Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
Шинжлэх ухааны доктор профессор, хүн судлаач Ж.Батсуурьтай ярилцлаа.
-Биднийг түгшээсэн асуудлуудыг нэг нь цус ойртолт яах аргагүй мөн. Тэгвэл бид цус ойртолттой хэзээнээс нүүр тулгарч эхлэв?
– 1925 онд гарсан Засгийн газрын тусгай тогтоолоор монгол хүний угийн бичиг хөтлөх, овгоо хэрэглэхийг хориглочихсон юм билээ. Овог бол цус ойртолтоос хамгаалах хэрэгсэл. Үүнийгээ бид алдчихсан хэрэг. Сүүлд бол таамаг төдийгөөр овог авсан. Тийм байтал эхнэр нөхөр хоёр өөр овогтой л бол болчихдог юм шиг ойлгодог. Хоёрдугаарт, угийн бичгээ хөтлөлгүй 90 гаруй жил болжээ. Энэ уламжлал орхигдчихоор бид удам судраа мэдэхгүй байгаа юм. Өөрийнхөө эмээ өвөөгөөс цааш бараг л мэддэггүй. Ямар ч монгол хүн өөртэйгөө илэрхий цусан төрлийн холбоотой хүнтэй суухыг хүсэхгүй л дээ. Тэгэхийг хүсэх ч ард түмэн биш. Ёс заншилдаа ч цээрлэдэг. Харин бид угийн бичгээ хөтлөхгүй байгаа учраас л хамаатан саднаа мэдэхгүй, гэр бүл болчихоод байгаа юм. Урьд нь монголчууд бид есөн үеэ мэддэг байсан. Ураг удмаа мэддэг байсан учир ах, дүүсийн хооронд амьд харилцаа, бие биенээ хүндэтгэх ёсон ч өрнүүн байсан юм.
Гуравдугаарт монголчууд бид өргөн уудам нутагт их таруу байршдаг. Өнөөх уудам нутгаа аймаг, сум, багт хуваачихдаг. Төрийн үйлчилгээг түргэн шуурхай хүргэх талаасаа зөв, чухал шийдэл. Нөгөө талдаа цөөхүүлээ бид чинь дахин хэд, хэд хуваагдах шаардлагатай болдог. Нэг багийг дунджаар 500 хүнтэй гэж үзье л дээ. Үүний 26 хувь нь хүн амаа нөхөн төлжүүлж, дараагийн үр удмаа бэлтгэх ёстой. Ойролцоогоор эр, эм нийлсэн 130 орчим хүн гэсэн үг. Үлдсэн нь хүүхэд, хөгшид, хүүхэд төрүүлэх нас нь өнгөрсөн хүмүүс юм. Өнөөх 130 залуус хараа, бараандаа явсаар гэр бүл болох тохиолдол нь их. Дээр хэлсэнчлэн эдгээр залууст илэрхий ураг удмын холбоо, сүлбээ харагдахгүй ч холын хамаатан садан байх нь элбэг. Тэд үүнийгээ угийн бичиг хөтөлдөггүй учир мөн л мэдэхгүй. Харин генийн тархалтын хуулиар судлаад үзэхээр элэнц, хуланцынхаа түвшинд гэрлэхэд илэрхдэг цусан төрлийн холбооны үзүүлэлт гарч ирдэг.
-Цус ойртолтоос улбаатай ямар сөрөг үр дагаврууд илэрдэг бол?
-Оюуны хөгжлийн доройтолтой үр удам төрдөг. Оюуны доройтлыг хөнгөн, хүндэвтэр, хүнд, гүнзгий гэж дөрөв ангилдаг юм. 25 настай эрүүл саруул хүний сэтгэцийн чадавхийн түвшнийг 100 хувь гэж үзье. Тэгвэл ижил насны хөнгөн хэлбэрийн оюуны доройтолтой хүн түүнээс даруй 10-20 хувиар доогуур сэтгэдэг. Энэ нь оюуны доройтлын түвшнээс хамаарч улам дорддог. Дээрээс нь ийм хүүхдүүд юм заагаад байхад сурдаггүй. Хэлж өгөөд байхад ойлгодоггүй. Осолдохгүй л хар амиа авч явдаг жишээтэй. Өөрийгөө л бөөцийлдөг. Зарим нь бүр биеэ ч авч явж чаддаггүй. Энэ нь сургалтад ихээхэн хүндрэл учруулах нь бий. Энэ бол цус ойртсны томоохон илрэл. Учир нь шалтгаан нь маш энгийн. Хүн 32,040 гентэй байдаг. Үүнийг эрдэмтэд хэдийнээ тодорхойлчихсон. Үүний 16,020 генийг нь ааваасаа, үлдсэн 16,020-ийг нь ээжээсээ авдаг. Энэ олон ген дотор оюуны хөгжлийн чадавхийг доройтуулаад л байдаг генүүд бий. Тэдгээр генүүд цус ойртсноор ижил байдалд орох нөхцөл бүрддэг. Үүнээс улбаалж оюуны хөгжлийн чадавх сул хүүхэд төрдөг байх нь.
