт малтмал биш, барилгын салбарт vйл ажиллагаа явуулж байсан. Дээр нь аялал жуулчны салбарт vйл ажиллагаа явуулж байсан санагдах юм?
-Тийм ээ, анх аялал жуулчны салбарт ажиллаж байсан. Тvvнээсээ зочид буудал барьж vзсэн. Ганц нэг барилга барьсан.
-2008, 2009 оны Засгийн газраас авч хэрэгжvvлсэн 100 мянган айлын орон сууц хєтєлбєрт оролцсон билvv?
-Тэрэнд оролцсон гэж нэр зvvгээд байдаг. Бид 300 айлын орон сууцны тєсєл бол эхлvvлсэн. 2008, 2009 оны эдийн засгийн хямрал нvvрэлсэн. Тэр vед гаднаас эргэж байсан хєрєнгє оруулалт тасарсан. Улмаар ажлаа зогсоочихсон байж байгаад 2013 онд л дуусгасан даа.
-Та Газрын тосны газрын дарга Д.Амарсайхантай хэрэгт холбогдсон. Тэр хvнд авлига єгсєн гэдэг зvйл ангиар холбогдсон байх аа?
-Тийм. Нэг нь авч, нєгєє нь єгсєн гэх хэрэгт холбогдсон.
-Энэ хэрэг хэрэгсэхгvй болсон уу, эсвэл яллагдсан уу?
-Анхан болон давж заалдах шатны шvvхээс гэм буруутайд тооцсон. Харамсалтай нь, нас барсан хойно нь шvvх хурал болсон. Ийм бараан зvйл дотор нэг гэгээлэг зvйл байсан. Тэр нь Улсын дээд шvvхээс хэргийг хэрэгсэхгvй болгосон. Vvгээр бол талийгаачийн хэргийг л хэрэгсэхгvй болгосон байдаг. Би бол гэм буруутай хэвээрээ vлдсэн. Ийм л нэг єрєєсгєл зvйл явж байгаа даа.
-Та энэ ялаа єєрєє хvлээн зєвшєєрдєг vv, vнэхээр хэлмэгдсэн гэж боддог уу?
-Цаг нь ирэхээр цагаатгах ёстой л гэж боддог.
-Цаг нь ирэхээр гэж хэзээ цаг нь ирэх юм бэ?
-Єнєєгийн нийгмийн ужгирсан нэг зєрчил байна. Ажил хийсэн хvн буруудаад ч байгаа юм шиг. Эсвэл бvгдээрээ л авлигач юм шиг. Ийм нэг зєрчил, бухимдал байхгvй, дээр нь тєр нь аятайхан хуулиа барьдаг байж л цагаадах байх даа.
-Би танаас ярилцлага авах санал маш их тавьсан. Та Монголд очиж ярилцлага єгєхийг зєвшєєрєєгvй. Яагаад эх орондоо очихгvй байгаа юм бэ?
-Хоригдож байх хугацаандаа би зєєлєн эдийн хавдар гэх євчин туссан. Хоригдож байхдаа нэг удаа хагалгаанд орсон. Суллагдсаныхаа дараа тэр маань давтагдсан учир удаан хугацаагаар эмчилгээ хийх шаардлагатай болсон. Тvvнийгээ vргэлжvvлж байна даа.
-Би таныг Монголд очихгvй байгаа шалтгааныг бодож vзсэн л дээ. Хэн нэгэн албан тушаалтнаас айх ч юм уу, эсвэл дарамтлуулаад байгаа юм шиг санагдаад байх юм. Vгvй юу?
-Тодорхой хэмжээнд болоод єнгєрсєн vйл явдал мартагдаагvй байгаа. Манай гэрийнхэн болон ойр дотныхон маань эхлээд эрvvл мэндээ бод гэж хэлж байна. Тиймээс эхлээд эмчлvvлэх хэрэгтэй. Хоёр жил шахам энэ хэрэгт холбогдож, хоригдож байх хугацаанд ажил маань зогссон. Эрvvл байж л ажлаа цааш vргэлжлvvлэх байх л даа. Тvvнээс биш одоо ингээд ажлаа хийнэ гэдэг худлаа.
-Ер нь л Монголд очно гэхээр таагvй санагдаад байна уу?
-Монголд очихоор таагvй гэдэг бол биш л дээ. Єнєєдєр манайд байгаа уур амьсал нь ямар байгаа билээ. Нэг л эрvvл бус уур амьсал байна шvv дээ. Єєрийнхєє хэрэгтэй холбож ярьж байгаа юм биш шvv.
-Зvгээр л єнєєгийн нийгэм vv?
-Тийм. Гадаадын хєрєнгє оруулагчдаа хєєгєєд явуулчихсан. Бид хэчнээн жил гурав дахь хєршийн орон нутгийг татахаар явлаа даа.
-Би таны тухай нэг сайтаас уншсан санагдах юм. Монгол Улсын гурав дахь Ерєнхийлєгч Н.Энхбаяртай таныг холбоотой гэж. Н.Энхбаяр та хоёр Хонгконгод хамтарсан компани байгуулсан юм аа даа. “Тэнгри холдинг”-ийг ивээн тэтгэж 100 сая ам.долларын хєрєнгє оруулалт хийсэн гэдэг?
-Танилцахын хувьд бол танилцсан.
-Хэдэн онд билээ?
-2009 онд. Яг Ерєнхийлєгчийнхєє суудлаас бууж байхад нь танилцаж байсан.
-Хэн танилцуулсан юм бэ, та хоёрыг?
-Анх УИХ-ын гишvvн Д.Тэрбишдагва танилцуулж байсан. Яагаад холбогдох болсон гэхээр миний бодлоор хоёр сэжvvр байдаг юм шиг байгаа юм.
