Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
МУГЖ, дуучин “Завханы” С.Батсүхтэй ярилцлаа.
-Сүүлийн үеийн сонин сайхан юу байна, ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна вэ?
-Яагаад ч юм энэ жил ая хийгээд өгөөч гэж надад олон ханийн тухай дуу орж ирлээ. Ая хийгээд өгчихөөр, чи өөрөө дуулаад өгчихөөч гэж гуйх юм. Тэгээд “Хань минь”, “Ихэр заяа” гэх зэрэг ханийн тухай дуунууд төрлөө. Хөгжмийн зохиолч Туяагийн, “Хөсөгтөн” хамтлагийн Ариунболд гэж залуугийн “Ханийн тухай дуу” хүртэл байх жишээний. Данзангийн Нямаагийн шүлэг “Асуугаарай” гээд хайрын тухай дуу гэх зэрэг энэ жил шинэ уран бүтээл нэлээд хийлээ. Ойрын хэдэн жил залуучуудтайгаа ажиллаад, өөрөө шинэ, гоё дуу гаргаагүй байсан юм. Зундаа Завхан, Өмнөговь зэрэг хөдөө орон нутгуудаар их явлаа. Б.Бат-Энэрэл хүүтэйгээ хамтдаа “Өөртэйгөө ярилцахуй” гэж клипийг хийж байгаа, дуугаа сайхан байгальд дүрсжүүлсэн. Одоо монтажийг нь хийгээд гүйцээж байна. Ирэх сарын 10-20-ны үеэр олон нийтэд хүргэхээр төлөвлөж байгаа. Бат-Энэрэлтэйгээ хамтдаа “Цамбагарав”, “Орчлонг хайрлаарай”, “Монголын тэнгэр” зэрэг дуунд ая хийсэн. Энэ жил уран бүтээлийн жил байлаа.
-Б.Бат-Энэрэл хүү одоо хаана байгаа вэ. Эмчилгээ нь юу болсон?
-Эмчилгээний хандивынх нь аян зургадугаар сард албан ёсоор хаагдаж, цугласан бүх мөнгө нь эмээгийнх нь дансанд орсон. Нийтдээ 70-аад сая төгрөг цугласан байна лээ. Монголчууд тав, зургаан сая, Өмнөдмонголчууд 17,18 сая төгрөг өгсөн. Бусад нь хандивын тоглолтоос орсон мөнгө. Харин хүүгийн нүднийх нь шинжилгээний онош Монголд ч, Хятадад ч адилхан гарсан байна. Нүдний уг нь гэмтэлтэй, төрөлхийн байж магадгүй гэсэн байгаа. Тиймээс одоогоор, аппаратанд оруулаад, голын ус харуулдаг зэрэг янз бүрийн эмчилгээний дасгалууд хийж байна. Өөр бусад оронд очиж, үзүүлвэл ийм л онош гарч мэднэ, нэг явахад арав гаруй сая төгрөг орох учраас хий яваад, хандиваар цугласан мөнгө нь дуусчихаж магадгүй гэж бодоод эмээтэй нь зөвлөлдөөд мөнгөөр нь хоёр өрөө байр авахуулчихсан. Уг нь эмээ нь Энэтхэг, Герман зэрэг орон руу явж үзүүлнэ гээд байсан. Байрыг нь Б.Бат-Энэрэлийн сургуулийнх нь хажууд авахуулсан байгаа. Шинэ орон сууц, байрандаа ороход нь хэвлэлийнхнийг дуудна. Жилийн 12 сая төгрөгийн төлбөртэй “Глобал” гэж олон улсын сургуульд 12 дугаар анги төгстөлөө үнэ төлбөргүй сурах урилга олгуулсан. Энэ сургуулийн захирал нь манай “Алдархааны” С.Батсүх гэж надтай адилхан нэртэй эмэгтэй ингэж дэмжсэн юм. Дасгалаа сайн хийж байгаа учраас нүднийх нь хараа нааштай болж байгаа, хэрэв цаашид эмчлүүлнэ гэвэл байраа зараад явчихаж ч болно шүү дээ. Дансанд байвал үрэгдээд дуусах магадлалтай учраас байр авахуулсан юм.
