Сонины зар сурталчилгаа нь бүх үеийн туршид судлагдчихсан, сонгодог хэлбэр юм.

С.Баатарсүрэн: Сонины зар сурталчилгаа нь бүх үеийн туршид судлагдчихсан, сонгодог хэлбэр юм.

“Монголын Лектор” Төвийн захирал С.Баатарсүрэн, сургагч багш Н.Цогжавхлан нартай ярилцлаа.

–Танай төвөөс “Зар сурталчилгаа ба сошиал медиа” сургалтыг зохион байгуулах гэж байгаа юм байна. Уг үйл ажиллагааны талаар тодруулахгүй юу?

-Сүүлийн жилүүдэд зар сурталчилгааны хандлага нэлэнхүйдээ өөрчлөгдсөн. Энэ байдал юунаас болов гэхээр технологийн хөгжил, интернет сүлжээний тархалт гэх мэт зүйлсээс үүдэлтэй. Үүнийгээ дагаад зар сурталчилгааны үндсэн шаардлага бүтэц, дизайн, зохиомж гэдэг зүйл өндөр түвшинд оччихоод байна. Өнөөгийн манай рекламны зах зээлийг харж байхад уламжлалт буюу хуучин арга хэрэгцлээс салахгүй байгаад байна. Зар сурталчилгааг тухайн үеийнхээ цаг хугацааны шалгуурт нийцсэн байдлаар зохиомжлон хийх ёстой. Үүний дараа өөрийн гэсэн үр дүнтэй байршилд байрлах ёстой юм. Өнөө үед интернетийн хөгжлийг дагаад зар сурталчилгааны эрхзүйн зохицуулалт гэдэг зүйл гарж ирж байгаа. Бид өмнө нь дуртай зүйлээ аваад ашиглаж, зар сурталчилгаа явуулж болдог юм байна гэсэн ойлголттой явж байлаа. Гэнэт энэ нь өнөө үед олон улсын шүүхэд дуудагдахуйц хэмжээнд очиж магадгүй болчихоод байна. Бидний өмнө тулгамдаж буй дараагийн нэг томоохон асуудал бол нэг нэгнээсээ хуулдаг байдал руу орчихжээ. Үүний эрхзүйн зохицуулалтыг хэрхэх вэ гэдгийг энэ удаагийн уулзалтандаа ярихаар төлөвлөөд байна. Үүний зэрэгцээ бизнест сошиал медиаг хэрхэн ашиглавал зохистой вэ, ямар төрлийн сошиал медиа өнөөдөр Монголын нийгэмд боломжтой байна вэ, Сошиал медиа өөрөө сурталчилгаа түгээж байгаа арга хэрэгслүүдээс ямар үр дүн нөлөөтэй юм бэ гэдэг талаар ч компаниудын маркетингийн төлөөллүүдэд мэдээлэл өгөхөөр төлөвлөөд байгаа юм.

–Зар сурталчилгаа, бүтэц зохиомжийн асуудал гэдгээ тодруулахгүй юу. Ямар зохиомжтой байх ёстой вэ?

-Зар суртачилгаа нь сонин хэвлэл, гар утас, телевиз, радио гэх мэт мэдээллийн хэрэгсэлд тулгуурлаад зорилтот цогц мэдээллийг хүнд хүргэх зориулалттай. Гэтэл өнөөдөр Монголын зар сурталчилгаа нь бүтцийн талдаа аваад үзэхээр зөвхөн хүмүүсийн сонирхлыг татах талдаа илүү анхаарч, зохиомж тал дээрээ сул харагддаг. Угтаа бол зар сурталчилгаа гэдэг бол уран бүтээл. өөрөөр хэлбэл, манай өнөөдрийн зар сурталчилгаанууд уран бүтээл биш болчихоод байна.

–Тэгвэл эрхзүйн орчин ямар байгаа вэ. Өнөөдөр манайд нэвтэрч байгаа зар сурталчилгаанууд хууль дүрмээ биелүүлж чаддаг уу?

