Л.Эрдэнэчимэг: Тамхины хяналтын тухай хуульд өөрчлөлт оруулахаар ярьж байгаа хүн бүрийн ард тамхи үйлдвэрлэгчдийн лобби явж байгаа

УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэгтэй цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

 -УИХ-ын хаврын чуулган завсарлаж, гишүүд амрахын зэрэгцээ тойрогтоо ажиллаж байна. Таны хувьд тойрогтоо хэр ажиллав?

-Энэ сарын дундаас эхлэн тойрогтоо ажиллаж байна. Ойрын үед хамгийн их асуу­­­далтай байгаа хуучин Парти­заны сангийн аж ахуй буюу одоогийн 21-р хорооны иргэд­­­тэйгээ уулзаж тав хоног ажил­ласан. Тэнд дандаа жижиг фермерүүд буюу нийслэлийн иргэдийг сүүгээр хангадаг 5-20 үнээтэй иргэд ажиллаж амьдардаг.

“СҮҮ” ХК монополь эрхтэйгээр сүүг нь маш хямд үнээр худалдан авч байна. Тухайлбал долоодугаар сард 320 төгрөг,  энэ сард 400 төгрө­гөөр нэг литр сүүг худалдан авч байгаа нь савласан цэвэр уснаас хямд байгаа юм. Тий­мээс фермерүүд Засгийн газарт байнга шаардлага тавьж бай­гаа.

Учир нь малын тэжээлийг Хятадад экспортлох эрх олгосноос гурилын үйлдвэрүүд бүх хивгээ тийш нь ачуулж, дотоодын хэрэгцээнд бараг олдохоо больсон. Өнгөрсөн жил нэг тонн нь 120 мянган төгрөг байсан. Гэтэл өнөөдөр 230 мянган төгрөг хүрсэн болохоор тэжээлээ авахын тулд тугал, бяруугаа зарж байгаа. Цааш энэ байдлаараа явбал жилийн дараа бүх фермерүүд үнээгээ зарж, модоо барих нь гэдэг асуудал тавьж байгаа юм. Мөн Улаанбаатар хотын захиргаанаас энэ хороог суу­рьшлын бүс, зуслангийн бүс гэж зарлан газар олгох шийдвэр гарч байгаа тул малтай иргэд цаашид хаашаа явахаа мэдэхээ больчихсон сууж байна.

Фермерүүдийн зүгээс бусад малын түүхий эдэд олгож байгаа татаасыг сүүнд олгох, хуурай сүүний импортыг хязгаарлах, малын тэжээл тариалах газар олгох, тэжээлийн экспортыг хаах зэрэг шаардлагуудыг тавьсаар байна.

 –Таны хэлсэнчлэн танай тойрог баруун тийшээ байнга тэлж байгаа ч дэд бүтэц болон төрийн үйлчилгээ авах боломж тун тааруухан байдаг. Үүнийг ойрын үед шийдвэрлэх боломж бий юу?   

-Улаанбаатар хотын захир­гаа Ханын материал орчим руу нүүнэ гэсэн сайхан мэдээ гарч, шав тавьсан. Тийм болохоор дэд бүтэц эрс сайжрах болов уу гэсэн хүлээлттэй байгаа. Дэндүү том газар нутагтай дүүрэг тул төрийн үйлчилгээний хүрэлцээ үнэхээр муу. Ер нь хоёр дүүрэг болгож хуваах шаардлагатай гэж үзэж байгаа.

-Сонгинохайрхан дүүрэгт цэцэрлэг, сургуулийн хүрэлцээ муу байдаг. Энэ хичээлийн жилд хэр байгаа бол?

-Сонгинохайрхан дүүрэгт энэ жил сургууль цэцэрлэгийн асуудал эрс хүндэрнэ. 2013 оны төсөвт цэцэрлэггүй дөрвөн хороонд цэцэрлэг бариулах төсөв суулгуулсан ч өнөөг хүртэл тендер зарлагдаагүй. Цэцэр­лэгийн нэгдсэн зураг гаргах ажил хийгдээгүй, 600 сая төгрөгөөр батлагдсан төсөвтөө тааруулан тал цэцэрлэг барих нь гэх зэргээс болж барилгын ажлууд эхэлсэнгүй.

