“Суварга” нэртэй шавар овоолохоос татгалзах цаг болжээ

Яг  нэг жилийн өмнө бичиж байсан нийтлэлээ дахин оруулахаар шийдлээ.

Хэдэн зуун жилийн өм­нөөс Буддын шашин соёлыг эрхэмлэх болсон монголчууд бид чадах чинээгээрээ нүг­лээс татгалзаж, буяны үйлийг хичээж ирсэн түүхэн уламж­лалтай.

Одоо ч гэсэн нийгмийн дундаж давхаргын ихэнх иргэд нэг талаас буяны үйлийг хичээж, нөгөө талаас ажил үйлсээ бү­тээх зорилгоор гандан хийд орж, судар ном би­чүү­лэн, лам хуваргыг гэр орондоо залж сан уншлага айлт­­гуулан, засал гүрэм хийл­гэдэг. Харин нийгмийн толгой баячуудын хувьд “буяны” зан үйл нь бусдаас ялгагдах өвөрмөц онцлогтой бололтой. Ихэнхдээ тэд өөрийн амьдрал, бизнес, гэр бүлийг нь “даасан” лам багш, удган зайрантай байхаас гадна сүм хийдийн тэмдэглэлт өдрүүдийн унш­лага, шашны зан үйлийн бүхий л зардлыг өөрөөсөө гаргаж санхүүжүүлдэг. Ин­гэс­нийгээ тэд өөрийн энэ болон хойт насны амьд­­ралдаа асар их буян хийж байна гэж төсөөлдөг бололтой юм билээ. Бараг л “бурхныг хахуульдан” энэ насны амьдралдаа зов­­лон шаналалгүйгээр өнгө­­­рүү­лэхийг аргалаад зогсох­гүй хойд насандаа шууд “диваажин”-д очих бо­ломжоо олж авч байгаа гэдэгт итгэдэг юм уу гэмээр.

Бүр сүүлдээ хэн, хэзээ хэлсэн юм бүү мэд, “суварга бүтээх нь дээдийн буян” гэдэг үгэнд итгэн энд тэнд­гүй “суварга” нэртэй шавар овоолох боллоо. Миний мэдэхийн Буддагийн сур­гаалд суварга босгож буян үйлдэнэ гэж байдаггүйсэн.

Харин хожим Буддагийн шавь нар түүний сургаалын гүн ухааны агуулгаас хөн­дийрүүлэн шашны утга агуул­гатай болгож тайл­бар­­лах болсон үеэс буюу Бурхан багшид зориулан “Их найман суварга бүтээх” болсноос үүдэн энэ зан үйлд олноо түгсэн бололтой юм.

Үнэн чанартаа хүнийг хайрлах, хүнд эелдэг найр­саг хандах, өөрийн гэм, шу­нал хүслийг огоорох явд­лыг л “буян” гэж Будда хэлсэн байдаг. Гэтэл өнөөдөр Буддагийн сургаал номлол нь шашин соёлоор дамжин буруу тайлбарлагдан, бусдад ойлгогдох болжээ. Эдүгээ бэл бэнчинтэй болсон хэн нэгэн аав ээж, нутаг ус, ху­тагт хувилгаадад зориулж хаа сайгүй суварга босгож эхлээд багагүй хугацаа өнгөрлөө. Баячууд суварга босгосноор нүглээ цайруулан буян хурааж улам баяжна гэж итгээд байх шиг.

Бүр сүүлдээ хээр хө­дөө суварга нэрийн дор сүүд­рэвч, хогийн цэг, бие засах газар гэмээр зүйл олноороо баригдах боллоо. Олны та­нил, алдартай хү­мүүс ну­таг усандаа очих­доо ёс мэт су­варга бүтээлгэх болжээ. Су­варганы зэрэгцээ энд тэнд­­гүй морь малны хөшөө барих явдал ч газар авлаа. Энэ бүгдийг хараад, бэл бэнчинтэй хүмүүст хан­дан суварга нэртэй шавар овоолохын оронд “жинхэнэ буяны үйл хэргийг хэрэг­жүү­лээч” гэх хэлэхийг хүслээ.

Улаанбаатар хотын зүүн хэсэг, Баянзүрх дүүрэг Улаан­­­­хуаранд орших хоёр дав­хар намхан байшин бий. Түүнийг “Хүүхэд асран хү­мүүжүүлэх төв” гэж нэр­лэдэг. Хүүхдийн баяр, сон­гууль болохоор л зарим хүмүүс энэ газраар хэвлэл мэдээллийнхэнтэй хамтаар зочлон, өнчин өрөөсөн дээрх хүүхдүүдэд “хайр зарладаг” ч, харамсалтай нь тэгсгээд мартдаг. Тэнд, та бидний үр хүүхэдтэй адилхан ч эцэг эхдээ хаягдсан, тэднээсээ өнч­рөн хоцорсон бяцхан бага­чууд бий.

Харамсалтай нь тэдэнд одоо болтол урлагийн болон спорт заал алга. Та суварга босгохын оронд энэ бяцхан хүүхдүүдэд зориулан ур­лаг спорт заал бариад өгчих. Магадгүй та өөрөө дангаараа түүнийг нь бариад өгөх бэл хүрэхгүй байгаа бол бизнесийн хамтрагч, найз нөхөдтэйгөө нийлээд бяц­хан багачуудын мөнхийн мөрөөдөл болсон урлаг юм уу, спорт заалыг нь бариад өгчихвөл ёстой л нөгөө “буян буяны дээд” болно биз ээ. Олон хүүхдийн эерэг, ха­луун дулаан элч энерги ямарч суварга, шороо чу­­луун овоолгоноос хэдэн мянга дахин илүү зөв энерги, буяныг танд хүртээх болно гэдэг нь эргэлзээгүй юм.

Төр засаг ч эдгээр “шоов­­­дорлогдсон” багачуу­дад хан­дан аятай тохитой ор­чинд өсөж, сурч хүмүүжих бо­ломж олгоход анхаарлаа хан­дуулах цаг нэгэнт болжээ.

Ц.Мөнх

2012 оны 12 сар