-Өнөөдөр явж байгаа зар сурталчилгаа нь Оюуны өмчийн болон Зар сурталчилгааны хууль гэх мэт тулгуурлан явагдах ёстой. Гэвч эдгээд хууль, дүрэм огт мөрдөгдөж чадахгүй байна. Одоо манай рекламнуудын үндсэн зохиомж нь үүнийг идэхгүй хэрэглэхгүй бол чи хүн биш гэдэг. Жишээлбэл, хүүхдэд зориулсан рекламууд бүгд хууль зөрчиж байна. Аливаа зар сурталчилгаа нь бүгд өөрийн орны болоод олон улсын гэрээ конвенцийн хүрээнд явагдах учиртай. Гэтэл өөрөө шийдвэр гаргаж чадахгүй бөгөөд бусдын хараа хяналтанд байдаг хүүхдийг хэт уриалсан, дуудсан, үүнийг л хэрэглэхгүй бол доод түвшний хүн болж харагдах утгатай реклам хийсээр байна. Гэтэл үүнийг олон улсын гэрээ конвенциудаар хориглосон байдаг. Тэнэмэл болон гудамжинд хог түүдэг хүүхдийг харуулж байгаа нь нэг талаас нийгмийн үзэгдэл боловч хүүхдийн сэтгэлзүйд үлдэх дохио талаасаа түүнийг хэтэрхий хэрцгий, хэнэггүй болгож байдаг. Олон удаа ийм зүйл үзсээр дараа нь хэр баргийн зүйлд айж цочихоо болихыг хэлээд байгаа юм. Энэ байдал бол зар сурталчилгаа нь зохиомж талаасаа бус уралдаж хүмүүст цочроо өгөх зорилгоор яваад байгаа буруу жишгийг харуулж байна.

–Манай зар сурталчилгаа бүхэлдээ тийм байна гэж үү ?

-Бүхэлдээ тийм. Таны зиндааг тодорхойлно, үүнээс өөр сонголт үгүй гэх мэтээр бүгдийг нь хагаралдуулсан байдлаар дүрсэлж байгаа зохиомж нь нийгэмд өгөх үр өгөөжөө алаад байгаа. Үүнээс гадна бүх рекламуудад хэт олны танил хүмүүсийг тоглуулдаг. Ерөөсөө улиг болсон хэдэн хүмүүсээр нүдчихдэг. “Хасар” Жагаа гээд жүжигчин байна. Үүнийг Жагаа гэдэг хувь хүн талаас нь бус уран бүтээлч гэдгээр нь ярьж байгаа юм шүү. Зохиомж талаас нь аваад үзэхээр нэг өдөр “Хатан хаан минь гомдохоо больсон шүү” гэж байснаа маргааш нь хаан болчихсон нөгөөдөр нь “Би ч гэрийн сайн эзэн шүү” гээд сууж байдаг. Энэ нь интерфэйс буюу дүр төрх хадаглалт гэдэг зүйлийг үгүй болгож байгаа юм. Хамгийн энгийн жишээ байна. Исүс Христосын дүрд тоглосон АНУ-ын жүжигчнийг Холливудын тухайн жилийн орлогын 80 хувьтай тэнцэх хэмжээгээр цалинжуулаад өөр кинонд насаар нь тоглуулахгүй байх гэрээ байгуулж байсан. Энэ бол зохиомж талаасаа бүтээгдэхүүн хоногшуулалт хийж байгаа юм. Тэр жүжигчин хүүхэн эргүүлээд юм уу, гадаад хүн зодох байдлаар дараагийн бүтээлүүдээр гараад ирвэл Исүс Христос хэн ч биш болно шүү дээ. Нөгөө талаас үр дүнтэй байршуулах асуудал байна.

–Энэ юу гэсэн үг вэ?

-Энэ удаагийн уулзалтаараа хэвлэл мэдээллийн байгуулагуудыг зар сурталчилгааны үнээ өсгөөч гэж уриалах гээд байгаа юм. “Гуравдугаар хорооллын эцэст Солонгосын хип хоп хувцах хямдарлаа” гэдэг үгэн зар үндэсны телевизээр явж байна гэдэг бол хэтэрхий хямд үнээр хэн дуртай нь реклам цацаж байгаа хэрэг. Энэ бол байршуулалт бус шүршилт болчхоод байгаа юм. Үүгээрээ юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр үр дүнтэй, чанартай рекламыг өөрт тохирсон суртачилгааны сураг дээр байршуулах ёстой юм.

-Ийм сургалт явуулахын тулд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гарч байгаа зар сурталчилгаануудад судалгаа хийсэн байг. Ер нь үзэгч, уншигчдад хүрч буй манай зар сурталчилгаа дэлхийн түвшний хаана явна вэ?

