Эрэлт ихтэй авто машины үнэ 1.5-5 сая төгрөгөөр өсчээ

 Монголд анх 1920 онд Улаан Гэлэн гэгч хүн чий­чаан оруулж ирсэн гэдэг.

Тэрбээр уг чийчаанаа Ардын намынхны дотно нөхөр Цэцэг Шагдарт зарс­­наар авто машины най­­мааны түүх эхэлжээ. Цэцэг Шагдар гэгч нь тухайн үед Нийслэл хүрээнд хоёр гуанзтай, под хийсэн баян эр байж. Сүүлд нь 1921 онд Судар бич­гийн хүрээлэнгийн орос мэргэжилтэн Д.Эндрюс гэдэг хүн төр шашны тэр­­гүүн Богд гэгээнтэн Жавзандамба хутагтад уг машиныг бэлэглэсэн байдаг.

Социалист нийгмийн үед авто машин худалдан авахыг хүссэн хүн Улсын их дэлгүүрийг зорьдог бай­жээ. Тухайн үед Зөвлөлтийн үйлдвэрийн Волга, Лада, Москвич, УАЗ зэрэг төмөр хүлгээр гангардаг байв.
Харин өнөөдрийн байд­лаар япон, солонгос авто машин манай улсын зах зээ­лийн дийлэнх хувийг эзэлж байна.

Үүнээс гадна авто ма­шины худалдааны 65 ху­вийг “Да хүрээ” зах дан­­гаа­раа эзэлдэг аж. Тий­мээс бид энэ удаа­гийн­хаа сурвалжилгыг тус захаас бэлтгэсэн юм.

Монголчууд Япон, Со­лонгост үйлдвэрлэгдээд 8-10 жил болоод орж ирсэн машиныг шинэ хэмээн авч хэрэглэдэг. Олон юманд сайнтай муутай гэгчээр за­римд нь эдэлгээ удаан даах сайн машин таар­даг ч нэг хоёрхон сар яваад мотор нь дуу орох, амор­тизатор, агрегат зас­варт орох тохиолдол ч их байдаг.
Дээрээс нь бидний нэр­лэдгээр “ченж” гэгддэг авто машины худалдаа эрхлэгчид оруулж ирсэн ма­­­шиныхаа дугуй, толь гээд өнгөтэй өөдтэйг нь авч, авто сэлбэгээр үнэд хүргэж зарах, оронд нь хуучин муу эд анги тавих нь ч энүүхэнд.

Иймээс машин худалдан авах гэж буй иргэд ганцаараа явах нь ховор. Авто машин сайн мэддэг 1-2 хүн дагуулж явдаг.

Авто машины бодит үнэд хөөсрөл үүссэн үү 

Биднийг очих үеэр шинээр орж ирсэн авто машинаас худалдан авах иргэд цөөхөн харагдаж байв. Зарахаар эгнүүлж тавьсан машинуудыг ченжүүдэд тусалдаг бололтой залуучууд гадна доторгүй угааж, дөр­вөн дугуйг нь өнгөлж байгаа харагдсан. Тэднээс авто машины үнийг асуухад “Тэд гэсэн байх аа…

Нарийн юмнуудыг нь тэнд байгаа хүнээс асуу” хэмээн хөзөр тоглож байгаа хэсэг хүмүүс рүү заах аж. Өөрөөр хэлбэл авто ма­шин оруулж ирж зардаг эзэд энд тэнд бөөгнөрч хөзөр тоглох, аль эсвэл хэн нэгнийхээ машинд сууж буу халах зэргээр өдрийг өнгөрөөдөг бололтой.

Хүзүүндээ хуруу зузаан монет, мөнгөн гинж зүүсэн тэднээс ма­шины үнэ ханш, хил гаалийн зовлон жаргалаа ярилцаач хэмээн учирлахад ярилцлага өгөх хүн олдохгүй, ихэд болгоомжилж зугтааж байсан юм. Эндээс харахад тэд авто маши­ныхаа үнийг хууль бусаар нэмдэг байх нь гэх хардлага төрснийг нуух юун.