-За, холбогдох болсон нь хоёр шалтгаантай гэж vv?
-Тийм ээ, мэдээж тэр хvн Ерєнхийлєгчийн албанаас буусных нь дараа танилцсан. Тодорхой хугацааны дараа нэг єдєр над руу Энхбаяр єєрєє утасдаад “Анхаа танайх аялал жуулчлалын бизнес эрхэлдэг юм чинь нэг хvн урьчихаач” гэсэн. Гадны хvн гэсэн. Мэдээж хvн нэг хvнийг урьчихаач гэхээр “За” л гэнэ шvv дээ. Тэр нь Жон Андрей Горчетта гэдэг Итали гаралтай Английн иргэн байсан. Тэр хvн ирээд Н.Энхбаяр Ерєнхийлєгчийн хvv Э.Батшугартай тодорхой хэмжээгээр найзалсан гэдгийг нь сvvлд мэдсэн. Тэр хоёр хоорондоо ажилласан гэж ойлгож байгаа. Сэжvvр нь энэ.
-Ямар шугамаар ажилласан гэж?
-Хєрєнгє оруулалтын чиглэлээр л ажилласан гэж би ойлгож байгаа. Хоёр дахь сэжvvр нь 2008-2009 оны хямралын vе. Энэ vед манай компани ч хямралд єртсєн. Гадны хєрєнгє оруулалт зогсчихсон байсан. Баахан ажил эхлvvлчихсэн, баахан лицензvvд байдаг, баахан ажилчин залуучууд байдаг. Тиймээс бид тэр vед эхлvvлсэн ажлуудаа аль болохоор л vргэлжлvvлэх юмсан бодолтой байсан. Энэ бvгдийг эхлvvлэхийн тулд єєрийн зардал гэж бий. Гадны хєрєнгє оруулалтыг аль болох чадах, ядахаараа хайж байсан. Тэр дунд уулзаж байсан хvмvvсийн нэг нь Энхбаяр Ерєнхийлєгч. Д.Тэрбишдагва гишvvн танилцуулж байсан юм. Уулзаад ярилцсаны дараа манай компанийг сонирхсон. Сонирхол татахаар юм байсан.

“Эскон” компаниас сая доллар хvvтэй зээлж байсан
-Ямар компанийг тань?
-“Тэнгри”-ийг. Ашигт малтмалын лицензvvд цугларсан байсан тэр л компанийг сонирхож байгаа шvv дээ. Энэ процесс нэлээд удаан vргэлжилсэн. 2010 он дуустал.
-Таны компанийг авах гээд байгаа юм байна шvv дээ?
-Яах вэ, анх эхэлсэн сэжvvр маань гэвэл би хєрєнгє оруулалт хайж яваа хvн. Мэдээж улсын тэргvvн байсан хvн танил тал байгаа. Би тvvнийг нь ойлгож байсан. Хэрэв тодорхой хэмжээний хєрєнгє оруулалт олоод єгчихвєл тvvнийгээ дагаад манай компанид ємєг тvшигтэй юм болов уу, тусалж дэмжих юм болов уу, бvхэл бvтэн улсыг аваад явж байсан хvн чинь манай компанид зааж зєвлєх юм байх л байлгvй. Энэ процесс явж байх хооронд эцэст нь юу болсон гэхээр. Дунд нь би санхvvгийн бэрхшээлтэй байсан учраас тэдний компаниас зээл авсан. “Эскон” гэдэг компаниас.
-Хэдий хэрийн?
-Тэр нь нэг сая ам.долларын хvvтэй зээл.
-Єєрийнх нь компаниас уу?
-“Эскон” гэж байсан. Єєрєє байгуулна гэж байсан болохоор єєрийнх нь л гэж ойлгодог.
-“Эскон” гэдэг компани чинь нэг хэсэг Н.Энхбаярын дvv Н.Энхтуяагийн нэр дээр байсан гэж сонин хэвлэл дээр бичигдэж байсан компани мєн шиг байна даа
-Мєн байх л даа. “Эскон” гэхээр би буруу санаагvй бол эстижик консалтинг гэдэг утгыг илэрхийлж байгаа юм гэж байсан.
-Та тэгээд нэг сая доллар аваад яасан бэ?
-Яах вэ, 2010 онд vйл ажиллагаандаа зарцуулсан. Зєвхєн “Эскон” компаниас ч зээл авсан юм биш. Хонгконгод бvртгэлтэй компаниас сая долларын зээлтэй байсан. Бас бус газруудаас санхvvгийн эх vvсвэр татсан байсан. Хэлэлцээр маань бараг жил шахам vргэлжилсэн шvv дээ. Эцэст нь миний бодож байгаагаас єєр санал манай компанид тавьсан.
-Хэн?
-Н.Энхбаяр Ерєнхийлєгч.
-Ямар санал?
-10-15 хувь нь танайд байж байг. Санаа зовоод хэрэггvй. Манай хєрєнгє оруулагчид энийг чинь цааш нь аваад явъя гэсэн.
85 хувийг нь би авъя гэсэн vv?
-Тэр орчим. Энэ бизнесийг анхнаас нь эхлvvлээд аваад явж байсан хvн эцэст нь 15 хувьтай vлдэнэ гэхээр чинь…
-Харамсалтай. 
-Vгvй, тэр vед хэлчихээд л гарсан. Уучлаарай би энэ саналыг чинь хvлээж авч чадахгvй юм байна гэсэн. Анх би чинь хєрєнгє оруулалт хvсч явсан шvv дээ. Эцэст нь багахан шиг хувьтай vлдэнэ гэдэг дvр зураг харагдахаар нь би тэр хэлэлцээрийг зєвшєєрєгvй.
-Сая доллараар таны компанийг авах гэж байсан юм биш vv?