Цус ойртсонтой холбоотойгоор илэрдэг дараагийн сөрөг үр дагавар нь удамшлын төрөл бүрийн өвчин, согогтой хүүүхэд төрөх явдал юм. Тагнай цооронхой, уруул сэтэрхий, гар, хөлийн таван хуруу нь хоорондоо нийлчихсэн. Өтгөн, шингэний сүв нь хаалттай байх зэрэг согогууд илэрдэг. Харахад үнэхээр сэтгэл эмтэрмээр байдаг л даа.
-Амин хувиа хичээх, үг даахгүй байх, тэвчээргүй байх зэрэг нь ч цус ойртсны илрэл гэдэг. Эдгээр нь замын хөдөлгөөнд соёлгүй оролцож байгаа иргэдээс ихээхэн ажиглагддаг. Тэгэхээр энэ нь өнөөх л цус ойртсноос үүдэлтэй уршиг гэж ойлгож болох уу?
-Тэр бол үнэн. Хар амиа бодсон бэртэгчин сэтгэлтгээтэй байдаг. Аливаа зүйлд уужуу тайван хандах, ухаан сийлэх, сэтгэлийн тэвчээр гаргах зүйлээр ядмаг учраас тэр юм. Тийм сэтгэлтгээ төлөвшиж чадахгүй учраас муу, сайн аргаар яаж ийгээд л амиа аргалаад явахыг хичээдэг гэсэн үг. Мөн цус ойртсон гэр бүлээс төрсөн үр удмууд өвчин эсэргүүцэх чадвар сул, үхэл даах чадвар ч маш муу байдаг. Хорт хавдраар өвчлөх нь ч элбэг. Өөрөөр хэлбэл бие махбодийн дархлаа сул байдаг. Энэ сэдвээр миний шавь докторын зэрэг хамгаалсан. Судалгаа, нотолгоотой зүйл л дээ.
Сонирхуулахад, монголчуудыг хар амиа бодсон, эв нэгдэлгүй, өөрөө өөрийгөө мөхөөх байдалд оруулахын тулд угийн бичигийг устгасан болов уу. Улс төрийн далд бодлого байсан юм биш байгаа гэсэн бодол ч төрдөг. Гэхдээ энэ миний л бодол.
-Цус ойртолтын шинж тэмдэг аль аймагт илүүтэй зонхилсон байна вэ. Цус ойртолтод өртөөгүй аймаг гэж байна уу?
-Эрүүл мэндийн яамны шийдвэрээр Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн төвөөс эхлээд 21 аймагт төрж байгаа нярайнуудын дунд удамшлын өвчин, согогтой хүүхэд төрж байгаа үзэгдэл байна уу, байгаа бол ямар гажиг согогтой хүүхэд төрж байна вэ гэдгийг судалсан байдаг. Гэтэл бүх аймагт удамшлын гажиг, согогтой хүүхэд төрдөг болох нь тогтоогдсон. 11 төрлийн удамшлын өвчин, гажигтай төрдөг үзэгдэл бий болчихжээ. Хэрвээ ганц, хоёрхон аймагт л дээрх төрлийн гажиг, согогтой хүүхэд төрдөг байсан бол бид магадгүй орчны бохирдол, усны хордлого зэрэг бусад хүчин зүйлстэй холбож болох байх л даа. Гэтэл тийм биш байгаа нь тун харамсалтай. Энэ нь өөрөө хүн ам дахь цус ойртолттой асар өндөр шүтэлцээ холбоотой байна. Энэ нь ч нотлогддог. Цус ойртолтын үзэгдэл илрээгүй аймаг битгий хэл сум гэж алга. Энэ нь хэдийнээ чимээгүй тахал болчихжээ.
Үргэлжлэлийг энд дарж уншина уу
