Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
НИТХ-ын төлөөлөгч Ч.Гантулгатай ярилцлаа.
-Та НИТХ-д сонгогдоод жилийн нүүр үзлээ.Энэ хугацаанд юу амжуулав.Хийсэн гол ажлуудаа нэрлээч гэвэл юуг онцлох вэ?
-энэ жил гантай хэдий ч дэлгэр сайхан зун болж өнгөрлөө.нийт иргэдийнхээ мэндийг эрье. Миний бие нИтХ-ын төлөөлөгчөөр сонгогдоод үндсэндээ нэг жилийн хугацаа өнгөрч байна.Жилийн хугацаанд багагүй ажил санаачлан хийгээд ард нь гарлаа.нИтХ 2017 оны төсвөө баталсан цагаас хойш төлөвлөгөөт ажлуудаа хэрэгжүүлж хяналт тавин ажиллаж байна. Үүнд: Хотын дэд төвүүдийг байгуулах ажлуудыг эхлүүлж түүн рүү цахилгаан болон цэвэр ус, дулааны шугам сүлжээг татах, дүүргүүд дотор зам чөлөөлөх, шинээр явган болон авто зам тавих ажлуудыг харьяа байгууллагууд нь хариуцаж хийсэн мөн нийтийн тээврийн шинэчлэлийн ажлууд эхэлсэн ба ирэх онд BRT төсөл хэрэгжиж эхлэх бааз суурийг хангаж ажилласан. энэ мэтчилэн томоохон хэд хэдэн төсөл хөтөлбөрүүдийн эхлэл тавигдаж амжилттай хэрэгжих боломж бүрдлээ. Мэдээж богино хугацаанд хийхэд төсөв мөнгө болон иргэдийн санаа санаачилгатай холбоотой ажлууд тул дунд хугацаандаа өгөөжөө өгсөн эрүүл аюулгүй орчныг бий болгох ач холбогдолтой юм.энэхүү хугацаанд нИтХ арван удаагийн чуулган хийхдээ нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн хүрээнд зарим дүрэм журмыг иргэдийн эрх ашгийг илүү хамгаалсан байдлаар шинэчлэн өөрчилж баталсан болно.
Мөн нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг уИХ-д өргөн бариад байгаа.уг хуулийн төслийг намрын уИХ-ын чуулганаар хэлэлцэж батлах байх. Миний хувьд тойрогтоо хэд хэдэн ажлыг санаачлаад хөрөнгө мөнгөний асуудлыг тодорхой хэмжээнд шийдүүлээд явж байгаа.Манай тойргийн онцлог бол төвийн бүсийн орон сууцны хороолол юм.томоохон ажил гэвэл сэлбэ голын тохижилтын ажлын зураг төслийг хийлгээд дуусаж байна. одоо хөрөнгө мөнгийг шийдүүлэхээр ажиллаж байна. уг ажлыг төр, хувийн хэвшилтэйгээ хамтраад хэрэгжүүлэх юм. Мэдээж нийслэлийн төсвөөс тодорхой хэмжээний хөрөнгийг гаргуулна.
Нэлээн далайцтай бүтээн байгуулалтын ажил болно гэж төлөвлөж байгаа.түүнчлэн сургууль, цэцэрлэгийн асуудалд анхаарал хандуулж байна. энэ онд зураг төсвийнх нь мөнгийг батлуулсан. 2018-2019 онд нэг цэцэрлэг шинээр барьж Мэргэжлийн хяналтын газраас ашиглах боломжгүй гэх дүгнэлттэй 21 дүгээр сургуулийг ирэх жил буулган шинээр 960 хүүхдийн сургууль барихаар төсөвт суулгаж байгаа.