-Тэгж хэлж болохгvй. Хэрвээ зээлээ тєлж чадаагvй бол би наймаалцах чадваргvй л болох байсан байх. Би ганц хvнтэй хэлэлцээр хийхгvй єєр арга зам хайгаад л явсан. Єєр хэлэлцээрvvд явж байсан учраас єєр хєрєнгє оруулагчтай гэрээ хийсэн. Процесс нь бол би уучлаарай гээд хэлчихсэн байсан. Мэдээж энэ хэлэлцээр таагvй уур амьсгалд болсон. Vvгээр манай “Тэнгри”-г сонирхох сонирхол байсан бол тэр нь дууссан.
-Н.Энхбяар гуай єєрийнхєє шvvх хурал дээр “Баяр надад лиценз єгєхгvй болохоор би лицензтэй компани сонирхож эхэлсэн юм” гэж ярьсан нь санаанд орж байна. Энэ арай таны “Тэнгри холдинг”-ийг авах гэж байснаа ярьсан юм биш биз дээ?
-Зєвхєн манайх ч биш байх л даа. Єєр хvмvvстэй мэдээж уулзаж л байсан байлгvй.
-Энэ хvн чинь одоо Монгол Улсын Шадар сайд болох гэж байгаа шvv дээ. Та юу гэж бодож байна. Єнєє, маргаашгvй томилогдлоо?
-Арай vгvй байлгvй дээ гэж бодож байна.
-Нээрээ?
-За яах вэ. Намаас бол санал єгчихсєн л байна лээ. Гэхдээ хуваагдчихсан байгаа нийгэмд чинь би ойлгохгvй юм байна.
-Тєсєєлєхгvй байна уу, та?
-Мэдэхгvй.
-Та чинь Ардын намын гишvvн биз дээ? 
-Уг нь би анх Хувьсгалт нам гэдэг намд элсэж байсан. Харамсалтай нь энэ нам маань хоёр салаад хуваагдаад алга болж єгсєн.
-Та тvрvvн Н.Энхбаяр гуайн хvсэлтээр урьсан хvн Жон Андрей гэдэг Итали хvн гэсэн vv?
-Итали гаралтай, Англиийн иргэн.
-Энэ хvн чинь Н.Энхбаярыг баривчлагдсаны єглєє хамгийн эхний онгоцоор Монголоос гарч зугтсан гэдэг мєн vv?
-Хамгийн эхний онгоцоор гарсныг нь би мэдэхгvй. Жон Андрей Горчетта гэдэг хvнийг би урьж байсан. Хэлэлцээр явж байх процессын vед тодорхой хэмжээгээр манайтай ажиллаж, манай активуудыг судалж байсан.
-Банкир юм уу?
-Банкир хvн.
-Э.Батшугар болоод Н.Энхбаярын гэрийнхний санхvvг зохицуулдаг хvн гэсэн vг vv. Тэдний компаниас хувь эзэмшиж байна уу. Жишээлбэл “Эскон”-оос ч юм уу?
-Тэрийг би хэлж мэдэхгvй. Ямар ч байсан нэлээд дотно харилцаатай болоод л ирсэн байлгvй дээ. Эсвэл хамтарч юм гэж бодож явсан ч юм уу. Тэрийг бол би хэлж мэдэхгvй.

Д.Тэрбишдагва бид хоёрын 320 мянган долларын асуудал долоон жил болж байна

-Н.Энхбаяр гуайтай таныг холбохоос гадна Д.Тэрбишдагва гуайтай холбож нэг хэсэг бичсэн. Д.Тэрбишдагва танаас мєнгє зээлсэн ч юм уу. Тэр ямар учиртай юм бэ?
-Нэлээд урт тvvх л дээ. 1990-ээд оны сvvл, би 1997 онд Германд тоимлолтоор явсан. Тэр vед Д.Тэришдагва гишvvнийх Германд амьдарч байсан. Гэр бvлээрээ. Германд байгаа монголчууд тэр vед бvгдээрээ л бие биенээ танина. Тэр vед л танилцаж, орж, гардаг байсан. Элчин сайд байхад нь элчингээс зохион байгуулж байгаа арга хэмжээнд оролцоод л явдаг байсан. Зєвхєн Д.Тэрбишдагва гишvvний ч биш ємнєх сайдуудтай ч аялал жуулчлалын бизнес эрхэлж буй хvмvvс Монголоо сурталчлах, Монголын арга хэмжээ, шинэ жил, цагаан сараар уулзаад л явдаг байсан. Монголд ирээд тэр харьцаа тодорхой хэмжээгээр байсан. Бид орж, гардаг байсан. Тэр єдєр яриад “ТБД” андууд компани тендерт оролцох гэсэн юм. Хэд хонуулаад єгнє” гэсэн.
-Хэдэн онд вэ?
-Нэлээд олон жил. Одоо бараг долоон жил болох гэж байх шиг байна. Тvvнээс хойш л явж байгаа зээлийн асуудал л даа.
-Хэдэн тєгрєгийн зээл юм бэ?
-320 мянган ам.доллар. Энэ талаар сониноор зєндєє бичигдсэн л дээ. Би єгєєд мартчихсан, гишvvн аваад мартчихсан юм шиг хэвлэлээр гараад байсан. Энэ бол харамсалтай нь ташаа. Гэхдээ єнєєдрийг болтол єгсєн гэж болохгvй, єгєєгvй гэж болохгvй л байна.
-Vvн дээр гэрээ байдаг юм уу?
-Тэрэн дээр бол би итгэсэн гэх vv дээ. Германд бид олон жил амьдарсан. Хэд хоноод єгнє гэхээр юм бодолгvй єгчихсєн байхгvй юу. Тодорхой хугацаа єнгєрсний дараа би хувийнхаа компанид байсан мєнгєє аваад єгчихсєн учраас бичих хэрэгтэй байна, энэ чинь болохгvй гэж байгаад, тэдний єдєр мєнгєє тєлнє гэсэн бичиг хийлгэж авсан.
