Монгол Улсад Ардчилсан хөдөлгөөн үүсэх болсон шалтгаан, түүний дэлхийн нийтийн түүхэн ач холбогдлын тухай дурсамж өгүүлэл:

Ардчилал биелэлээ олсон 1990 оны түүхэн үйл явдал дэлхий дахинд болсонөөрчлөлтөөс ангид байгаагүй. Үүнийг Монгол дахь нэг намын ноёрхол, содиалист дэглэмийг нураасан ардчилсан хувьсгал бөгөөд гадаад орнуудын хараат байдлаас ангижрах гэсэн үндэсний тусгаар тогтнол. язгуур эрх чөдөөний төлөө ардчилсан хөдөлгөөн гэж үздэг.

Ардчилал монгол орны төр нийгмийн бүх амьдралд шинэчлэл хийсэн түүхэн ач холбогдолтой.

Ардчиллын том ололт бол хүний эрхийг түгээмэл утгаар нь хүлээн зөвшөөрсөн, хүн бүр хуулийн өмнө тэгш эрхээр хангагддагаараа засаглалын дээд хэлбэр юм.

Ардчилал нь хаана ч хэзээ ч төргүйгээр оршин тогтнож байгаагүй. ийм учраас ар^чилал ард түмний засаглал гэж боддог.

Ардчилал бол төрийн засаглалыг хэрэгжүүлэхэд нийгмийн янз бүрийн бүлгүүдчйн ашиг сонирхлыг зохицуулан, үүсэж болох зарим сөргөлдөөнийг нийгмийн нэгдмэл байдал, тогтвортой хөгжилд хохирол учруулахгүйгээр шийдвэрлэх улс төрийн хэрэгсэл байх ёстой гэж үздэг.

1.       Төрийн соёрхолд байсан өмчийг задалж ард түмэнд өгч өмчлөх захиран зарцуулах хөрөнгөтэй гал голомтдоо үр удмаа үлдээх орон байртай болгосон

2.       Хувийн үйлдвэрдлэл эрхлэх худалдаа хийх эрхийг хязгаарлаж байсан тогтолцоог зогсоож нийтдээ зах зээлийн тогтолцоонд шилжүүлэж өгснөөр цөөхөн ямбатантууд түүний үр хүүхэд төрөл төрөгсөд Монгол улсын хилийн дээсийг алхдаг байсан дэглэмийг халж Монгол хүн бүр очих гэсэн сонирхолтой орондоо зорчих нээлттэй болсон.

3.       Хувийн худалдаа үйдвэрлэгчид экспорт. импортын худалдаа эрхлэх орон бүр хөл тавьж үйлдвэрлэгчид уран авьяасаа зах зээлд уралдуулах бодит алхам хийж өгсөн

4.       Зах зээлийн эдийн засгийн нээлттэй бодлого Монгол оронд хэрэгжин бодит биелэлээ олж Монголын ард түмний өнөөгийн амьдралын дүр төрх ирэх зуунд хөл тавих бодит нөхцөл нь бүрдэж Монголын төр өөрчлөлт шинэчлэлийн замаар жигүүрэн итгэлтэйгээр урагшлан явж байна.

           Албан тушаал наймаачин хэсэг бүлэг хүмүүс ард түмний сонголт итгэлийг умартан ардчиллаар тоглож. сүүлийн үед Монгол төрийн хямрал.эдийн засгийн доройтол бий болох хандлага ажиглагдаж байгаа нь цөөн тооны эрх баригчдын урагшгүй ажиллагаа, хувийн явцуу сонирхлоо нэн тэргүүнд тавьж, засгийн дээд апаратуудыг бүтцэд гэр бүлэрхэг байдал, танил талын фракц. авилгал газар авсанаас төрийн нэгдсэн бодлого алдагдаж. ард түмний ардчилалд итгэх итгэлийг алдагдуулахад хүргэж байхад нөгөө талаас эрхээ алдсан МАХН-ын цөөнхийн тодорхой хэсэг хүмүүс алдсан эрхээ эргүүлж авахын тулд эрээ цээргүй үйл ажиллагаа явуулж. ардчиллын ач холбогдлыг үгүйсгэж. ухралт хийж байна уу даа гэдэг дүр төрх ажиглагдах боллоо.