Хороолол доторх зам засварын ажлуудыг хийж дууссан боловч хангалттай хөрөнгөгүйгээс болж борооны ус зайлуулах хоолойг шинэчилж чадсангүй.Мөн хороодынхоо угсармал, өнгө үзэмжээ алдсан, дээврээсээ ус алддаг, хүйтний улиралд дулааны алдагдал ихтэй угсармал орон сууцнуудыг орчин үеийн шинэ технологиор дулаалах, дээврийг нь шинэчлэх ажлуудыг эхлүүлж зураг төсвийг нь хийлгэж байна.Ирэх хавар засварын ажил эхэлнэ.гэх мэтчилэнгээр нэг жилийн хугацаанд хангалттай ажил хийсэн гэж бодож байгаа. Мэдээж хэрэг цаашид ч хийх ажил их байна.Бид эрүүл, аюулгүй орчинд иргэдээ амьдруулна гэж сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан.амлалтдаа хүрч манлайлж ажиллана гэж бодож байгаа. аливаа ажил эхлүүлж, хийхэд хугацаа хэрэгтэй байдаг юм байна.
-Сэлбэ голыг тохижуулна гэж ярилаа.Ардчилсан нам ИТХ-ыг удирдаж байхдаа Сэлбийг дэлхийн жишгээр тохижуулна гээд Арслантай гүүрний хоёр талаар ус оргилдог болгосон.Хэнд ч хэрэггүй тэр ажилдаа хэдэн зуун саяыг төсөвлөж байсан шүү дээ.Түүн шиг болчих юм биш байгаа?
-Өмнөх улсуудынхаа хийсэн ажлын алдаа дутагдлаас суралцах хэрэгтэй.Үе үеийн нийслэлийн удирдлагын алдааг бид давтахгүйн төлөө дуу хоолойгоо гаргаж ажиллана.Өмнөх тохижилтын ажлын тухайд гэвэл арслантай гүүрний усан оргилуурыг иргэд шүүмжилж байсан нь үнэн.Өчнөөн арван сая төгрөгөөр хэнд ч хэрэггүй зүйл хийлээ гэж байсан.Ач холбогдлыг нь ч ойлгоогүй.Бид тийм ажил хийхгүйн төлөө шаардлага тавьж ажиллаж байгаа.тооцоо судалгаатай, зураг төсөлтэй, төсөв мөнгөтэй, олон улсын жишигт нийцүүлэн бүтээн байгуулалт хийнэ. Иргэд чөлөөт цагаа зөв боловсон байдлаар өнгөрүүлэх газаргүй байна гэдэг.Тэгвэл сэлбийн эрэг буюу арслантай гүүрнээс доош Нарны замын гүүр хүртэл жилийн дөрвөн улиралд ашиглах боломжтой тийм газар болгоно гэж зорьж байгаа.Хөгшид нарлаж суугаад шатар даалуугаа тоглодог, залуус нь амралт уулзалтаа хийдэг, хүүхэд багачууд айх аюулгүй тоглон нааддаг сайн дурын урлагийнхан хүссэн цагтаа тоглолтоо хийдэг тийм л газар бүтээн байгуулах юм.Энэ газар нь байршилынхаа хувьд хотын төв болохоор нийслэлийн иргэдэд бүгдэд нь хэрэгтэй байх болно.
-Хэдэн онд тийм болох вэ?
-Энэ жил газар шорооны ажил эхлүүлээд явчихъя гэж бодсон ч голын ай сав, голын голдрилыг түр хугацаанд хаах, өөрчлөх болон технологийн шийдлүүд зайлшгүй шаардлагатай байгаа болохоор мэргэжлийн байгууллагууд оролцож тооцоо судалгааг илүү их нарийн хийж байгаатай холбогдуулан мөн хөрөнгө оруулалтыг шийдэх шаардлага тулгарч байгаа тул хугацаа орох болно.Удахгүй зураг төслийг нь эрэг дагуу байршуулна.Түүнийг хараад иргэд маань өөрсдийн санал, санаачилгыг хэлж болно.
-МАН нийслэлийн орон сууцны гадна талыг дулаална гэсэн амлалт өгч сонгуульд өрсөлдсөн.Ялангуяа таны сонгогдсон тойрог хуучны орон сууц ихтэй.Тэр ажил юу болж байгаа вэ.Энэ зун эхлүүлэх болов уу гэж харж байсан ч ажил хэрэг болсон зүйл алга?