-Єєрийнх нь гарын vсэгтэй юу?
-Vгvй vгvй. Компаниас нь.
-Одоо тэгээд хэдэн хувийг нь тєлж барагдуулсан?
-Тал орчим нь л байх.
-Энэ ямар нэгэн юм зуучлалын хєлс биш vv?
-Хvн тэгж хардаад бичээд байсан болохоор хvмvvсийн тархи толгойд тийм бодол орчихсон байж болох юм. Тэрийг бол vгvйсгэхгvй. Гэхдээ энэ нь ямар нэгэн зуучлалын юм биш.
-Та Шадар сайд байхад нь мєнгєє нэхэж vзсэн vv?
-Шадар сайд байхад нь харамсалтай нь хоригдож байсан.
-Тэгээд таныг шоронд байхад Н.Энхбаяр, Д.Тэрбишдагва хоёр яагаад ямар нэгэн юм хэлээгvй юм бэ. Энэ хvн бидэнтэй ямар ч хамаагvй гэж. Таныг маш ихээр хэвлэлээр бичсэн?
-Хэлчих болов уу гэж хvлээж байсан уу гэвэл хvлээж байсан. Харамсалтай нь хэлээгvй. Тэрбишдагва гишvvн нэг ярилцлагадаа дурдаад єнгєрсєн. Танина, мэднэ. Тэр боловсролтой залуу байгаа гэж хэлсэн. Тэгээд л єнгєрсєн.
-Одоо та Д.Тэрбишдагваас мєнгєє авмаар байгаа биз дээ?
-Мэдээж хvн болсон хойно хоёр жил ажил хийгээгvй юм чинь, нєгєє компани нь байна, 70 гаруй ажилтан байсан, одоо 3-4 хvн залгуулаад явж байна. Єчнєєн олон залуу ажилгvй болчихсон байна. Байгаагаа яая гэж байна. Алдсан боломж Монголоор дvvрэн байна. Манайх ч бас л нэг алдсан боломж байхгvй юу. Ярианыхаа эхэнд Монголын уур амьсгал гэж хэлж байсан даа. Тэр маань жаахан эрvvлжих юм бол энэ боломжууд Монголд хэрэгтэй л боломжууд.
-Таныг хоригдож байх хугацаанд нэг дэд сайд сая долларын асуудал бужигналдсан гэж дуулдсан. Та тэрийг ярих уу?
-Тэрийг би бас тохиолдлоор мэдсэн. Чоно борооноор гэдэг шиг л юм болсон юм шиг надад санагдсан. Нэг нєхєр хоригдоод байдаг. Гэтэл тэдний компаниас юм авъя гээд хvмvvс гадуур яваад байдаг. Тэгэхээр нь “энэ хvнийг чинь би шоронгоос гаргаж єгнє” гээд мєнгє авчихсан. Тийм л асуудал.
-Сая доллар билvv?
-Сая доллар єгсєн байна лээ. Тэр мєнгє єгсєн хvмvvс нь надтай уулзсан.
-Хаанахын компани?
-Хонгконгийн компани юм шиг байгаа юм.
-Та тэр дэд сайдын нэрийг хэлэх vv?
-За даа, буруу, зєв ярьсан болчих байлгvй дээ. Гэхдээ мєнгє єгсєн гэж байгаа хvмvvс нь хувьсгалт намын хариуцлагатай албан тушаалтан л гэж хэлсэн шvv дээ.
-О.Чулуунбат гуай, тийм vv. Монголбанкны ерєнхийлєгч байсан. 
-Тийм. Тэгж л хэлсэн.
-О.Чулуунбат гуайтай єєртэй нь уулзсан уу?
-Би нэг удаа л хальт уулзсан. Гэхдээ бизнес ярих хэмжээнд биш. 2012 онд.
-Таныг шоронгоос гаргаж єгнє гээд сая доллар авчихсан гэж мєнгийг хvргэж єгсєн хvн нь танд ярьсан уу?
-Би мєнгє єгсєн л гэж хэлсэн.
-Тэгээд таныг шоронгоос гаргах талаар ямар нэгэн хєєцєлдєлгєє оруулаагvй юу?
-Vгvй. Энэ чинь утгагvй асуудал биз дээ. Хууль хяналтын байгууллага шалгаж байсан. Тэр тийм юм байгаагvй. Тvрvvн хэлсэн чоно борооноор гэдэг л байхгvй юу. Ийм юм зєндєє л болсон шvv дээ.
-Таны ярианаас харахаар тєрийн єндєр албан тушаал гарах гэж байгаа, аль нэг намын лидерvvд эвгvй хэрэгт орооцолдоод байгаа байхгvй юу. Тэгэхээр энэ нийгмийн яаж цэвэршvvлэх вэ. Хэрвээ нийгэм ийм байгаад байвал, та эргэж Монголд очихгvй байгаа учир шалтгаан энэ биш vv? 
-Ганц би ч биш, олон хvн манай нийгмэ цэвэршээсэй гэж хvсч байгаа шvv. Монголоор дvvрэн боломж. Монголчууд 20 гаруй жилийн ємнє л алтан дээр суусан гуйлгачин гэж байсан. Vнэн хэрэгтээ алтан дээр сандайлсан гуйлгачин хэвээрээ л байна шvv дээ. Боломжуудаа алдаад байдаг. Нийгэмд авах ёстой юм шиг, єгєх ёстой юм шиг ужгирсан сэтгэхгvй байна. Болохгvй юм гэж байхгvй. Бvгд болно. Тvvнийг нь аргалдаг. Аргална гэж юу гэж байгаа юм бэ.