-Б.Бат-Энэрэл ер нь ямар хүүхэд юм бэ. Мэдэх, мэдэхгүй хүмүүс янз бүрээр ярьдаг. Зарим нь жижигхэн хүүхэд байж, том хүн шиг гэж шүүмжилдэг?
-Заримдаа янз янзын юм ярина, заримдаа тэгж ярихгүй. Их өөр хүүхэд. Би ч эхлээд ойлгохгүй байсан сүүлдээ ойлгосон. Өмнөдмонголчууд энэ хүүгээс адис авах гэж ирж байна. Багшлаад сургаад байгаа юм биш, өөрөө л шууд дуулчихдаг, төрмөл авьяастай, ер бусын хүүхэд. За энэ дууг чи өрөвдөж дуулах ёстой, үүнийг санан дурсаж дуулна гэх зэргээр зөвлөдөг. Тэгэхэд л үзэгчдийг бүгдийг нь уйлуулаад, бүгдийг нь инээлгээд л дуулж байна. 19 цагаас тоглоод, 21 цагаас дахин тоглоход хүмүүс дахиад л тоглолтыг нь үзэж байгаа юм. Манай студид орж ирэхээрээ заримдаа хоёрхон дуулаад гарна, заримдаа огт дуулахгүй, тэр хүүхдийн дотор нь өөр хүн байгаа ч юм шиг санагддаг. Эрдэнэт, Дарханд тоглолтоор хамт явсан. Дуулуулах, дуулуулахгүй, хэзээ дуулахыг нь би шийддэг. Харин мөнгөнд нь огт ойртдоггүй, хэдээр дуулахыг нь эмээ нь мэднэ. Түүний ээжийнх нь эгч буюу “эмээ” гэж дууддаг хүн нь өөрийгөө хоёрт тавиад тэр хүүхдийг нэгт тавиад явж байгаа юм. Гадаадад сургууль төгссөн, зэрэг хамгаалсан хоёр ч гадаад хэлтэй нэлээд боловсролтой эмэгтэй юм билээ. Манай томоохон төрийн байгууллага ажилд авна гэдэг ч энэ хүүхдийн төлөө өөрийгөө зольж яваа. Тиймээс цаашид төрийн бус байгууллага байгуулаад өгчихвөл аваад, явчих юм байна гэж бодож байна.
-Б.Бат-Энэрэл хүүгийн дуулж байгаа нь бусдыг хайрлах, байгаль эх орноо хайрлах, уул усаа шүтэх сэдэвтэй байдаг. Энэ нь их учиртай юу?
-Тоглолтыг нь хийгээд, байгаль, уул усны тухай дуулуулаад байгаа нь дутагдлыг нь засаад, өөрийг нь зөөллөөд байгаа юм. Мөн ийм дуу дуулснаараа их ач холбогдолтой. Цэцэрлэгийн хүүхдүүд хүртэл түүний дууг дуурайн дуулж, эх оронч болоход суралцаж байна. Тэр хүүхдийн дотор ширүүн, билиг танхай хүн байгаа ч юм шиг байдаг. Жинхэнэ том ламын шавь болгоод, эсвэл бясалгалын багштай болгох юмсан гэж бодож байгаа. Аравдугаар сараас өмнө тоглолтыг нь хийж өгөөд, орлогоос нь төрийн бус байгууллага байгуулаад, дансанд нь хийлгэчихье гэсэн бодол байна. Зун Завхан руу 15 хоног явахдаа дөрвөн газар дуулаад, орлогоор нь эмээ нь машин авчихсан. Машинтайгаа тэр хоёр хөдөө байгальд очиж, амраад, нүдний дасгалаа хийгээд байгаа. Эмээг нь дэмжмээр юм шиг санагддаг. Гэтэл хүүгийн төрсөн ээж, эгч, ээжийнх нь ээж, ах дүү нар нь гэж олон хүмүүс байдаг гэсэн. Нэг нь ч бидэнд харагддаггүй юм. Хэдхэн сарын дотор орох орон, унах унаагаа хүртэл өөрөө олж байгаа энэ хүү ах дүүгээ өөд нь татах гэж ирсэн ч юм шиг.