-1984, 1990 оны угсармал байшин ихтэй. Мөн шавар байшин, сургууль, цэцэрлэг бий.Шавар байшингуудыг 2020 оноос өмнө актлахыг нь акталж, буулгахыг нь буулгана.Угсармал орон сууцнуудын тухайд үндсэн суурь хийц нь бетон болохоор цаашид олон жил ашиглах боломжтой.Гол нь өнгө үзэмж болон дулаан алдагдлыг бууруулж өгөх хэрэгтэй байгаа юм.Ажил эхэлчихсэн яваа.
Манай тойргийн хувьд 13 дугаар хорооллын голын зам дагуух угсармал барилгыг гадна талаас нь дулаалж эхлэхээр төлөвлөж байсан боловч энэ жил зөвхөн зураг төслийн төсвийг шийдүүлсэн.Зураг төслийн хүрээнд тухайн орон сууцнуудын дулаан алдагдлыг тооцох юм.Нэг дор бүх барилгыг чадахгүй биз.Тиймээс тодорхой хэмжээний хөрөнгийг Азийн хөгжлийн банкнаас гаргуулахаар болж хариуцах албадууд ажиллаж байна.Мөн нийслэлийн төсөвт тодорхой хэсгийг суулгана.Үүнд иргэдийн оролцоо ч чухал.СӨХ-той хамтраад оршин суугчдаас тодорхой хэсгийг гаргуулаад явах боломж бас бий.Гадна талын дулаалга фасаднаас гадна нэг мөр дээврээ бас засаад явна гэж бодож байгаа.Тав, арван жилдээ хүний гар хүргэхээргүй болгох шинэ технологи барилгын материалууд ашиглагдах юм.Нэг тооцоо судалгаагаа хийгээд ажил эхлүүлчихвэл цаашид хурдан үргэлжлэх боломжтой гэж харж байна.Ямартай ч энэ жил эхлэлийг нь тавьсан.Ирэх хавраас нүдэнд харагдахуйц ажлууд хийгээд явах юм.
-Нийслэлийн хэмжээнд хийхээр төлөвлөж буй томоохон бүтээн байгуулалтын ажлууд юу байна вэ.Э.Бат-Үүл даргын үед нийслэлд олон ажил хийсэн.Танай нам түүнийг давж чаддаггүй юмаа гэхэд дөхүүлсэн ажлууд яагаад хийхгүй байна вэ?
-Хийхгүй биш хийгээд л яваа.Зам засварын ажил, уулзваруудыг шинэчлэх ажил явдгаараа явж л байна.Зайсангийн авто замын ачааллыг багасгахын тулд хоёр уулзварыг өргөтгөх ажил явж байгаа.Яармагийн зөөврийн гүүрийг шинэчилж шинээр хүнд даацын гүүрний ажлыг эхлүүлээд байна.Мөн Баянзүрхийн гүүр болон Улиастай, Гачуурт руу салдаг замаас Налайхын урд талын Чойрын уулзвар хүртэлх 20.9 км замын ажил удахгүй эхэлнэ.Хөрөнгө мөнгө нь шийдэгдээд гэрээ байгуулчихсан байгаа.Хойд зүгт Дарь-Эхээс Хайлааст руу Сэлбэ гол дээгүүр нэвт гарсан гүүр болон замын ажлууд эхлээд явж байна.Шинээр баригдаж буй сургууль цэцэрлэгийн барилгын ажлууд эхэлчихсэн зарим нь дуусаад хүлээлгэж өгчихсөн байгаа.Гэх мэтчилэн олон ажил бий.