-Заавал хууль бусаар явдаг. 
-Манай хувьд хууль бусаар явахгvй гэснээсээ болоод ингэчихсэн юм болов уу гэж заримдаа би бодоод байгаа. Хууль бусаар явахгvй, зєв замаар явъя. Зєв засаглал тогтооё. Компанийн засаглал гээд гадныханы хийдэг юмыг яагаад монголчууд хийж чаддаггvй юм бэ. Бид тvvнийг л хийх гэж зорьсон. Гадныхан ашигт малтмалын ч лиценз юм уу, ямар нэгэн боломжийг ашиглаад гадаадын хєрєнгийн бирж дээр гаргаад явахаар манайхан тоодоггvй. Тэгсэн мєртлєє монгол хvн тэрийг хийх гэхээр “єє энэ єчнєєн лиценз хулгайлчихсан байна” гээд хэмлээд байдаг.
-Одоо Н.Энхбаяр гуайд Эрvvгийн хэрэг vvсгэчихсэн гээд байгаа. Тэр нь одоогийн МАХН-ын байрладаг байрыг гадны хvнд зараад, тэр нь бас мєнгийг нь аваад зугтчихсан гээд байгаа. Тэр хvн арай таны тvрvvн хэлсэн Жон Андрей гэж Итали гаралтай Английн иргэн биш биз дээ. Гэрч нь УИХ-ын дэд дарга Л.Цог мэдvvлэг єгсєн гэж сонсогдоод байгаа юм даа?
-Би тэрийг бол хэвлэлд гарч байгаа хэмжээнд нь л мэдэж байгаа. Хэвлэлд єєр нэрээр явж байх шиг байсан. АНУ-ын иргэн гэж байсан байх.

Хууль бусаар явахгvй гэснээсээ болоод ингэчихсэн юм болов уу гэж боддог
-Та хоригдож байх vедээ Ерєнхийлєгч Ц.Элбэгдоржид хандаж захиа бичсэн. Тэр захианы хариу, мєрєєр хийсэн ямар нэгэн ажил бий юу?
-Харамсалтай нь байхгvй. Анх Ерєнхийлєгчид манай охин захиа бичсэн. Тэр нь яасан гэхээр ээж нь шаналаад байдаг, аав юу хийсэн нь мэдэгдэхгvй сураггvй байгаа болохоор л бичсэн хэрэг. Охин маань єєрєє ээждээ хэлэлгvй захиа бичсэн байдаг. Тэрийгээ фэйсбvvкээр дамжуулаад л тавьчихсан юм билээ. Тvvнээс хойш л шуугиан дэгдсэн. Бvтэн найман сар манай гэрийнхэн хэвлэлд хандаагvй. Манай охин фэйсбvvктэй тавиад л хэвлэлээр шуугисан. Vvний дараа би єєрєє Ерєнхийлєгчид хандаж захиа бичсэн. Єєрийнхєє байгаа байдлаа л хэлсэн. Аргаа барсан хvний л vйлдэл шvv дээ.
-Н.Энхбаярт єєрт нь захиа бичиж болоогvй юм уу?
-Бичнэ гэж бодоогvй. Харин нэгэнт л хэвлэл мэдээллээр шуугиж байхад тэр хvн яагаад дуугарахгvй байгаа юм бол гэж их бодсон.
-Тэр хvн юу гэж дуугарах ёстой байсан юм бэ?
-Єєрєє ч гэсэн хэрэгт орооцолдоод л явсан. Тэгэхдээ єєрийгєє бол хэлмэгдсэн гэх асуудлыг тавьж байсан. Хэлмэгдэж байгаа хvн бvрийн тєлєє дуугарна гэж хэлж байсан санагдаад байгаа юм. Би тухайн vедээ хоригдож байхдаа єєрийгєє хэлмэгдэж байна л гэж бодож байсан. Одоо ч гэсэн тэгж л бодож байна. Гэтэл тєрийн тэргvvн байсан хvн чинь “За энийг таньдаг. Хэрэв хэлмэгдсэн бол тэр хvний тєлєє хамаагvй vг дуугарч яагаад болохгvй гэж”. Дуугvй байгаад байхаар хvмvvс хардахаас єєрєєр яах юм бэ.
-Тийм л дээ. Тэгэхээр та тэр хvнээс ямар нэгэн зvйл хvлээж байж, тийм vv?
-Vгvй ээ, хvлээх нь ч хаашаа юм. Vнэнийг яагаад хэлж болдоггvй юм бэ гэж л харж байсан.
-Саяхан Д.Тэрбишдагва газар зарсан гэх юм. Ихээхэн мєнгєтэй болсон сураг дуулдсан. Та сонссон уу?
-Мэдэхгvй.
-Тэрийг сонсчихоод би таныг мєнгєє олж аваач гэж хэлэх гээд байна л даа?
-Тэгвэл сайн л байна.
-Ингэхэд єєрєєр та тєр, засгийн томчуудтай холбогдож байсан уу?
-Ажил хэргийн шугамаар бол хvмvvстэй уулзаж, учирдаг. Харамсалтай нь, энэ хоёр хvнтэй байхгvй зvйл дээр нэр холбогдоод, учир битvvлгээр сонин, хэвлэлд бичигдээд хоригдоод байдаг нэг ийм л зvйл болсон доо.
-Та яагаад лицензний бизнес сонирхсон юм бэ?
-Манай Монголд асар их боломж бий. Тэгсэн хэрнээ алтан дээр сандайлсан гуйлгачин шиг байдаг. Бид энэ боломжийг яагаад ашиглаж болохгvй гэж. Гадныхан бол ашиг олоод байна шvv дээ. Манайхаас хийсэн цєєхєн компани бий. Тийм л юм хийе гэж бодсон. Монголд байгаа ашгаа харж, улсынхаа хєгжилд бага ч гэсэн нэмэр болохыг л хvссэн. Багаараа, хамт олноороо олон ажил сэдсэн л дээ.