Энэ нь өндөр албан тушаал, хувийн явцуу сонирхлыг илэрхийлж. ард ттүмний ардчилсан сонголтоос ухарч, хуучин тогтолцоог пгүгэгч цөөн хэсэг хүмүүс бэлэнчлэх сэтгэлгээнээсээ салахгүй өөрийн муугаас зах зээлийн өчүүхэн бэрхшээлд сөгдөж. 70 жилийн өмнөх үеэ санаж явах хүмүүсийн сэтгэлийг төөрөгдүүлэн ардчиллаас болж амьдрал дориотож байна гэж эрээ цээргүй ярих болсон. Эдгээрээс болж нийгмийн дотор үзэл бодлын ялгаа зарим хүнд өөр өөрөөр төсөөлөгдөж. ардчилал агуулгаа алдаж байна гэж зарим хэсгийг төөрөлдүүлэхэд хүргэж байна. Гэвч ардчилал засаглалын сонгомол хэлбэрээсээ хэзээ ч алхам ухрахгүй. Ардчилал дэлхийн орон бүхэнд Монгол улсын нэр хүндийг өндөрт гаргасан түүхэн ач холбогдолтой бөгөөд ардчилал цөөхөн хэсэг бүлэг хүмүүст үйлчлэх явцуу сонирхлын хэрэгсэл биш гэж үзэх ёстой. Ардчилал цөөн хэсэг хүмүүсийн дунд утга агуулгыг алдагдуулах гэж дураараа авирлаж, хууль зөрчигчдийн золиос болж, өндөр эрх мэдэл, албан тушаал мөрөөдөгч бусармаг хүмүүс ардчилсан шударга үзэлтэн иргэдйин үзэл бодлыг төөрөлдүүлэх гэсэн оролдлого гаргасан ч олон улсын сонгомол хэлбэрээ алдахгүй ирэх зуундаа үе үеийнхээ засаглалын мөрийн хөтөлбөр болон Монголын үр сад, залгамж үе, ардчилал хоёр хүйн холбоотой салшгүй хөл нийлүүлэн алхахыг Монгол улсын түүх харуулна гэдгийг одоогийн нийгмийн дотор өөрчлөглөж байгаа бодит амьдрал харуулж байна

Тухайн шаардлага хангахгүй хэсэг бүлэглэлийн давуу эрх мэдэлтнүүд хор уршиг, авилгал, шударга бус явдал газар авч байгаад дүгнэлт хийж, төрийн тогтолцоонд эргэлт хийх ирээдүйг харсан зоримог сонгож. шинэчлэл хийсэн хувьсгалт өөрчлөлт нь амьдралд хэрэгжиж төр нийгмийн амьдралд бодит байдлаар ач холбогдлоо өгч улмаар гадаадын орнуудын удирдлага Монголд өрнөсөн ардчилал, шинэчлэл төрийн тогтолцооны жишээгээр өөрийн орондоо зохион байгуулалт хийх дууриалал болж байгаа нь зохион байгуулж удирдсан цагт удирдагч Ц.Элбэгдоржийн удирдсан ардчилсан өөрчлөлтийн ач холбогдол харь орны ард түмний сэтгэл зүйд танил болсон нь баримт бөгөөд энэ хүний өнөөгийн зорилт Монголын төрийг удирдсан хугацаандаа ард түмнийхээ сайн сайхан амьдралын төлөө ухамсарт амьдрал, оюуны бүх чадамжаа зориулж ирсэн авилгалгүй шударга ёсны төлөө үгээ хэлж. бодит ажилд учирч байгаа цаашид учирах асуудалд дүгнэлт хийж үгээ хэлж. ажил хариуцсан хүмүүст анхааруулж, магадлалтай асуудалд сэтгэл зовнин хүний сайн сайхан амьдральга төлөө ухамсарт амьдралаа зориулж яваа нийгмийн шудараг үйлстэн Монгол төрийн зүтгэлтэн билээ. Энэ хүний тэргүүн зорилт

1.       Авилгалгүй шударга ёсыг нийгмийн амьдралд хэвшүүлэх

2.       Шүүх засаглалы/” эрх зүйт төрд эзлэх байранд тавьж, төрийн тогтвортой байдлыг төлөвнгүүлэх.