Мэдээж өмнөх засгийн үед хийсэн ажлууд байгаа шүү дээ иргэд бүгд л мэдэж байгаа.Хий, шийд гэж сонгогдож, ажил үүрэг авдаг энэ ч утгаар бид шаардлагаа тавьж хийж чадахгүй байгаа хариуцлага алдсан улсууддаа хариуцлага тооцож цаашид ажиллана.Бидний хувьд аль болох зардлуудаа танах өнөөдөр шаардлагагүй байгаа төсөл хөтөлбөрүүдэд мөнгө зарахгүй байх бодлого барьж байна.Өмнөх засаг хэд хэдэн тэрбум төгрөг жил бүр нэг наст цэцэг, хогийн ногоон уутанд зарцуулсан тэрний оронд ганц ч болтугай сургууль, цэцэрлэг барьсан бол дээр байхсан.Энэ мэтчилэн төсвийн зарцуулалт дээр ярих юм байдаг.ЖДҮ-ийг нэмэгдүүлье гэсэн зорилготой ажиллаж байгаа.Нэг жилийн хугацаанд учиргүй бүх ажлыг дуусгаад, эсхүл эхлүүлээд явж чадахгүй.Бидний өнөөдрийн хийж буй ажлын үр дүн хоёр, гурав, дөрвөн жилийн дараагаас харагдана.ОУВС-ийн хөтөлбөрт хамрагдсанаар бид эдийн засгийн хямралаас гарч чадна гэж харж байгаа.Гагцхүү тооцоо судалгаа, хяналтаа сайжруулж байж энэ нь боломжтой.
-Утааг бууруулах тал дээр хэрхэн анхаарч байгаа вэ.Манайхан дулаараад эхлэхээр утаагаа мартчихаад байх юм?
-Утаа гэсэн том асуудлыг мартаагүй.Тодорхой ажил эхлүүлээд явж байгаа.Шөнийн цахилгааны тарифийг тэглэсэн, гэр хорооллын айлуудад хөнгөлттэй нөхцөлөөр халаагуур олгоод эхэлсэн.Хотод утаа үүсгээд байгаа бага, дунд, том оврын яндангуудыг хааж байна.Эхний ээлжинд зуу гаруй янданг хааж төвийн дулаантай холбож өглөө.Дараа жил мөн адил энэ ажил эрчимтэй хийгдэнэ нүүрс түлдэг зуухнуудыг хэсэгчилж хаана.Цаашид энэ тоо нэмэгдээд явах юм.
-Нэг хэсэг хотын захиргааг Баянхошуу руу нүүлгэнэ гээд байсан.Одоо чимээгүй болчихсон уу?
-Хотын захиргаа ч юм уу шинээр хотын ордонг ч гэдэг юм уу тийш нь нүүлгэх шаардлага байхгүй.
-Яагаад?
-Өмнөх Засаг дарга нүүлгэх ажлыг эхлүүлсэн.2016 оны зургадугаар сарын 30-нд гадны компанитай хөрөнгө оруулалтын гэрээнд гарын үсэг зурсан байдаг.Орон нутгийн удирдлагын ордон барих 220 орчим андуураагүй бол тэрбум төгрөгийн санхүүжилттэй гэрээ.Тэрийг бид хэлэлцээд одоогоор тийм их хэмжээний хөрөнгөөр ордон барих шаардлагагүй гэж үзээд гэрээг цуцалсан юм.Одоо ойрын хэдэн жилдээ дахин тийм асуудал яригдахгүй.
-МАН-ын шинэчлэлийн асуудал яригдаж байна.Ялангуяа залуус шинэчлэл хийе гэж хүчтэй дуугарч байх шиг.Ер нь МАН-ыг яаж шинэчлэх юм бэ?
