Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
Амьтай бүхэн амьдралын төлөөх тэмцэл дунд орших юм. Хүмүүс амьдрах хүрээгээ тэлэх, хувийн орон зайгаа уудам болгох гэж биенээ хүртэл хөнөөхөд хүрэх юм. Улс орон бүхэн геополитикийн бодлого явуулдаг нь ердөө л орон зайн тэмцэл. Үүнээс үзэхэд уудам орон зай нь уужим байхын үндэс мэт. Бид их азтай хүмүүс. Зөвхөн надад ноогдох орон зай дэлхийн ямар ч баян чинээлэг орны иргэнээс хавьгүй илүү. Энэ бол юугаар ч сольшгүй том аз. Харин Одоогийн Орос, хуучнаар Зөвлөлт орон энэ уудам нутгийг олон сая хүмүүний алтан амь, халуун цусаар сольж, авч үлдэж чадсан. Тиймдээ ч тэд өргөн уудам нутаг шигээ уужим хүмүүс байж чаддаг. Харилцахад их амар. Тэмцэж авсан нутгийнхаа төлөөсөнд явсан аугаа баатрууддаа зориулан гайхалтай сайхан дуунууд бүтээсний нэг нь гарцаагүй “Журавли” буюу “Тогоруун цуваа” хэмээх алдарт бүтээл билээ.
Дэлхийн II дайны хор хөнөөл, гай гамшгийг амсаагүй улс гэж бараг байхгүй. Энэ дайнд 61 улс орон татагдан оролцож, нийт 70 сая шахам хүн амь үрэгдсэн гэдэг. Яруу найрагч Расул Гамзатовын шүлгэнд хөгжмийн зохиолч Ян Френкель аялгуу зохиосноор мөнхжихийн шидийг олсон энэ дууг анх амьдруулсан хүн бол Оросын алдарт дуучин Марк Бернес. ЗХУ-ын нэрт дуучин Марк Бернес 1969 оны зургадугаар сарын 8-нд анх дуулж бичүүлснээр энэ дуу дэлхий дахинаа түгэн тархах гараагаа эхэлсэн түүхтэй. Харамсалтай нь Оросын ард түмний хайртай дуучин Марк Бернес энэ дуугаа дуулснаас хойш хоёр сарын дараа буюу 1969 оны наймдугаар сарын 16-нд нас барсан юм. Түүний нас барсан өдөр нь хагас сайн өдөр байсан бөгөөд хоёр хоногийн дараа түүнд ЗХУ-ын ардын жүжигчин цол олгосон тухай зарлиг сонин дээр гарч байжээ. Түүнийг Москва хотын Новодевичийн оршуулгын газарт хөдөөлүүлсэн агаад оршуулгын ёслол дээр нь “Тогоруун цуваа” дууны бичлэгийг эгшиглүүлж байсан гэдэг…
Энэхүү дууны үгийг эхлээд эх хэл нь болох Оросоор, дараа нь дэлхийн хэл Англиар /ийм сайхнаар нь өөр хэлрүү хөрвүүлэх маш хэцүү. Англи хэлээр олон ч хувилбараар хөрвүүлэгдсэн байснаас өөрт хамгийн таалагдсан хувилбарыг оруулав./, төгсгөлд нь бидний төрөлх хэл Монголоор /зохиолч М. Цэдэндоржийн орчуулга/ тус тус орууллаа. Дэлхий дээр хүний сэтгэлийг хөдөлгөх гайхамшигтай зүйлүүд тун ч олон байх юм даа…
ЖУРАВЛИ /орос/
Мне кажется порою, что солдаты,
С кровавых не пришедшие полей,
Не в землю эту полегли когда-то,
А превратились в белых журавлей.
Они до сей поры с времен тех дальних
Летят и подают нам голоса.
Не потому ль так часто и печально
Мы замолкаем, глядя в небеса?
Сегодня, предвечернею порою,
Я вижу, как в тумане журавли
Летят своим определенным строем,
Как по полям людьми они брели.
Они летят, свершают путь свой длинный
И выкликают чьи-то имена.
Не потому ли с кличем журавлиным
От века речь аварская сходна?
Летит, летит по небу клин усталый,
Летит в тумане на исходе дня,
И в том строю есть промежуток малый,
Быть может, это место для меня!
Настанет день, и с журавлиной стаей
Я поплыву в такой же сизой мгле,
Из-под небес по-птичьи окликая
Всех вас, кого оставил на земле.
Cranes /english/
It seems sometimes the soldiers
Who didn’t come home from the bloody battlefields,
Weren’t buried under the ground,
They turned into white cranes.
That has happened since long time ago,
They have been flying and calling
Maybe that’s why we are often sadly…
And silently, looking into the sky.
The fly and fly up in the sky,
They fly from the morning till the night,
In their formation there is a space,
Perhaps, that space is mine!
The day will come for me to fly,
To fly with these cranes, flying in the same blue sky
I will be calling from the sky, in crane’s calling..,
The names of loved ones that I left on the ground.
It seems sometimes the soldiers
Who didn’t come home from the bloody battlefields,
Weren’t buried under the ground,
They turned into white cranes.
Тогоруун цуваа /монгол/
Аюулт дайны талбараас ирээгүй
Ахан дүүсийн булшинд ороогүй,
Аргамаг морьтод миний бодоход
Цагаан тогоруу болсон байх шүү.
Тэртээ үеэс одоо хүртэл аанай
Тэнгэрээс тогоруу дууддаг байх шүү,
Тэгээд бид нар үргэлж гуньж
Тэнгэр ширтэн гөлийдөг байх шүү.
Газраар хүн болж тэнэсэн шигээ
Ганган цуваагаар тогорууд одоо
Харийн нутаг дээгүүр үдшийн мананд
Зэллэн нисэхийг харж байна би.
Холын аянаа гүйцээж нисэхдээ
Хүний нэрээр дуудаж байна,
Тэгээд ч авар үг тогоруун дуутай
Тэртээ үеийн үеэс адил биш үү.
Эцсэн цуваа тэнгэрээр нисэн ниснэ
Тэд лав миний найз төрөл шүү,
Эгнээ хооронд нь жаахан зай байна
Тэр лав миний байр мөн шүү.
Ийм л нэг сүүмийх хөх тэнгэрт би
Энэ л нэг цуваанд орох цаг ирнэ.
Тэнгэрийн мандлаас шувууны дуугаар
Газар дээр үлдсэн та бүхнийг дуудна
Марк Бернес. Журавли…
“Серебро” хамтлаг: Журавли