-Одоо танд хэчнээн лиценз байгаа вэ?
-Лизензнvvд маань бол байгаа. Бvгдийг нь хуулийн дагуу авсан шvv дээ. Энэ хардалт сэрдэлт удаан vргэлжилсэн. Тvрvvн би хэлсэн. Цаг нь ирэхээр цагаадна гэж. Цаг нь болохоор энэ ажлаа vргэлжvvлэх юмсан гэж л боддог.
-Тэр цаг ямар тохиолдолд ирэх бол?
-Монголчууд эвтэй, хоорондоо хэрэлддэггvй болсон цагт л ирнэ. Эвтэй байхдаа хvчтэй гэдэг биз дээ. Эвтэй байж л урагшилна.
-Дээр нь бас намчирхаж, талцахгvй байвал уу?
-Харин тийм. Улаан, цэнхэрээрээ л vзэлцээд байх юм байна.
-Энэ тэмцэл яавал тєгсєх бол. Та юу гэж бодож байна вэ?
-Улстєрийнхэн бол дандаа сайхан зvйл ярьдаг. Буруу зvйл ярьж байгаа хvн байдаггvй. Харамсалтай нь, vйлдэл нь єєр байх юм. Ам, ажил хоёр нь нийлээсэй. Дээр нь ард тvмнийхээ хvндэтгэлийг хvлээсэн манлайлагч, тєрєє зєв залаад яваасай. Ингэж чадвал бусад орон шиг хєгжих боломж бий. Сингапур гээд л ярьдаг. Жаахан орон шvv дээ, тэгсэн хэрнээ манайхаас хєгжлєєрєє хэд дахин том.
-Манайд тийм болох боломж бий гэж боддог уу?
-Итгэдэг.
-Єнєєдєр байгаа эрхмvvд тийм боломж руу авч явж чадах уу?
-Єнєє байгаагаараа бол чадахгvй.
-Одоо бий болох тєр ч гэсэн vv?
-Намчирхаж талцан бие биенээ хэмлэж байгаа цагт бол чадахгvй. Vvнээсээ салах хэрэгтэй байх. Хvн чаддаг зvйлээ сайн хийх ёстой. Тэгэхгvй бол яг одоо байгаагаараа бол явахгvй.
-Газрын тосны газрын дарга Амарсайхан агсан хорих ангид нас барсан. Та тvvнд авлига єгсєн хэргээр гурван жилийн ял авсан. Тэр авлигыг яаж єгсєн гэхээр талийгаачийн дvv Чандманьд байр єгсєн гэх хэргээр ял авсан бил vv?
-Тийм ээ, шvvхээс бол тэгж явсан. Чандманьд ганц байр єгсєн асуудал биш. Харамсалтай нь, тэр хvн талийгаачийн авга дvv нь байсан. Уг нь би энэ сэдвээр ярихгvй байя гэж бодсон юм.
-Яагаад тэр вэ?
-Vхсэн хvний ясыг єндєлзvvлээд яах вэ дээ. Дээр нь дотны маань найз. Vгээр илэрхийлэхэд хэцvv харамсалтай зvйл болсон шvv дээ.
-Таны сайн найз байсан уу?
-Бид бол дотны найз. Гэр бvлийн маань найз байсан. Гэхдээ ганц Чандманьд байр єгєєгvй. Манайх долоон залууд байр єгсєн байдаг. Тэдний нэг нь л Чандмань болсон. Талийгаачийн дvv гэснээрээ холбогдоод явсан. Энэ бол авлига биш. Гэхдээ энд шvvхийн шийдвэрээр мэтгэлцэх гэж ирээгvй.

Удчихсан, єндєр авчихсан хэрэгт заавал ял єгдєг
-Тухайн vед талийгаачийн тэр шvvх хурлаас ял авсан ганц хvн нь та байсан биз дээ?
-Тийм.
-Гэтэл таны тэр байр єгсєн гээд байгаа Чандмань ч юм уу, тэр хvмvvс чинь ял аваагvй шvv дээ?
-Vндэслэл байхгvй л дээ.
-Тэгсэн хэрнээ та авлига єгсєн гэх vндэслэлээр ял авчихаж байгаа биз дээ?
-Яах вэ, манай нийгэмд буруу ойлголт яваад байна шvv дээ.
-Ямар ойлголт?
-Удчихсан, єндєр авчихсан хэрэгт заавал ял єгдєг. Тєр тємєр нvvртэй гэж ярьдаг. Тєр тємєр нvvртэй байх ёстой юу гэвэл ёстой. Гэхдээ тєр иргэнээ шалгаад эцэст нь гэм буруугvй байх аваас хэчнээн удаан хугацаа єнгєрсєн ч хамаагvй гэм буруугvй байжээ гэдгийг нь зарлаж чаддаг байх л ёстой. Ийм тєртэй, эрхзvйн тогтолцоотой байгаасай л гэж бодож байна. Ганц намайг ч биш 400 гаруй бизнес эрхлэгчийг шалгасан гэдэг шvv дээ.
-Яагаад ардчилсан тєрийн нvvрэн дээр бизнесмэнvvдийг хомроголон хорих болов оо. Та юу гэж бодож байна вэ?
-Харамсалтай нь, хариулт алга даа.
-Танд татвараас зайлсхийсэн хэрэг тєлєвлєж байсан санагдах юм?
-Тийм, шvvхээр ороод хэрэгсэхгvй болсон.
-Юу билээ, 20 лиценз худалдаж авсан хэрэг бил vv?