-Зарим компаниудын зар сурталчилгаа дэлхийн жишигт хүрчихсэн. Харин дийлэнх нь доогуур түвшний зар сурталчилгаа хийж байгаа.

–Та зөвхөн телевизийн зар сурталчилгааны талаар ярьж байна уу?

Бүхий л түвшинд үзэгчдэд хүрч буй зар сурталчилгаануудыг ярьж байгаа юм. Ер нь бол манай зар сурталчилгаа хийдэг компаниуд дэлхийн түвшинд хийж буй рекламуудыг араас нь хөөх байдлаар явж байна. Өөрөөр хэлбэл, өнөөдөр манайд сошиал медиа илүү “мода”-ны байгаа бол дараагийн алхам буюу төхөөрөмж, аппликейшнд тулгуурласан гэдэг зүйлийг дэлхийн зар сурталчилгаа хийгчид ашигладаг болчихож. Ингэж дэлхий нийт зар суртачилгаа гэдэг бол контент бүтээх үйл явц юм байна гээд яаж контент бий болгох вэ гэдэг асуудлыг тавьдаг болж байна. Энэ нь манайхаас хоёр гурван жилийн өмнө явж байна гэсэн үг юм. Гэхдээ бидэнд гүйцэх боломж бий.

–Тэгвэл сонин хэвлэлийн зар сурталчилгааны талаар ярихгүй юу. Сүүлийн үед хэвлэлд хандсан зар сурталчилгаа ихэсч байгаа. Энэ ямар учиртай гэж та бодож байна вэ?

-Сонин бол өөрийн гэсэн зорилтот хэрэглэгчидтэй. Улмаар тодорхой, доторхой бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээр үр дүнгээ өгдөг. Сониноор бохь зар сурталчлахын оронд ажлын байр гэх мэт зар сурталчилгаа явуулбал уншигчдад илүү баталгаатай санагддаг. Сонин, радио, телевизийн зар сурталчилгааг уламжлалт маркетингийн арга хэрэгсэл гэж хэлдэг. Ялангуяа сонин хэвлэлийн зар сурталчилгаа нь бүх цаг үеийн туршид судлагдчихсан сонгодог арга хэлбэр юм. Ямар ч сонгодог хэлбэр доторхой цаг хугацааны дараа сэргэдэг, үнэ цэнэтэй болдог. Харин яг өнөөдөр эсвэл маргаашийн тухайд манайд бол сошиал медиа буюу төхөөрөмж, интернет сүлжээнд тулгуурласан маркетингийн арга хэрэгсэл эрчимтэй хөгжиж байна. Энэ цаг хугацаанд нь үүнийг үр дүнтэй ашиглах нь чухал. Гэхдээ энэ нь уламжлалт буюу сонгодог зар сурталчилгаанаас тэр чигт нь татгалз гэж байгаа юм биш. Хослуулаад хэрэглээд явах нь ашигтай гэх хэлэх гээд байгаа юм.

-Телевизийн зар сурталчилгаа буурч байгаа гэсэн яагаад тэр юм бол? Телевизийн зар сурталчилгаа буурч байгаа. Энэ нэгдүгээрт, хямралын асуудал үүсээд ирэхээр компаниуд маркетингийн зардал болон хүний нөөцөө танадагтай холбоотой байх. Нөгөө талаас зар сурталчилгаа хэзээ ч бууруулж болохгүй зүйл. Ямагч бизнес, бизнесмэн амьд байгаа гэдгээ үргэлж мэдэгдэж байх ёстой. Орчин цагт хамгийн зардал багатай зар сурталчилгаа бол сошиал медиа. Тэгэхээр магадгүй телевизээр зар сурталчилгаа явуулж 100 мянган хүн хүргэхийн тулд 5-6 сая төгрөг зарцуулдаг бол сошиал медиагаар 50-60 ам.долларын зардал гаргаад 100-150 мянган хүнд хүргэж байх жишээтэй. Ер нь яваандаа сонин хэвлэл ч гэсэн аппликеишинд тулгуурласан зар сурталчилгаа явуулаад эхэлнэ. Хэвлэлтийн цаасны зардал хэмнэсэн гэдэг ч юм уу. Өөрөөр хэлбэл, 1997 оны аравдугаар сарын 10-ны өдрийн “Өдрийн сонин” -ы дугаарыг утсан дээрээ тохирсон хувилбараар хайгаад уншчихдаг хувилбар луу орох болов уу.