3.       Иргэдийн тэгш амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлж.өгөхөөс учирч байгаа саад бэрхшээлийг судлаж, шалтгааныг нь тогтоох талаар төрөөс бодлого хэрэгжүүлэx

4.       Нийгмийн эмзэг амьдралтай иргэдийн талаар ард түмнээс итгэл хүлээсэн төрийн зүтгэлтнүүд үгийг нь сонсож нэг гэлтгүй санаа тавьж шийдвэрлэдэг

5.       Ард түмэндээ баялагаас  оддворлосон ашгаас шударга хувиарлаж, л . хүртээх ажлыг хуульчилж төрөөс бодлого хэрэгжүүлэх хүн бүрийг тэндээс үүдэлтэй өмчтөй болгох

6.       Өнгөрсөн 4 жилийн хугацаанд Монголын төрийг тэргүүлэхдээ гүйцэтгэхээр зохион байгуулсан хөтөлбөрөө хангалттай хэрэгжүүлж.сонгогч иргэддээ тайлагнах, төр нийгмийг хамарсан олон ажлыг хэрэгжүүлж, иргэдийн сэтгэлд цэвэр ул мөр үлдээсэн

7.       Амьдралын гал голомтоо үүсгэж яваа 23 насны ардчилалтай нас чацуу залуучууд Монголын нутагт багтаж ядан явж байгаа олон янзын маркийн машинуудын дийлэнх хэсгийг дээрх насны залуус эзэмшиж амьдралаа авч явж байна. Үүнийг энэ хүний шинэчлэн байгуулсан ардчиллаар бий болсон бодит баримт юм.ийм учираас залуучууд төрийн тэргүүнийхээ гүйцэтгэж ирсэн ажилд ухаалаг дүгнэлт өгч, ирэх жилд итгэл үзүүлж.өөрсдийнхөө төлөө хийхээр төлөвлөж байгаа ажлыг гүйцээлгэх хэрэгтэй байгааг та бүгдэд мэдэгдэн уриалж байна. 23 жилийн өмнө та бүтдийн насны хүмүүс унадаг дугуй ч үгүй амьдарч байсныг эцэг эх, ах нараасаа асууж үнэн байдлыг сонсох хэрэгтэй байна.ардчиллаар бий болсон өөчлөлтөөс өчүүхэн хэсгийг иш татаж бичив.

8.       Монгол улсыг дэлхйин хөгжилтэй орны тэргүүн жишигт хүргэхийн төлөө өөрөөсөө шалтгаалах бүх боломжийг санаачилан ашиглах бодлого баримталж байна. Ц.Элбэгдоржийн Монгол улсын оршин   тогтнох дэлхйин олон улсын үлгэр дууриалал болсон төрийн тогтолцоог тодорхойлсон. Соргог мэргэн чиглэл нь хүний оюуны их чадамж. санаачилга, нийгмээ гэсэн нинжин сэтгэлийг шалгасан шалгуур учир хүн бүрийн амьдралд тэгш биш байдал бий болсоныг төрийн тэргүүн ард түмэндээ хандан хэлсэн үгэндээ бодлогоо хэлсээр яваа билээ.

9.       Ардчилсан хувьсгалт өөрчлөлтийн хөгжих замд шударга бус ажиллагаанд тавих хяналтыг хүчтэй болгох шударга бус ажиллагаанаас болж иргэдэд учирах зөрчилгүй байх, хүний төлөө ариун үйлсээ хэлсэн үгээ хэрэгжүүлж байгаа ажиллагаагаараа харуулж. шударга үзэлтэй иргэдийнхээ итгэлийг хүлээсээр яваа төр нийгэм оюуны чадамжаа зориулж яваа шударга үзэлтэн төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн билээ.

10.   Төр нийгэм ард түмнийхээ төлөө сайн сайхан амьдралын төлөө. Монголын төрийн тогтвортой хөгжлийн төлөө, оюуны бүх чадамжаа зориулан нийгмийн төлөө бодит ажил хэрэгжүүлж байгаа бүтээлч ажлыг харлуулж байна. Энэ дундаас эрх мэдэл, албан тушаал олж авах гэсэн хорон санаатнууд өөрийнхөө үзэл бодолд шударга дүгнэлт хийж. нийгмээ гэсэн үзэл бодлын талаар дэлхийн олон улсын эрдэмтэн судлаачдын тодорхойлсон дүгнэлтээс үзэж өөрийнхөө үзэл баимтлалд дүгнэлт хийх шаардлагатай байна.

              Баян зүрх дүүргийн 5-р хороо. 15-р хороолол 205-р байр 45 тоотод оршин суугч,“Есөн дэлгэрэх” ХХК-ний захирал. “Эрдмийн шим” мэргэжлйин сургалтын байгууллагын захирал. нийгэм судлаач Г.Баттулга