-Яах вэ, тэр бол татвараас 3.5 тэрбум тєгрєгийг тєлєхєєс зайлсхийсэн гэх vндэслэл л дээ. Тэр бол миний ч тєлєх байсан татвар биш. Гуравдагч хvний тєлєх ёстой татвар байсан.
-Ер нь хэрэгт аваачиж хийчихээд л юм олдохгvй болохоор нь татварын хэрэг босгож ирдэг тогтолцоо байгаад байна уу, vгvй юу?
-Лам олдохгvй болохоор буцахдаа зална гэдэг шиг vv.
-Тийм ээ?
-Арай ч биш байх аа. Гэхдээ татварын хэрэг зєндєє гарсан л даа. Намайг хоригдож байх хугацаанд хамтрагч нар дээр бас татварын хэрэг тохсон. Явцын дунд хэрэгсэхгvй болсон л доо, гэхдээ. Энэ бvх зvйл л манай нийгмийг муухай харагдуулаад байгаа юм.
-Таныг хоригдож байх хугацаанд ямар нэгэн дарамт, шахалт байсан уу?
-Єдєр тутмын хувь хvн дээр эрх чєлєєгvй гэдэг маань єєрєє дарамт. Харин гэр бvлийн хувьд сонин сонин тохиолдол болж байсан. Нэг хянагч “Би Зvvнхараад хоригдож байгаа ялтан байна. Энэ дансанд мєнгє хийхгvй бол танай нєхрийн чинь хоолонд хор хийгээд алчихна шvv” гэсэн мессеж явуулсан байсан. Энэ бол тєсєєлєхєд хэцvv л дээ.
-Vнэхээр хэцvv дарамт л даа?
-Тийм шvv. Тvvнээс єєрєєр шалгаж байгаа байгууллага, прокурор, цагдаагаас ямар нэгэн дарамт ирээгvй. Хаа очиж шvvхийн шийдвэр ажлаа журмынхаа дагуу хийдэг юм билээ. Єєрсдєє л буруу зvйл хийж элдэв асуудалд орооцолдохгvй бол ямар нэгэн шахалт, дарамт байхгvй.
-Тэр дарамталсан хянагчийг олсон уу?
-Харин АТГ-ынхан шуурхай ажилласан байна лээ. Тэр хvн дээр эрvv vvсгэсэн гэж сонссон.
-Уучлаарай, талийгаач Д.Амарсайханы талаар дахиад нэг асуулт асуухгvй бол болохгvй нь. Тэр хvн хоригдохоосоо ємнє эрvvл байсан уу?
-Талийгаач маань хvнд євчтэй байсан л даа. Нойр булчирхайн архаг vрэвсэлтэй.
-Та хоёр нэг камерт байсан уу?
– Vгvй, цуг байж болохгvй шvv дээ. Талийгаач бид хоёрыг холбож хахуул єгсєн, авсан зvйл дээр ярихад хэргийн бvрэлдэхvvн гэдэг зvйл байдаггvй. Манай компани тэр тендерийн талбайг аваад юу хожих байсан юм бэ. Бид зєвхєн хєрєнгє оруулалт л хийх байсан. Монгол Улсын газрын тосны газрын бэлдчихсэн талбай дээр 40 тэрбум тєгрєгийн хайгуулын зардал гаргах л байсан.
-Эрсдлээ єєрсдєє даана биз дээ?
-Тийм ээ, єєрсдєє 100 хувь хариуцна. Хэрэв юм гарахгvй бол хєрєнгє оруулагч тэрvvгээрээ шатна. Юм гарвал хуулиараа аль, аль нь хувиа авна. Энэ бол бидний анхны орсон тендер биш. Гурав дахь дээрээ бид єрсєлдєгчєє хол давсан. Хавтаст хэрэгтэй танилцахад манайх 1400 оноотой байхад єрсєлдєгч маань 800 оноотой байсан. Єєрєєр хэлбэл, бид Монгол Улсад ашигтай санал тавьсан. Тийм ч учраас ялсан байдаг. Тvvнээс биш гэмт хэрэг биш. Энэ бол ямар ч утгагvй зvйл явж байгаа юм л даа.
-Тэр тендерийг чинь болиулчихсан юм уу, танайх хайгуулаа хийж байгаа юм уу?
-Одоо болтол хэрэгжээгvй. Олон жил болж байгаа хэрнээ хэрэгжээгvй. Хэрэгжээгvй тендерийн тєлєє асуудал vvссэн. Яах вэ, тендерт бол манайх цэвэр ялсан. Гэхдээ єнєєдєр болтол тэр тендер нь хэрэгжээгvй л байна.
-Бvр хvчингvй болчихсон юм уу
-Vгvй. Яагаад гэвэл олон улсын нээлттэй тендерт манайх ялсан. Тендерийн комисс гэж бий. Тэнд бол зєвхєн тоо л бодох ёстой. Тэд єгсєн саналыг нь vржvvлж оноо єгдєг. Монгол Улсад ашигтай санал тавих аваас єндєр оноо авна. Гэтэл манайх хамгийн ашигтай санал єгсєн. Энэ бvхнийг хэзээ нэгэн цагт хэн нэгэн шалгаасай л гэж хvсч байна.
Нэгэнт талийгаачийн хэргийг хэрэгсэхгvй болчихсон юм чинь тvvний нэр сэвтэхгvй. Vнэхээр энэ асуудлыг vнэн зєвєєр ойлгохыг хvсэхийн бол тэр тендерийг ємнє нь компаниуд ямар санал тавьдаг байсан, “Тэнгри холдинг” групп ямар санал тавьсан юм, энд хэрэг байгаа эсэхийг харах л юм бол ямар ч сохор хvн нvдээ нээхээр л хэрэг байгаа шvv дээ.

Тєр хатуу байсан шигээ зєєлєн байж чадах ёстой
-Гэтэл энэ асуудлаар та ял авчихаад байдаг?
