Ж.Мөнхбат: “ЧАЛКО”-гийн өрийг 1.6 жилийн хугацаанд төлж дуусах боломж байсныг харууллаа

Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Ж.Мөнхбаттай ярилцлаа.

–Чуулган завсарлах хугацаанд Засгийн газар ямар ажил амжуулав. Үр дүнг нь хэрхэн харж байна вэ?

-Чуулганы завсар­лагаанаар Засгийн газар нэлээдгүй ажлыг амжууллаа. Засгийн газар ажлаа авахад Чалкодтөлөх 170 сая ам.долларын өр байсан. Үүнийг “Эрдэнэс Таван толгой” компани зургаан сарын хугацаанд төллөө. Энэ бол баруун цанхийн уурхайг нээх Засгийн газрын шийдвэр гарсантай холбоотой, мөн нүүрс худалдахдаа анх удаа дуудлага худалдааны зарчмаар хамгийн өндөр үнийг тогтоосон оновчтой шийдвэрүүдийн үр дүн байлаа. Нийт худалдан авах нүүрснийхээ 30 хувиас дээшхи үнийн  дүнг төлж, тээврийн асуудлаа зохицуулсан компанид өгнө гэсэн зарчим барьсан нь зөв зүйл боллоо.

Өөрөөр хэлбэл, 2-3 компанийн захирлууд ширээний ард тохирдог байсан тогтолцоо өнөөдөр “Эрдэнэс Тавантолгой”-н нүүрс худалдаалах зарчим дээр байхгүй болсноороо давуу талтай. 71 орчим ам.доллараар нүүрсээ өгөхөд 170 сая ам.долларын өрийг долоон сарын хугацаанд дарж дуусгаж байна.  Чалкогийн анхны гэрээг 70 ам.доллараар хийсэн байсан. Хэрэв энэ гэрээг өмнөх Засгийн газар цуцлаагүй байсан бол 170 сая ам.долларын өрийг 7-8 сарын хугацаанд 350 сая ам.долларын өрийг 1.6 жилийн хугацаанд төлж дуусах боломж байсныг өнөөдрийн үйл явдал нотлон харуулж байна. Нөгөө талаас Монгол Улс нүүрс борлуулах асуудлаа шийдвэрлээд явах боломж, гарц байгааг харууллаа.

–Гаднаас авах зээлийн асуудал ямар төвшинд хэрхэн шийдэгдэж  байгаа вэ?

-Монгол Улс Олон улсын валютын сан­гийн хөтөлбөрт хам­раг­даж байгаатай хол­боо­тойгоор хоёр орон, гурван байгууллага санхүүгийн дэмжлэг үзүүлж байна. Энэ хүрээнд хөнгөлттэйгээр 30 жилийн хугацаатай зээл авч байгаа гэж ойлгож болно. 850 сая ам.доллар гэдэг бол Монгол Улсын эдийн засагт маш том амьсгаа авах, боломжийг нээж өгсөн. Тиймээс УИХ-ын даргын энэ удаагийн айлчлал маш үр дүнтэй боллоо гэж Засгийн газар үзэж байна. Айлчлалын хүрээнд Японы Засгийн газар 850 сая ам.долларыг өгч ажил хэрэг болгоно гэдгээ илэрхийлсэн. Солон­госоос 500 сая ам.дол­ларын хөнгөлөлт­тэй зээл авах асуудал ший­дэгдсэн. Сангийн сайд саяхан Турк рүү явсан. Тэндээс 300 гаруй сая ам.долларын асуудал яригдаж байсан бол 700 сая ам.доллар болж нэмэгдэх боломжтой гэсэн мэдээлэл байна.

-“Эрдэнэт” үйлдвэрийг 100 хувь төрийн мэдэлд  шилжүүлсэн. Засгийн газрын шийдвэр хууль зөрчсөн гэсэн асуудал яригдаж байгаа?

