Алтанбулаг, Лүнгийнхнийг Туулын усаар ундаалж, малаа услахыг хориглоно

Ус сувгийн удирдах газ­рын дарга С.Үнэн яг ин­гэж хэлээгүй ч нөхцөл бай­дал ийм хэмжээнд хүрсэн ту­хай түгшүүрт мэдээг хэвлэлийн­хэнд дуулгасан юм. Түү­ний ярьсныг энгийнээр тайлбар­лах гэж оролдох аваас Улаанбаатар хотын Төв цэвэрлэх байгууламжийн бохир хадгалдаг таван савны хана ашиглалтын улмаас нимгэрч энэ тэрүүгээрээ цоорч, эдүгээ дэлбэ үсрэх хэмжээнд очоод байгаа гэнэ.Улаанбаатар хотын Төв цэвэрлэх байгууламжийн биологийн цэвэрлэгээ хийгддэг АЭРОТЕНК-ийн эхний хэсэг 1979 онд хоёрдахь нь 1986 онд тус тус ашиглалтад орсон гээд тооцохоор ашиглалтын хугацаа хэдийнэ дууссан аж. Гэвч монголчууд л болсон хойно эдийн засаг, энэ тэрдээ хавчигдсаар өнөөг хүрсэн төдийгүй эцэст нь ундны усны ганц эх үүсвэр болсон Хатан Туул руугаа үйлдвэрийн бохир, хүний ялгадсаа шахах хэмжээнд очсоныг юу ч гэхэв дээ.

Оюутолгойн гэрээг өөрчил­нө, өөрчлөхгүй, Таван тол­гойн хувьцааг ард түмэнд эзэм­шүүл­нэ, эзэмшүүлэхгүй хэмээн хоёр тал болон үзэж тарж, үсэрч наалдаж байх зуур бидний ахуй ийм л байдлаар өдөр хоногийг өн­гөрөөж байх жишээтэй.  Ин­гээд улаанбаатарчуудын ундны ус­ны аюулгүй байдлыг хангах  манаанд өдөр шөнөгүй зогсч буй Ус сувгийн удирдах газрын дарга С.Үнэнтэй үүссэн нөхцөл байдлын талаар ярилцлаа. 

-Төв цэвэрлэх байгуулам­жийг гурван өдөр хэсэгчилэн зогсоож, засвар хийнэ гэдэг нь Туул гол руу бохир зүйлээ тэр чигээр нь шахна гэсэн үг биш үү?

-Та зөв ойлгож. Улаанбаатар хо­тын төв цэвэрлэх байгуулам­жийн үйл ажиллагааг гурван өдөр хэсэгчилэн зогсоож, яарал­тай засварын ажлыг эхлүүлэ­хээс өөр аргагүй байдалд хүрээд байгааг улаанбаатарчуудаасаа нуух арга алга.

Учир нь цэвэрлэх байгууламжийн механик цэвэр­лэгээний байгууламж болох 1, 3-р тунгаагуурын хуваарилах ка­мерийн бетонон хийцийн шибр хаалтны хэсгээр цөмөрч тунгаагчийг юүлэх боломжгүй болсон учир баруун сараалжны аваа­рын сувгаар байгальд шууд нийлүүлэх хэмжээнд очоод байгаа.

Иймд цөмөрсөн тодор­хой хэсгийг нөхөх,  бүр нимгэрч хугарч унах гэж байгааг нь ши­нээр цутгах зэрэг ажлыг гу­рав хоногт багтааж гүйцэтгэх юм. 

Энэ хугацаанд цэвэрлэх бай­гууламжийн хүлээж авч байгаа усыг тодорхой нам төвшинд барих шаардлагатай болох ба биологийн цэвэрлэгээ хийх боломжгүй болох  учир ирж буй усыг шууд Туул руу нийлүүлнэ. Ин­гэж хязгаарлалтай горим шил­жүүлж хэсэгчилэн зог­солт хийнэ гэдэг өөрөө нийслэлчүүдэд түг­шүүр зарласантай ялгаагүй.

Ахуйн болон үйлд­вэрээс гарсан 420 мянган м3 бохир Туул руу нийлж, голын ус тэр хэмжээгээр бохирдоно гэ­сэн үг. Ийм нөхцөл байдал үүсэх хэмжээнд хүрсэн тухай ма­най газар Улаанбаатар хо­тын ерөнхий менежер бо­лон хол­бог­дох бүхий л байгуул­лагуу­дад албан ёсоор мэдэгдсэн бай­гаа.

-БОЯ болон Туул голын сав газар цэвэрлэх байгуулам­жийг зогсоох тухай танай ал­бан бичигт ямар хариу  өгч байх юм?

