Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
Уншсан хүн тухайлан ойлгоход бэрх, уншдаг хүмүүс ухаж ойлгоход төвөгтэй дэлхийн сонгодгийн ноён оргил “Фауст” жүжгийг Иоханн Вольфганг Фон Гёте амьдралынхаа 60 жилийн турш бичсэн гэдэг. Монголын тайзнаа анх удаа найруулагч М.Батболд 2018 онд найруулан үзэгчдийгээ “Фауст”-ыг учруулсан юм. Пост драм хэлбэрээр 2019 оны арваннэгдүгээр сарын 16, 17-нд “The Corporate Hotel and Convention Centre”-т хоёр дахь удаагаа үзэгчдэд хүргэхээр бэлтгэж буй эл жүжгийн тухай түүний аав МУАЖ Г.Мягмарнарантай ярилцлаа.
Сэтгэцийн эмч, сэтгэл зүйч мэргэжилтэй хүү тань гэнэт ажлаа өөрчлөн найруулагч болно гэхэд хэрхэн хүлээж авсан бэ? Үр хүүхэд тань урлагийн замналыг үргэлжлүүлэх нь хэмээн баярласан уу, эсвэл хүнд хүчрээс эхлээд сайн муу талыг нь мэдэхийн хувьд эсэргүүцэж байв уу?
Зун хөдөө амарч байхад ээжрүүгээ утсаар яриад “Би СУИС-н найруулагчийн ангид шалгалт өгөөд тэнцчихлээ” гээд гэнэт л хэлсэн хүн дээ.Ээж бид хоёр нь бол шууд эсэргүүцсэн. Гэсэн ч М.Батболд эргэлт буцалтгүй шийдчихсэн байсан учир хэчнээн эсэргүүцээд дийлдэггүй юм байна. Нэг болзолтойгоор би түүний найруулагчаар суралцахыг нь зөвшөөрсөн юм. Манай дотоодын сургууль орчин цагийн театрын урлагаас хоцрогдсон учир найруулагчийн эрдмийг бүрэн эзэмшиж чадахгүй. Тиймээс эхний нэг хоёр жил СУИС-даа суралцаад Москвагийн Театр урлагийн академид элсэн суралцах ёстой гэсэн гэрээ хийлээ. За ингээд СУИС-даа суралцаж байхдаа өөрөө орос хэлээ сайжруулан, өчнөөн шалгалтын босгыг давж хоёр мянга гаруй хүнээс 14 жүжигчин, 8 найруулагч элсүүлсний нэг нь болж өнөө сургуульдаа тэнцсэн дээ. Манай алтан үеийн шилмэл найруулагчид бүгд энэ сургуулийг төгссөн ч сүүлийн 30 жил сурч төгссөн хүн үгүй учир их баярласан шүү.
Хэцүүхэн мэргэжил сонгож эзэмшээд Монголдоо ирээд ахиад л “хэцүүхэн” жүжиг бариад авлаа. Та “Фауст”-ыг найруулна гэхэд хэрхэн хүлээж авсан бэ?
Орост сурч байх үеэсээ л энэ жүжгийг сонирхож дипломын ажлаа ч энэ жүжгээр хамгаалсан юм. Ирэнгүүтээ л орчуулагч Пүрэвдагваар жүжгээ орчуулан ажилдаа шууд орсон. Манай эхнэр насаараа сэтгүүлч хийсэн хүн. Эхнэр бид хоёрт эхлээд уншуулна. Үнэндээ би бүрэн дүүрэн ойлгохгүй, жүжиг болно гэхэд төсөөлөл буухгүй бүрхэг байлаа. Гэхдээ үүнийгээ хүүдээ хэлээгүй ээ. Нэгдүгээрт, зуун зуун дамжин сонгодог хэмээн бишрэгдсэн бүтээлийг ойлгохгүй байгаа нь миний боловсролтой хамаатай биз.
Хоёрдугаарт найруулагчийн хэмжээнд уншиж судалж ойлгоогүй байж найруулагчийг сөргөн няцаалт өгч болохгүй. Батболд зохиол дээрээ маш олон хоног сууж зохиолоо жүжгийн хэллэг болгон орчин үеийн үргэлжилсэн үгийн хэлбэрт оруулж байв. Ингэснээр зохиол ч надад илүү ойр бол “Фауст” анх манай гэрт бүрэлдсэн юм даа.
Фауст дэлхийн улс орнуудад ихэнхдээ дуурь хэлбэрээр тоглогддог, драмын жүжиг хэлбэрээр тавигдсан нь тун цөөн. Энэ жүжиг надад зохиолын хувьд ч тайз дэглэлт, найруулагчийн шийдлүүд гээд бүх зүйл дээр цоо шинэ байсан. Тайз гээд хэдэн дөрвөлжин хар хайрцагнууд өрөөд тавьчихсан байхад “за энэ юу л болдог болдоо гэж” бас түгшинэ. Ингээд жүжгийн сургуулилт эхэллээ. Өнөө ойлгомжгүй хар хайрцгууд чинь ёстой ид шид гэлтэй тайзыг амилуулж, би гэдэг хүн сүүлдээ шөнө нойроо хумслан бусад жүжигчдээ бэлтгэлээ хийж байхыг нь үзэх дуртай “үзэгч” болж хувирсан. Тэр тусмаа С.Болд-Эрдэнэ, Л.Баттулга /Аглуу/ хоёрын хэсгийг үзэх бүр дуртай. Удахгүй арваннэгдүгээр сард хоёр дахь удаагаа ахин тоглох гэж байна. Жүжиг нь өөрөө агуу бүтээл учир ахиад л шинэ санаа, бодрол төрж, эрэл хайгуул хийн тархи гашилгаж байна даа.