Сүүлийн үед хамгийн эрэлттэй авто машинаар “Тоёота Приус”, “Спасио”, “Ист”, “Королла” гэх мэт бензин бага хэрэглэдэг, өнгө үзэмж сайтай машинууд тодроод байгаа. Өнгөрсөн сарынхтай харьцуу­­лахад авто машины үнэ дунджаар нэг сая, өнгөр­сөн оны мөн үетэй харьцуулахад 3-5 сая төг­рөгөөр өссөн байлаа. Наадмын дараа ам.долларын ханш өссөн нь үүнд нөлөөл­сөн хэмээн ченжүүд тайл­барлав.

“Бид авто машинаа оруулж ирэхдээ ам.доллараар тооцоогоо хийдэг. Гааль дээр бас л ам.доллараар татвараа төлдөг. Японоос авч буй үнийг гааль жишиг үнээр тооцохоо больсон.

Өө­рөөр хэлбэл Японоос авсан үнийн 15.5 хувийн татвар авдаг байсан. Гэтэл одоо ямар ч үнээр авсан бай хамаагүй, зах зээлийн үнэлгээний 15.5 хувиар татвар авдаг болсон. Тэгэхээр 800 мянган төгрөгийн татвар төлдөг байсан машинд нэг сая гаруй төгрөг төлж байгаа” хэмээн тэд хэлж байлаа.

Уг нь манай улс дотоод зах зээл дээр гадаад валю­таар тооцоо хийхгүй гэсэн хуультай. Гэсэн ч кон­тейнерийн зардал, гаа­лийн Онцгой албан тат­варыг ам.доллараар авч байгаа нь авто маши­ны үнэд 300-600 мянган төгрөгөөр нэмэгдэхэд нөлөөлдөг аж. Гэвч ченжүүд чоно борооноор гэг­чээр энэ асуудлаар далимдуулан авто машиныхаа үнийг дэн­дүү их нэмсэн байна гэж худалдан авагчид шогширч байлаа. Өөрөөр хэлбэл өнөөдрийн манай зах зээлд нийлүүлэгдэж буй импортын хуу­чин машины үнэ бодит үнэ мөн үү, үгүй юу гэдэг нь эргэлзээтэй. Зарим эх сурвалжуудын мэдээлж буйгаар авто машины худалдаа эрхлэгчид гаалийн татвар, ачааны хөлсөө оруулаад авсан үнээ хоёр дахин нэмдэг гэсэн яриа ч бий. Тиймээс холбогдох газрууд авто машины үнэд хөөс байна уу, үгүй юу гэдгийг шалгах нь зүйтэй байх. Ингээд манай зах зээл дээр эрэлт их байгаа суудлын авто машины үнэ өнөөдрийн байдлаар ямар ханштай байгаа талаарх мэдээллийг хүргэж байна.

“Тоёота Приус 20” маркийн авто машин гүйл­тээсээ хамаараад 12-14 сая төгрөгийн үнэтэй байв. Тэнд худалдаалагдаж байгаа ихэнх автомашин 60-150 мян­ган км-ийн гүйлттэй гэнэ.

“Тоёота Приус 20” машин 2004 оных 12 сая төгрөгийн үнэтэй байгаа бол 2007 оны загвар нь 14 саяд багтаж байгаа аж. “Тоёото Кроун” 2001 онд үйлдвэрлэгдсэн нь 11 сая, 2007 оны загвар нь 23 сая төгрөгөөр худалдаалагдаж байна.

“Тоёота Аллион” 14.8, “Марк Х” 17.5, “Спасио” 12.5, “Ист” 10.5 “Королла” 14.8, “Икс-трэйл” 2007 онд үйлдвэрлэгдсэн нь 17 сая төгрөгийн үнэтэйгээр худал­даалагдаж байна.

Дээрх авто машинууд өнгөрсөн жилийн аравдугаар сард даруй 1-3 сая төгрөгөөр хямд зарагдаж байсан аж. Тодруулбал “Тоёота Приус 10” 6.5, “Тоёота Приус 20” 10, “Королла” 11, “Икс-трэйл” 12 сая төгрөгөөр зарагдаж байсан юм.

Харин Солонгос авто машины үнэ харьцангуй тогтвортой байлаа. Манай зах зээлд хамгийн их борлуулалттай байдаг “Соната-5” 4.5, “Соната-6” 6.5 сая төгрөгийн үнэтэй байв. Мөн том жийп машинуудын үнэ ч харьцангуй тогт­вортой байсан. Тухайлбал “Тоёота Хайлукс”-29.5, “Прадо” 36.5 сая төгрөгийн үнэтэй байлаа.

Д.Баяржаргал