-Хууль, эрх зүйн хувьд Усны тухай хууль болон Хот суурин газ­рын ундны усны тухай хуульд цэвэрлэх байгууламжаас гарсан бохирдсон усыг шууд нийлүүлэхийг хориглосон бай­даг.

Гэвч нөхцөл байдал ин­гэхээс аргагүй байдалд хүрс­нийг би дээр өгүүлсэн. Бид яг энэ асууд­лаар УИХ-ын гишүүн Д.Дэм­бэрэл болон БОЯ-ны Г.Мөнх-Эр­дэм дарга, н.Долгор­сү­рэн нар­тай уулзаж, нөхцөл байд­лаа танил­цуулсан. Мөн УИХ-ын байн­гын хорооны хуралдаанд орол­цож,  үүсээд байгаа нөхцөл байд­лыг хэлнэ.

-Туул голд хүний ялгадас хөвж, үйлдвэрийн бохир ус тэр чигээрээ хөөсрөх хэм­жээнд хүр­гэлгүйгээр асууд­лыг ший­дэх боломж байгаа эсэ­хийг та судалж үзэв үү?

-Бүхий л боломжит хувилба­руудыг судалж үзээд хоёр ар­гын алийг нь ашиглахаа хол­богдох байгууллагуудаас ирэх ха­риунаас харж байж шийднэ. Эхнийх нь Туул руу шууд бо­хироо ний­лүүлэх, нөгөө нь гур­ван хоног унд­ны усыг хяз­гаар­лах явдал.  

-Төв цэвэрлэх байгуулам­жийг шинээр барих талаар та бүхний зүгээс ямар са­наач­лага гаргаж байв?

-Төв цэвэрлэх байгуулам­жийг шинээр барихад ми­ний баг­цаагаар 5-7 жил шаардла­гатай. Гол нь санхүүжилт. Гэхдээ би­дэнд  асуудлыг шийдэж чадах  нэг гарц бий. ЗГ тогтоол гаргаж шууд гэрээ хийж төв цэвэрлэх бай­гууламжийг барих ажлыг яаралтай эхлүүлэх.

Монгол Ул­сын Ерөнхийлөгчийн ирэх са­рын 11-нд Франц улсад хийх ал­бан ёсны айлчлалын үеэр яриг­дах сэдвийн нэг нь энэ. Бид нийслэлээр дамжуулан саналаа хүргүүлсэн юм. Францын Зас­гийн газрын буцалтгүй тус­лам­­жийн хүрээнд 2007 онд Улаан­баатар хотын ундны ус­ны мастер төлөвлөгөөг хийж гүйцэтгэсэн байдаг.

Тэд манай цэ­вэрлэх байгууламжийн нөх­­цөл байдлыг сайн мэдэж бай­гаа учраас шинэчлэх ту­хайд цаг хо­жих боломжтой. Нөгөөтэй­гүүр,  цэвэрлэх байгууламжийн тех­нологиор дэлхийд алдартай Фран­цын “VEOLIA” компани Засгийн газ­рынхаа хөнгөлттэй зээлээр шинэ цэвэрлэх байгууламжийг барьж ашиглалтад оруулах тухай саналаа ирүүлсэн байгаа.

-Яг өнөөдрийн байдлаар цэ­вэрлэх байгууламж бохироо хэ­дэн хувь цэвэрлэж чадаж байна вэ?

-Шулуухан хэлье, 65 хувь цэвэрлэдэг.

-Шинээр  цэвэрлэх байгуу­лам­­жийг барьж ашиглалтад оруулж чаддаггүй юмаа гэхэд өгөгд­­­лүүдийг нь хэсэг хэсгээр ши­нэ­чилж, засварласан то­хиол­долд үзүүлэлт хэдэн ху­виар нэмэгдэх вэ?  

-Тоноглолоо сайжруулсан то­хиолдолд 80 хувь хүртэл ариут­гана
.
-Жилээс жилд шинээр ашиг­­лалтад орж байгаа орон сууц­ны хорооллын тоо нэ­мэгдсээр байгаа.  Ундны усны хэрэгцээ, шаард­лагыг УСУГ хангаж ча­даж байна уу? 

-Өнөөдөр зөвхөн Улаанбаатар хотын орон сууцны хорооллуудын ундны усны хэрэгцээ 230 мянган м3 байна. Улаанбаатар хо­тын ерөн­хий төлөвлөгөөнд тус­гагд­сан байдалд дүгнэлт хийн тоо­цоог аргахад дээр үзүүлэлт 150 мянган м3 усаар нэмэгдэхээр байгаа.

бодохоор хоногт 350 мян­ган шоо метр ус ашиглана  гэсэн үг. Ийм байдлаар цааш ява­хад 2020 он гэхэд Улаанбаатарт ундны усны хомсдол үүсч мэднэ.