-Тийм. Авлига єгсєн, авсан гээд ял авчихсан байдаг. Гэхдээ би хэлсэн цаг нь болохоор цагаатна гэх итгэл бол байна.
-Гэхдээ тэр болтол vнэхээр хэлмэгдсэн бол тэр бvх цаг хугацаанд таны болон гэр бvлийн, олон улс дахь бизнесийн зах зээлд ямар ч vнэлгээгvй болсон. Маш ихээр хохирсон, тийм vv?
-Энэ бол єєрєє их сонин л доо. Тєр буруу зvйл хийсэн бол хатуу байх ёстой. Хардсан хvнээ шалгаад удсан байж болно. Шалгах vйл явцад буруугvй гэдгийг нь нотлох юм бол яагаад энэрэнгvй, vнэнийг хэлж болохгvй гэж. Хатуу байсан шигээ зєєлєн байж чадах ёстой. Гэтэл нэгэнт л хэвлэлээр шуугиад єндєр авчихсан юм чинь хэн нэг нь ял авах ёстой гэж боддог.
-Тэр буруутай байх боломжтой байсан хvн нь та байсан уу?
-Vгvй ээ, одоо тэгээд л vлдсэн нь л болж байгаа юу.
-Хэрэг явдал болоод дууссан ч гэсэн та одоог хэр нь тэр шокноосоо гараагvй байх шиг байна?
-Гараагvй. Гарахад хэцvv л дээ.
-Хугацаа хэрэгтэй юу?
-Тийм. Хvн єнгєрсєн гээд орхиж болно. Гэхдээ єнгєрсєн хойно нь мартаж хэр баргийн хvн чадахгvй байх.
-Та гэр бvлээрээ гадаадад амьдарч байна уу?
-Эхнэр маань Улаанбаатарт амьдарч байна. Бага хvvхэд маань хотод сурдаг. Харин бусад нь гадаадад сурах нь сурч байна.
-Хvvхдvvдийн чинь сэтгэл санаа ямар байна вэ?
-Хvvхдvvдэд маань бол асар хvнд туссан. Тэд яагаад гэдэг асуултыг их тавьж байгаа юм шиг байна лээ. Эргээд бодоход би болон компани маань хараар будагдаж, ял шийтгэлтэй vлдлээ. Гэхдээ ийм зvйл дахиж битгий давтагдаасай л гэж хvсч байна.
-Танд хvмvvст хандаж хэлэх vг байна уу?
-Бид Монголоо л гээд байдаг. Эргээд бодоход бvгдийг л дайсан гэж vзээд байх шиг. Гэтэл бид єєрєє єєрсдийнхєє дайсан болчихоод байгаа юм биш vv. Ардчилалаар 25 жил боллоо гэж байна. Єнєєдєр авлигал нь байж л байдаг. Нийгмийг хуваасан сэдэв болсон хэвээрэй. Гэхдээ улс хєгжсєн vv хєгжсєн. Боломж нээгдсэн vv нээгдсэн. Гэтэл бид єєрсдийгєє гадаад ертєнцєєс тусгаарлаж, хємєрсєн тогоондоо буцаад орчихлоо шvv дээ. Бие биенээ vзэн ядсан, асар их бухимдалтай байна.
-Монгол Улсын Ерєнхийлєгч Ц.Элбэгдоржийн нэрийг барьж таны гэр бvл, эсвэл танай компани руу халдсан тохиолдол гарсан гэдэг байх аа?
-Харамсалтай нь, чоно борооноор гэдэг шиг зарим нэг хvмvvс ашиг олох завшаан гэж хардаг шиг байгаа юм. Шvvх хурлын тов гарсан даруйд манай гэрийнхэн рvv хандаж эхэлсэн гэдэг. Би ємгєєлєгчєєрєє дамжиж сонссон. Ц.Элбэгдоржийн нэрийг бариад энийгээ яачих тэгвэл нєхрийг чинь гаргаад єгий гэх утгатай зvйл хэлсэн байна лээ.
-Энийгээ яачих гэдэг нь юу гэсэн vг вэ?
-Энэ лицензээ єгчихвєл ч гэдэг юм уу. Ийм зvйл бол хэд хэдэн удаа гарсан.
-Бvр бvлэг хvмvvс байсан гэж vv?
-Тийм. Бvр хvний нэр бариал явж байдаг. Тэгэхэд би нэг л зvйл хэлсэн. Наадах шиг чинь худлаа зvйл байхгvй. Нэг ч тєгрєг єгєхгvй, шалгадгаараа шалгаад дуусдгаараа дуусна биз гэсэн. Харамсалтай л даа.
-Тэр хvмvvсийг шалгуулсан уу, ямар хvмvvс мєнгє, лиценз нэхээд яваад байсан юм бэ?
-Би тэр хvмvvстэй уулзах боломж байгаагvй. Тухайн vедээ хэн гэдгийг нь асуугаагvй. Ер нь бол хотод байдаг л нєхдvvд байгаа байхгvй юу. Хvний зовлон дээр л тоглосон байх нь.
-Таныг шоронгоос гаргаж єгнє гээд хvн мєнгє авсан байсан, тэ?
-Тэр бол тусдаа асуудал л даа. Туслахыг хvссэн олон хvн байсан. Тvvнээс биш энэ асуудлыг тойрсон бужигнаан дунд єєртєє ашиг гаргаад авахыг хvссэн хvн байсан л даа.
-Хvний нутагт удаан хугацаагаар эмчлvvлж байгаа юм байна. Энэ бvхэн мэдээж дуусна. Тиймээс хурдан тэнхэрч нутагтаа очоод алдсан цаг хугацаагаа нєхєж, сайн сайхан амьдраасай гэж ерөөе.

Ярилцсанд баярлалаа.