Жүжигчин С.Болд-Эрдэнийг өнөө цагийн тайз дэлгэцийн урлагийн хамгийн чадалтай жүжигчин гэдэгтэй маргах хүн үгүй. Тиймдээ ч залуу Фаустын дүр түүнд оногдсон болов уу. Харин үзэгчдэд хошин дүрээрээ хоногшсон Аглуу эсрэг дүрд тоглуулсан нь эрсдэлтэй сонголт шиг…
Жүжигчдийн сонголт бол цэвэр найруулагчийнх. Болд-Эрдэнийг залуу Фаустад тоглоно гэхэд би огт эргэлзээгүй. Аглуугийн хувьд надад ч бас санаад буухгүй байсан учир хүүдээ өөр сонголтууд зөвлөж байв. Харин жүжгийн сургуулилт эхлэхэд яагаад Аглууг сонгосныг ойлгосон доо. Яагаад гэдгийг ярихаас илүү үзэгчид Аглууг ирж үзэж байж л өөрсдөө бүрэн ойлгоно.
Энэ жүжгийн тухайд үзэгчид, бас мэргэжлийн болоод салбарын хүмүүс өндөрөөр үнэлсэн шүү дээ. Үр хүүхдээрээ бахархах шиг сайхан зүйл үгүй байхдаа?
Жүжгээс үзэгчид огт уйдахгүй байгааг, ойлгох гэж бодож гашилж байгааг хараад найруулагч үүргээ биелүүлж гэж харсаан. Гэхдээ Батболдыг ямар их авьяастай хүүхэд вэ гэж бодохоос илүү Москвагийн Театр урлагийн академи гэдэг ямар агуу сургууль вэ гэж биширсэн. Сонгодог бүтээл гэдэг уран бүтээлчийг мөнхийн асуулт эрэл хайгуул хийлгэж, тайзнаа тавих бүрдээ л шинэ санаа төрүүлж байдгаараа онцлог. Тиймдээ ч Фауст түүний хувьд насан туршид нь дуусашгүй бүтээл байх болно. Нэг удаа тайзнаа тавилаа гээд гарт орчихдог эд бишээ. Үргэлж хөгжиж, үзэгчдээс түрүүлж сэтгэж, алхам бүртээ суралцаж байж л сая найруулагч байж чадна гэж хамгийн их түүнд захидагдаа.
Найруулагчийн хувь таны хүүгийн бусдаас өөр онцлог арга барил юу бол?
Би өдийг хүртэл найруулагч гэдэг хүнийг бүрэн ойлгоогүй иржээ. Найруулагч бүтээлдээ яаж шатаж, оюун ухаан хамаг бүхнээ зориулдгийг бас найруулагчийн шийдэл гэдэг чухам юу вэ гэдгийг мэддэггүй байж. Сонгодог бүтээлүүд хэдэн мянган удаа тайзнаа тавигдаж, кино болдог ч үзэгчид уйдахгүй үзсээр байгаа шалтгаан нь ердөө найруулагчийн шийдэл юм байна. Найруулагч тэр бүтээлд байгаа мөн чанарыг өөрийнхөөрөө, огт өөрөөр харуулдаг учраас тэрхүү бүтээлүүд тайз дэлгэцнээ ахин дахин амилсаар байдаг аж. Нэг жүжгийг яг адилхан жүжигчид тоглоод хоёр өөр найруулагч тавихад л огт өөр хоёр жүжиг бий болно. Бүтээл гэдэг чинь ерөөсөө найруулагчийн л шийдэл, илэрхийлэл юм байна.
Тэгвэл энэ жүжгийн үзэгчдэд таалагдах найруулагчийн шийдлийн заримаас нэрлээч?
Найруулагч өөрөө сэтгэл зүйч учир дүрүүдийн сэтгэл зүйг маш сайн тодорхойлж, харилцан яриануудыг их гоё буулгасан. Үзэгчдийн боловсрол , үзэж харсан зүйл нь маш өндөр болсон энэ үед манай өнөөгийн театрын урлаг тэр хэмжээнд нийцүүлж хийж чадахгүй байгаа нь үнэн. Харин “Фауст” жүжгийг үзсэнээр дэлхийн орчин цагийн театрын хөгжил ямар хэмжээнд хүрч, ямар хэлбэрт шилжсэнийг харах болов уу. Өнөөдрийг хүртэл монголын тайзнаа хийгдээгүй шинэлэг шийдлүүд бий. Мөн хүн төрөлхтөн үнэн, аз жаргал, хайр гэж юу юм бэ гэсэн асуултыг хайсаар ирсэн. Гетё ч бас тэрхүү асуултыг хайсаар өөрийнхөө олж мэдсэнээ “Фауст” жүжгээр дамжуулан илэрхийлснийг маш сонирхолтой, огт уйдаахгүй дэглэлт, тайзны шийдлээр үзэгчдэд хүргэх юм.