-Залуус гэлтгүй намын гишүүд шат шатандаа шинэчлэл хийе гээд дуугарч эхэлсэн.Би намынхаа дотоод үйл хэрэгт оролцоод есөн жил болж байна.Намын анхан шатны нэгж болох үүрийн хяналтын хэсгээс ажилласан, зовлон жаргалыг нь тодорхой төвшинд хамтдаа үүрэлцээд мэдрээд явж буй хүний хувьд, намын шинэчлэлийг дэмжиж байгаа.Яахав нийгэмд харагдаж байгаа нь хэдэн залуус байж магадгүй.Гэхдээ шинэчлэлийг нийгэм өөрөө хүсэж байна.Намын дотоод асуудлыг ил болгохыг нийгэм шаардаж байгаа.Монгол Улсын цаашдын хөгжил, нийгмийн бодлогыг зөв төлөвлөөсэй гэдэг утгаараа өөрчлөлтийг хүсч байна.Намын дотоод болон гадаад институцийг шинэчлэн зохион байгуулах цаг болсон.Намын үзэл баримтлалыг нийгэмд яаж хүргэх вэ, залуу гишүүдийг хэрхэн намын бодлогод татан оролцуулах вэ гэхчлэн асуудалд доголдол гарсан учраас реформ хийе гэж дуугарч эхэлж байна.Миний хувьд ганц нэг хүний алдаан дээрээс болж намаа шинэчлэх ёстой гэж яриагүй.Яахав зарим нэгэн рүүгээ дайрсан, хариуцлага тооцъё гэсэн зүйл гарч байгаа.Хамгийн чухал нь намын системийг өөрчлөхийн тулд МАН ч гэлтгүй АН ч гэсэн шинэчлэл хийх цаг болсон байна.Өнөөдөр олон мянган гишүүнтэй, том намууд мөртлөө хэдэн дарга нарынхаа үзэл бодлоор явдаг болчихлоо.Ингээд ирэхээрээ л буруудаж байгаа юм.Намын гишүүд болон сонгуулийн гэдэг чинь ард түмний төлөөлөл гэсэн үг.Тэд дуугарах ёстой.Энэ зүйл алдагдахаар нийгмийн тогтвортой байдал алдагдаж байгаа юм.Алдагдсаныг бид саяын өнгөрсөн сонгуулиудаар харлаа.Ардчилсан нам үнэхээр мундаг бодлого боловсруулаад, улс орныг цааш нь өөдтэй явуулж чадна гэсэндээ Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялаагүй.Нэг ёсондоо бодлогын хэмжээний сонгууль болж чадсангүй.Үр дүнгийг нь хар.Хаа сайгүй эргэлзээ, хардалт, итгэлцэл гэдэг нандин зүйл үгүй боллоо.Засгийн газрын томилгоо ч гэсэн ялгаагүй.Мэргэжлийн Засгийн газар байгуулна гэж амласан.Нам нь өөрийн институцуудаа зөв зохион байгуулж нийгмийн болон эдийн засгийн хүлээлтүүдийг урьдчилан тооцож төрийн эрх барих замаар бодлогуудаа хэрэгжүүлдэг ийм л онолтой.Мөн нийгмийн салбаруудын хөгжлийн бодлогууд тодорхой байх ёстой.
-Нийслэлийн ИТХ-ын дарга Ц.Сандуйг огцруулахаар гарын үсэг цуглуулж эхэллээ.Жишээлбэл, таны хувьд гарын үсэг зурсан уу?
-Тийм зүйл өрнөж байгаа.Дотор нь ажиллаж байгаа мөртлөө би мэдэхгүй гэж хэлэн сонгогчдоо хуурч чадахгүй.Би үнэн, бодит зүйлийг ярих ёстой.Гарын үсэг зуруулах ажил явж байгаа гэж сонссон.ИТХ-ын төлөөлөгчид бид уулзана, ярилцана, санаа бодлоо солилцоно.Гэхдээ нэг хүн дээр хариуцлага тооцоод бүхнийг засна гэвэл дэндүү өрөөсгөл.Нэгэнт намын реформ ярьж байгаа бол цаашид манай нам нийгмийг зөв бодлогоор чиглүүлж чадах уу гэдгийг хөндөх ёстой.Хэн нэгэн даргыг огцруулах тухай мянга яриад яахав дээ.Асуудлыг нь шалгаж байгаа гэх мэдээлэл байгаагаас цаашгүй байна.Ерөнхийлөгч хүртэл анхааралдаа авч шалгахыг үүрэг болгосон биз дээ.Мэдээж хэрэг бүх шатанд хариуцлага ярих ёстой.Шалтгааныг зөв оношилж байж цаашид зөв алхаж эхэлнэ.