Алтан гахай жилийн хүүх­дүүд сургуульд элсэж байгаатай холбогдуулан нэг­дүгээр ангиуд дөрвөн ээлжээр хичээллэх болж байна. Гэ­тэл гуравдугаар ээлж орой 19:00 цагт тардаг болчихоор дөрөвдүгээр ээлжээ хэзээ хи­чээл­­­­лүүлэхээ ч мэдэхгүй асуу­дал их бий.

-Тун удахгүй ээлжит бус чуулганыг хуралдуулахаар бол­лоо. Цаг үеийн нөхцөл байдалтай холбоотой асууд­луу­дыг хэлэлцэн шийд­вэрлэхийг зорьж байгаа. Хам­гийн олон хүн амтай дүүргээс сонгогд­соны хувьд өнөөгийн эдийн засгийн нөхцөл иргэдийн амьдралд хэр нөлөөлж байгааг анзаарсан байх?  

-Ам.долларын ханш эрс өсөж, барааны үнэ эрс нэмэг­­­дэж байна. Ялангуяа сур­гууль эхлэх гэж байгаатай холбог­дуулан иргэдийн нуруун дээр эдийн засгийн хямрал эрс мэдрэгдэж эхэллээ. Манай дүү­рэг ядуурал ихтэй болохоор хамгийн түрүүнд мэдрэгдэж, иргэд бухимдалтай байна.

-УИХ-ын хаврын чуулганы үеэр таны санаачилсан Там­хины хяналтын тухай хууль бат­лагдаж, одоо мөрдөгдөж байгаа. Гэсэн ч зарим зохи­цуулалтыг хийгээгүй учраас хэрэгжилт тун муу байна гэж яригдах болсон. Энэ талаар санаач­лагчийн хувьд ямар тайлбар өгөх бол?

-Тамхины хяналтын тухай хуульд бүх зохицуулалт орсон. Харин тамхи татах цэг бай­гуулах зэрэг асуудал нь орон нутгийн эрх мэдэлд байгаа тул нийслэл, аймаг, дүүрэг, сумдад өөрсдөө зохион байгуулах ёстой. Бид ирэх есдүгээр сард хууль хэрэгжилтийн хяналт хийхээр төлөвлөөд байгаа. Тэгэхээр ерөнхийдөө ямар байгаа нь мэдрэгдэх байх.

 -Зарим хүний хэлж буй­гаар тамхины далд биз­несийг өргөжүүллээ, үнийн хөөрөгдөлд орууллаа гэдэг. Мөн импорт­логчдын бизнест хориг тавилаа гэх зэргээр шүүмж­лэх болсон. Ямар нэгэн байд­лаар зохицуулалт хийх ёстой юм биш үү?

-Ер нь цаашид архи, там­хины бизнес эрхлэгчид анхаарах хэрэгтэй байх. Энэ төрлийн бизнесийн ашиг, ор­лого тогтмол буурна. Дэлхий нийтээрээ тэмцэж байгаа асуу­дал шүү дээ.

-Энэ хуульд нэмэлт, өөрч­лөлт оруулах тухай яригдаж байсан. Чухам юуг нь орхиг­дуулсан гэж үзэж байгаа вэ?

-Хамгийн үр дүнтэй арга нь энэ хуульд өөрчлөлт оруулахыг эрс эсэргүүцэх болно. Өөрч­лөлт оруулна гэж ярьж байгаа хүн бүрийн ард тамхи үйлдвэрлэгчдийн лобби явж байдаг гэдгийг хэлэх хэрэгтэй байх.

 -УИХ дахь эмэгтэй ги­шүүд нийгэм рүү чиглэсэн ажлуу­дад их оролцдог. Гэвч үр дүн нь 

харагдахгүй байна гэдэг шүүмж байнга гардаг. Энэ удаагийн парламент үйл ажил­лагаагаа эхлүүлээд жил гаруйн хугацаа өнгөрлөө. Эмэг­тэйчүүд нэмэгдсэний үр дүн хэр байна, таныхаар?

-Иргэдтэй уулзаад явж байхад эмэгтэйчүүд нэмэгдэж дуу хоолойгоо нэгтгэж байгаад талархаж байна лээ. Хүлээлт ч байгаа. Нэг жилийн дотор олон ажил амжуулсан. Төлөвлөсөн зүйл ч их бий.