Х. Мөнхзул:Эмэгтэйчүүп сул дорой, эр хүний эрхшээлд байх ёстой гэсэн хандлага хүчирхийлэлд нөлөөлж байна

Монгол Улсын Хүний эрхийн үндэсний комиссийн ахлах референт Х.Мөнхзултай ярилцлаа.

-Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль шинэчлэгдсэнээс хойш хүчирхийллийн тоо өссөн үү, буурав уу?

-Өмнө нь гэр бүлийн хүчирхийллийг гэмт хэрэгт тооцдоггүй байхад гэр бүлийн хүчирхийллийн ихэнх хохирогч хуулийн хяналтын байгууллагад хандахаасаа илүүтэй төрийн бус байгууллага, Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төв, Хүний эрхийн үндэсний комисст ханддаг байсан. Харин одоо гэр бүлийн хүчирхийллийг гэмт хэрэгт тооцдог болсон, зарим үйлдийг зөрчлийн хэмжээнд авч үздэг болсноос хойш гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогч хуулийн дагуу ихэнхдээ цагдаад хандах болсон. Цагдаагийн тоон мэдээг харахад энэ төрлийн гэмт хэрэг, зөрчил өсөх хандлагатай байна. Гэхдээ энэ нь Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх эрх зүйн орчин шинэчлэгдсэнтэй холбоотойгоор гэр бүлийн хүчирхийллийг мэдээлэх нь нэмэгдсэнтэй холбоотой. Учир нь хуульд гэр бүлийн хүчирхийллийн талаар мэдсэн бол бүх шатны боловсролын байгууллагын багш, ажилтан, эрүүл мэндийн, нийгмийн, хүүхэд гэр бүлийн асуудал хариуцсан ажилтнууд, баг, хороо, сум, дүүргийн холбогдох албан тушаалтнууд заавал мэдээлэх үүрэг хүлээлгэсэн. Энэ тухай мэдсэн хэн ч мэдээлэх үүрэгтэй болсон. Хохирогчийг хамгаалах тогтолцоо, төрөөс хохирогчдод үзүүлэх үйлчилгээ илүү тодорхой болсонтой холбоотойгоор хохирогч өөрөө хандах байдал нэмэгдсэн.

Гэхдээ цагдаад хандсан ч хуулийн хариуцлага чанга байхыг гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогч хүсдэггүй. Гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогч нөхрөө хууль хяналтын байгууллагын албадлага нөлөөн доор ойлгуулья, ухамсарлуулъя гэж л хүсдэг. Хуулинд хүчирхийлэл үйлдэгчийг албадан сургалтанд хамруулах заалт оруулсан л даа. Гэсэн ч заавал гэмт хэрэгтэн болоод баривчлагдаад очсон хорих газар нь л албадан сургалт хийхээр байгаа. Хийсэн үйлдэлдээ харамсч байгаа хүмүүсийг заавал хорьж цагдахгүйгээр албадан сургалтад явуулаад, сургалтандаа явахгүй, засрах хүсэлгүй этгээдэд дараагийн шатны арга хэмжээг авдаг байдлаар үе шаттайгаар шийдэх учиртай. Гэтэл одоо тийм биш байна.

-Заавал цагдаад бариулсны дараа сургалтанд сууна гэсэн үг үү. Эхнэрүүдийн хувьд нөхрөө шууд гэмт хэрэгтэн болгохыг хүсэхгүй, үүнээс өмнө нөхрөө ухамсарлуулаад авмаар байгаа. Ийм тохиолдолд хэнд хандаж болох вэ?

-Албадан сургалтаас гадна сайн дурын сургалтууд бий болгох хэрэгтэй. Хүчирхийллийн хохирогчид нэг удаа зодуулаад цагдаад ханддаггүй шүү дээ. Статистик харж байхад зургаагаас долоон жилийн дараа ханддаг. Эхлээд өөрсдөө асуудлаа шийдэх гэж үздэг. Хамаатан садандаа хандана, лам хуврагаар явна. Амь насанд нь аюул учирсан юм уу, асуудлаа шийдэж чадахгүйгээ мэдэрсэн үедээ л хууль хяналтын байгууллагад ханддаг. Шинэ хуулиар гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх нь бие даасан гэмт хэрэг. Хөнгөн, хүнд гэмтэл учирсан уу гээд гэмтлийн зэрэг шаардахгүй. Гэтэл манайхан гэмтлийн зэргийг тодорхойлуулахад ихэвчлэн хөнгөн гэмтэл гарахаар нь хөнгөн гэмтэл гэдгээр нь ялаас нь чөлөөлөөд байгаа тохиолдлууд гарч байна.

-Зодож нүдээд байхгүй ч байнга дарамтанд байлгадаг, алчихна шүү гэж айлгаж сүрдүүлдэг тохиолдлууд их байдаг. Ийм нөхцөлд яах вэ?

-Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулиар гэр бүлийн хүчирхийлэл гэдэгт сэтгэл санааны дарамт ч, бэлгийн хүчирхийлэл ч багтаж байгаа. Олон хэлбэрүүдтэй. Гэхдээ сэтгэл санааны дарамтанд байгаа гэдэг шалтгаанаар эмэгтэйчүүд хуулийн байгууллагад нэг их ханддаггүй. Зарим нь хүчирхийлэлд өртсөн гэдгээ ч мэддэггүй.

Айл болгонд хэрүүл маргаан бий. Хүчирхийлэл, хэрүүл маргаан юугаараа ялгаатай билээ. Хэрүүл маргааны үед асуудлаа айдасгүйгээр гаргаж тавина. Хүчирхийлэлтэй харилцааны үед нэг нь л давамгайлна. Нэг хүний эрх ашгаар хамаг юм шийдэгдэнэ. Нөгөө нь айдастай байдаг. Эрх мэдлийн тэнцвэргүй харилцаа гэдэгт асуудал бий.

Гэтэл манайд хүчирхийлэл үүсгэж байгаа суурь шалтгаан нь мод байлаа гэхэд ил харагдаж байгаа салаа мөчир болох архидалт, боловсролын байдал, ядуурлын тухай яриад байдаг. Гэр бүлийн хүчирхийллийн суурь шалтгааныг төдийлөн ярьдаггүй. Гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогчдын 80-90 хувь нь охид, эмэгтэйчүүд байна. Яагаад эмэгтэйчүүд өртөөд байна гэхээр эмэгтэйчүүд сул дорой хүйстэн. Эр хүний эрхшээлд байх ёстой гэсэн хандлага нөлөөлөөд байна. Гэр бүлд хэний эрх мэдэл давамгайлж байна? Хэн хяналтаа тогтоож байна гэдгээс энэ нь хамаардаг. Магадгүй эмэгтэйчүүд ч хяналтаа тогтоож байж болно. Гэр бүлд хяналтаа тогтоож байгаа ч нийгэмд шийдвэр гаргах түвшинд хэний эрх мэдэл давамгай байна гэдэг өөр асуудал.

Үргэлжлэлийг энд дарж уншина уу