-Та түрүүн нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдөхгүй улстөрчид олон байна гэсэн.МАН тийм хүмүүсээ эргүүлэн татах улс төрийн том соёлтой нам байж чадахгүй нь уу?
-Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулж байна.Уг өөрчлөлтөөр төрийн албанд томилогдсон сайд, дарга нар, УИХ-ын гишүүдийн хариуцлагыг сайжруулах утгатай заалтууд уг хуулийн төсөлд орсон гэж ойлгож байгаа.Иргэд сонгосон бол эргүүлэн татах эрх нь бас хуульчлагдаж Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр орж ирэх байх.Энэ бол маш зөв заалт.УИХ ч дэмжээд батлах болов уу.Өнөөдөр аль нэг намын нэрийг унагаад сандал ширээтэйгээ зууралдаад байгаад байх ямар ч шаардлага байхгүй.Нам нь ч гэсэн тэр хүндээ хариуцлага тооцдог байх ёстой.Асуудал гаргасан хүн ч гэсэн уучлал гуйгаад ёс зүйтэйгээр өөрөө холддог байх жишигтэй болмоор байгаа юм.Би энэ удаа болоод өнгөрдөг сонгуультай холбож ярж байгаа юм бишээ явж явж бид хаана ирэв гэдгээ эргэж нэг харах цаг болж.
-Ажлыг нь өгүүлж чадахгүй байгаа юм биш үү.Ойрын жишээ гэхэд таны дэргэд байгаа хотын дарга С.Батболд бараг л аргагүйн эрхэнд хотын дарга болсон мэт ярьдаг.НИТХ-ын даргыг ард түмэн хамгийн түрүүнд албан тушаалаас нь огцруулахыг хүсэж байна.Тэдэндээ хариуцлага тооцох ёстой хүмүүс нь та тэргүүтэй ИТХ-ын төлөөлөгчид биз дээ.Яагаад чадахгүй байгаа юм?
-Намын бага хурал удахгүй болох байх.Мөн их хурлаа ч бас товлоно.Тэнд намын ажлын тайлан болон сонгуулийн тухай асуудал яригдах байх гэж бодож байна.Нийслэлийн хэмжээнд ч ярилцаж байж л шийдэх байх.Миний хувьд бие биендээ шударга, эв эеийг хичээж байж асуудлуудын шийдлийг олно гэж бодож байгаа.Зарчмын том асуудлууд удахгүй яригдаж эхэлнэ.Буруутай гэвэл бүгд буруутай.Буруугүй гэвэл бүгд буруугүй.Тэрийг ямар өнцгөөс харж яаж ярихаас хамаарна.Мөнгө төгрөг авч өгөлцөн төрийн албыг наймаалцана гэдэг байж боломгүй буруу асуудал.Тэрийг шалгадаг байгууллага нь шалгаад тодорхой болгох байх.Хотын даргын хувьд УИХ-д хоёр, гурван удаа сонгогдсон туршлагатай улстөрч.Хотын ажлыг аваад явж чадах хүн гэж намаас томилогдсон.
-Гэхдээ хотын даргаар хотын хүнийг томилж болоогүй юм байх даа?
-Нийслэлийн иргэн л хүн шүү дээ.Иргэн хүн хотоо удирдаж байгаа гэж ойлгож байна.Аль нэг аймаг, сумаас хүн томилоод ажиллуулаагүй.Ер нь цаашид хотын даргыг нийслэлийн иргэдийн саналаар сонгодог болмоор санагддаг.Эсхүл төлөөлөгчдийн санал хураалтаар хотын даргыг сонгодог болвол илүү ардчилсан ёсонд ойрхон байх болов уу.Мөн НИТХ-ыг ч бас байнгын ажиллагаатай болгож байж Нийслэл хотын хараат бус байдал, нийгэм эдийн засгийн хөгжил батжина гэж хардаг аа.
ӨДРИЙН СОНИНЫ ДУГААРТ
С.Алтанцэцэг