-Үүнд хоёр зүйлийг албан ёсоор тодруулья. Нэгдүгээрт, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг Монголын төрийн мэдэлд авах шийдвэрийг УИХ-ын тогтоолоор  баталсан. Үүнийг хэрэгжүүлэх үүрэг нь Засгийн газарт байдаг. Тиймээс Засгийн газар УИХ-аас өгсөн үүрэг, чиглэлийн дагуу тогтоолыг хэрэгжүүлсэн. Хэрэгжүүлэхдээ төрийн төлөөллийг оролцуулсан. Бид “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийн талтай манай ажлын хэсэг хэд хэдэн удаа уулзах хүсэлт тавьсан ч үр дүнд хүрээгүй. Ингээд Засгийн газрын шийдвэрээр “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийн ТУЗ-ийг төлөөлж байсан гурван хүнийг өөрчилсөн. Энэ сарын 4-нд “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ТУЗ хуралдаж дөрвөн орлогч захирлыг нь сольсон. “Эрдэнэт”-д 49 хувийг төлөөлж байгаа Шинэбаатарыг нэгдүгээр орлогч даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр томилсон. Тэгэхээр 49 хувийг огт үгүйсгээд гаргаад хаясан зүйл байхгүй. Тодорхой хэмжээний төлөөлөл байж, яриа хэлэлцээр хийх боломжийг нээлттэй үлдээж өгч байгаа. Өөрөөр хэлбэл, Засгийн га­зар бол УИХ-аас өг­сөн үүрэг даалгавараа бие­лүүл­сэн гэсэн үг. Хоёрдугаарт, энэ сарын 4-нөөс эхлээд “Эрдэнэт” үйлд­вэрийн захирал, ТУЗ-ийн гишүүдийн цалинтай холбоотой мэдээлэл яваад байгаа. Би Засгийн газрын хэ­рэг эрхлэх, төрийн өмч асуудал эрхэлсэн сайдын хувьд нэг зүйлийг хариуцлага­тайгаар хэлэхэд “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ТУЗ-ийн гишүүд нэг ч удаа цалин аваагүй байгаа. “Эрдэнэт”-ийн ерөнхий захирлын ца­лин­гийн хэмжээг ТУЗ баталж, тогтоогоогүй. Тод­руулбал, ТУЗ-өөрхэлэлцээгүй асуудал гэсэн үг. Их хэмжээний мөнгө аваад өнөөдрийг хүртэд яваад байгаа юм шиг ташаа мэдээлэл тараад байна.

–Цалингийн хэмжээг хэд байвал болно гэж харж байгаа вэ?

-Засгийн газраас өн­гөр­сөн намар тог­тоол гаргаж төрийн өм­чийн компани, аж ахуйн нэгжүүдийн дарга, удирдлагууд маш өндөр хэмжээний ца­лин урам­шуулал авдаг  гэдгийг тогтоож 30-60 хувь бууруулах шийдвэрийг гаргасан. Энэ шийд­вэрийг хэрэгжүүлж бай­гаа. Тэгэхээр бид Засгийн газрын тогтоолыг хэрэгжүүлэх зарчмыг “Эрдэнэт”-ийн ТУЗ-д чиглэл болгож өгсөн.

–Төсвийн тодотголд Засгийн газрын гишүүдийн зардал 200 гаруй тэрбум төгрөгөөр өссөн байсан. Ямар үндэслэлээр ингэж нэмсэн бэ?

-Монгол Улс ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдаж байгаатай холбогдуулан төсвийн тодотгол хийсэн. 2017 оны төсвийг батлахдаа яамд, Засгийн газар сайдуудын зардлыг байж болох хэмжээгээр танасан. Тэгэхээр төсвийн тодотголд сайдуудын багц ихээр нэмэгдээд байгаа зүйл байхгүй. Үүнд Сангийн яамнаас илүү тодорхой мэдээллийг өгөх байх.

–Ерөнхийлөгч өнөөдөр нээлт дээр хэлсэн үгэндээ “Засгийн газартай ирэх жилүүдэд Монгол Улс хөгжихгүй. Энэ Засгийн газар хэтэрхий бядгүй байна” гэж шүүмжлэлтэй хандаж байсан. Та үүнд ямар тайлбар өгөх вэ?

-Ерөнхийлөгч яг энэ Засгийн газрыг хэлээгүй. “Гүйцэтгэх засаглал бяр, бядгүй байдаг. Ажил­лах боломжгүй, тогтол­цоон­доо байдаг” гэдгийг хэлсэн. Тэгэхээр 1990 оноос хойш 26 жил  Монгол Улсын явж ирсэн бүх Засгийн газрыг хэлж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, өнөөдөр байгаа Монгол Улсын тогтолцоогоор хэрэг­жүүлж байгаа Үнд­сэн хуулийн засаглалыг хуваарилах зарчмаар бол Монгол Улсад хүчтэй Засгийн газар ажиллах ямар ч боломжгүй байгаа нь үнэн. Өнөөдөр Засгийн газрынхаа үүргийг маш олон байгууллага хувааж гүйцэтгэдэг. Тухайлбал, Ерөнхийлөгчийн институт, УИХ нь хувааж гүйцэтгэдэг. Ядаж л төсвийн хуваарилал­тыг УИХ хийж, орлого, зарлагыг нь нэмж баталдаг. Үүнээс болж өнөөдрийн нөхцөл байдал, эдийн засгийн хямрал үүсч байгаа. Тий­мээс Үндсэн хуулийг өөрчилж байж энэ асууд­лыг шийдэх хэрэг­тэй. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч үүнийг л хэл­лээ. Цаашдаа гүй­цэтгэх засаглалаа бядтай болгохын тулд тогтолцоогоо өөрчилж, буруу системээ засах ёстой. Энэ хаврын чуулганаар Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар нэлээд хүчтэй ярих болов уу.

Зууны мэдээ сонин