Замаа ашиглана ч, арчилна ч

Улаанбаатар хотод авто зам ашигласны төлбөрийг нэмэгдүүлэх саналыг нийслэлийн удирдлагуудын зүгээс гаргасанд олон нийтэд янз бүрийн байр суурьтай байна. Энэ нь иргэдийн халаастай шууд холбоотой учраас тэгэх нь ч дамжиггүй. “Түгжрэл бууруулах нэрийдлээр иргэдийнхээ халаас руу өнгийлөө” гэсэн нэг өнцгөөс харвал мэдээж тийм. Гэхдээ энэ бол түгжрэлээс үүдэлтэй гэхээсээ илүү юуны түрүүнд авто замын ашиглалтын бэлэн байдлыг хангах, зам засвар, арчлалтыг чанартай, хүртээмжтэй хийж гүйцэтгэх, тэмдэг тэмдэглэгээ, цаашлаад иргэдийн амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгийн аюулгүй байдалтай холбоотойгоор бодит шалтгаан нөхцөлийн улмаас урган гарсан санал гэдгийг бодолцох хэрэгтэй болов уу.

Өнгөрсөн зуны үргэлжилсэн усархаг борооны улмаас улс, нийслэлгүй авто замууд  чанараа таниулж, эвдрэл гэмтлийг нөхөх, засаж арчлах шаардлага хаа сайгүй бий болсон. Тухайлбал, олон улсын болон улсын чанартай авто замын засвар, арчлалтад их хэмжээний мөнгө зарцуулж, тэр нь төсөвлөсөн хэмжээнээсээ нэлээд давсан учраас Авто замын санд төвлөрүүлэх хөрөнгө, эх үүсвэрийг нэмэх шаардлагатай гэж үзэн өнгөрөгч наймдугаар сард Засгийн газраас журам хүртэл баталсан билээ. Уг журмаар авто зам ашигласны төлбөрийг нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ мөн төлбөр хураадаг цэгүүдийн тоог нэмэх зэрэг хэд хэдэн шийдвэрүүд гарсан юм. Тэгвэл нийслэлд ямар боломж нөөц байгааг бодоод үзье.

Монгол Улсын нийт хүн амын талаас илүү хувь нь аж төрдөг нийслэл хотын төсөв санхүүгийн асуудалд улстөрчид үнэндээ л шоовдор хүүхэд шиг хандсаар ирсэн.

Нийслэлийн төсвийн орлогын дөрөвний нэгийг улсын төсөвт орлого болгон  татаад авчихдаг. Буцаагаад хөрөнгө мөнгө хуваарилж өгөхдөө 30-аад мянган хүн амтай нэг аймагтай адилтгаж үздэг нь нууц биш. Энэ жилийн тухайд Сангийн сайд урьд урьдынхаас бүр ч илүүтэйгээр гар татах нь улсын хэмжээнд ганц байдаг Хавдар судлалын үндэсний төвд зарцуулах байсан 18 тэрбум төгрөгөөс сохор зоос ч хялайлгаагүй байгаагаас харахад ойлгомжтой болж байх шиг. Ийм нөхцөлд нийслэлчүүд бид өмнөх жилүүдийн адил хойд хормойгоо авч, урд хормойгоо нөхье гээд ч 2020 онд засаж сайжруулах шаардлагатай нийт авто замынхаа талыг ч нөхөж дөнгөхгүй хэмжээнд хүрчээ.

Замын хөдөлгөөний хэт ачааллыг зөв тооцоолох, авто зам, уулзвар, гэрлэн дохионы хэвийн ажиллагааг хангах, замын сүлжээний хүртээмж, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэх, жолооч зорчигчдыг ая тухтай зорчуулахад замын сангийн хөрөнгө маш их үүрэг гүйцэтгэдэг. Улаанбаатар хотын барилгажсан нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд нийт 789,2 км, хотын бүсийн хэмжээнд нийт 1051 км урт авто замын сүлжээтэй. Гэвч замын сүлжээний техник ашиглалтын түвшингээр үзэхэд өнөөгийн байгаа авто замын 40 хувь нь хангалтгүй гэсэн тооцоо байдаг аж. Тэгэхээр нийслэлд авто зам ашигласны төлбөрийг нэмэгдүүлж, хөдөлгүүрийн багтаамжаас хамаараад 100-350 мянган төгрөг болгох санал эндээс эхтэйг одоо та эрхбиш ойлгож байгаа биз ээ. Жилийн төлбөр 100 мянган төгрөгийг 12 сард хуваавал нэг сард 8300 төгрөг, өдөрт хуваан үзвэл 276 төгрөг гээд бодохоор энэ хэмжээний мөнгө төлөөд аюул эрсдэлгүй, энхэл донхолгүй замаар зорчих боломж нь та бидний гарт байна гэсэн үг.

Хэдхэн хоногийн дараа он гарангуут сонгуулийн буухиа хаа сайгүй өртөөлөх эгзэгтэй, эмзэг цаг дор зам ашигласны төлбөр нэмнэ гээд ярьж байгаагийнх нь төлөө хотын Захирагчийг “Унах нүхээ өөрөө малтаж байна даа” гэж улс төрийн хожоо бодож суугаа хүмүүс цөөнгүй байгаа нь ч энэ өдрүүдэд ил болов. Энэ асуудлыг  зориуд улстөржүүлэн иргэдийг хөөрөгдөж байгаа хүмүүсийн хувьд түүгээр явсан гайг үүгээр дуудчихалгүй, хэдэн сар амнаасаа хий гаргачихгүйхэн шиг мөрөөрөө гэлдэрч яваад сонгуульд оролцох нь чухал болохоос биш ирэх зун нийслэлчүүд ямар замаар зорчих нь огтхон ч хүртээлгүй бололтой.

Харин иргэдийн, олон нийтийн эрх ашгийг бодолцдог хүнд бол сонгуулийн сунгааны унаа, даваанаас илүүтэй ирээдүйг харсан бодит ажил, бодит үр дүн чухал байдаг. Өрхийн төсөв санхүүтэй холбоотой асуудалд олон нийтийг яаж турхирч, улс төрийн тоглолт хийхээ тэд мэддэг ч одоо цаг үе өөрчлөгдсөн. Тийм ч учраас хувийн эрх ашиг бус, нийтийн эрх ашгийн үүднээс зоригтой, зорилготой, тууштай байвал үр дүн нь заавал гардгийг сайжруулсан түлшний хэрэглээг хэвшүүлснээс бэлээхэн харж болохоор байна.

Эцэст нь хэлэхэд, хөдөлгүүрийн багтаамж, үйлдвэрлэсэн оноос нь шалтгаалж  авто зам ашигласны төлбөрийг нэмснээр иргэдийн зорчдог авто замын засвар үйлчилгээ, тэмдэг тэмдэглэгээ, гэрэлтүүлэг сайжирч, олон улсын стандартад нийцсэн замаар зорчих боломж нээгдэж байгаа юм.

Г.ОЮУ