Ш.Доржсүрэн:Бид монголын кино урлагийн салбарт шинэ зам гаргах гэж зорьсон

 ярилцлаа.

-Тун удахгүй “Нэг өдрийн дайсан” кино нээлтээ хийх гэж байна. Киноны тухай товчхон мэдээлэл өгөхгүй юу?

-“Doz” энтертайментийнхан эхэндээ тайзны уран бүтээл хийж байсан. Гэхдээ дэлгэцийн уран бүтээлд ороод нэлээд хэдэн жилийн нүүр үзлээ. Бид “Арт хаус” чиглэлийн кино хийдэг. Энэ төрлийн кино хийхэд маш их өртөг гардаг учраас залуучуудыг дэмжсэн уран бүтээлд орж байгаа. Монгол залуучуудын орон болж байна. Тиймээс тэдэнд хэрэгтэй, сэтгэлийг нь хөглөх кинонуудыг хийж байгаа. “Plus motion picture” гэж шинэ компани байгуулаад манай хүү Д.Эрдэнэбулган удирдаж, найруулаад киногоо хийж байгаа юм. “Plus motion picture”-ын хоёр дахь бүтээл болох “Нэг өдрийн дайсан” киногоо амжилттай хийж дууслаа. Энэ кино наймдугаар сарын 26-нд нээлтээ хийх гэж байна. Намар үзэгчид маань амралт зугаалгаас кино саначихсан ирдэг. Санасан ирж байгаа үед киногоо нээж, үзвэрийн сонголттой болгож байгаад баяртай байна.

-Киноны гол дүрд ямар жүжигчид тоглосон бэ?

-Намайг тоглооч гэж урьсан л даа. Би өөрөө кинонд тоглоогүй удсан учраас нэлээд бодож байж шийдсэн. Киноны дүр миний хуучин тоглодог байсан гацаа хүүгийн дүрд суурилж, хөдөөгийн хүү хотод ирсэн байдлаар хийвэл яах вэ гэсэн санааг гаргасан байсан. Тэр санаагаараа киногоо хийж дууслаа. Кинонд царайлаг залуу, царайлаг эмэгтэй жүжигчид тоглох их чухал юм билээ. Над шиг царай муутай хүн голлоод байх шаардлага байхгүй. Гадны киноны контентыг харахад ихэвчлэн царайлаг эмэгтэйчүүд, залуучууд тоглодог. Урлаг тодорхой хэмжээний гадна талын хэлбэрийг хардаг учраас царай их хамаатай. Л.Цогзолмаа гуай “Урлагийн хүн царайлаг байх ёстой. Зураг авч байхад хаашаа ч харсан гоё харагдах нь том шалгуурын нэг” гэж ярьдаг байсан. Тэр утгаараа туршлага сууж байгаа, кинонд зүрх сэтгэлээ зориулдаг жүжигчин Т.Билэгжаргалыг киноны гол дүрээр сонгосон. Эмэгтэй гол дүрд дуучин С.Хишигжаргал тоглосон.

-“Doz” энтертайнментийн киног харахад голдуу гадаадад зураг авалтаа хийсэн байдаг. Өртөг мөнгөний хувьд арай илүү зардал гарах байх даа?

-Хэлбэр харж гадаад руу яваад байгаа юм биш. Амайг би гадаадын олон газраар бадарчилж, нүд тайлж, тэдний соёлыг улсдаа авчрахад үүрэг гүйцэтгэсэн хүн гэж боддог. Тэрэнтэй адилхан манай “Doz”-ынхон маш олон газраар явж гадны кинотой танилцсан. Зарим оронд нь киногоо хийсэн. Бид гадныхантай хамтарч ажиллах, тэдний зах зээл дээр киногоо гаргах оролдлогуудыг 10-аад жил хийлээ. Найруулагч болоод тайзнаас гадна нэлээд олон кино хийсэн байна. Наян хувь нь гадны оронд очиж хийсэн кино байгаа. Энд хөрөнгө мөнгөний асуудал мэдээж өндөр гардаг. Зөвшөөрөл, хоол унд, буудалд зардал гээд гарна. Гэхдээ бидний толгойд гаргасан зардлаасаа илүү мэдлэг орсон болов уу. Биднээс гадна биднээр дамжуулаад манай иргэд гадныхны киноны хэв маягийг мэдэж авсан. Хүн мартамхай амьтан учраас өчигдрийн зүйлийг мартаж байдаг. Тиймээс дахин сануулж хэлэхэд бид Монголын кино урлагийн салбарт шинэ зам, шинэ жимийг гаргах гэж зорьсон. Энэ нь мөн манай киноныхонд нөмөр нөөлөг өгсөн. Яагаад гэвэл гадны киноны стандарттай ажиллахад болох юм байна гэдэг сэтгэлийн дэмийг өгсөн байх.

-Монголын кино ямар түвшинд байна гэж харж байгаа вэ?

-Манай монголчууд их авьяастай хурдан сурч, хурдан мартдаг. Кино хийх хүсэлдээ хэт автаад байгаа нь нэг алдаа болдог. Яаж хийхийг нь сайн мэдэхгүй, гаргалгаагаа судлалгүйгээр бүтээлдээ орох тал байдаг. Манайд боловсон хүчин бэлддэг сургуулиуд нь киноны чиглэлээр дорвитой ажил хийхгүй байна. Хуучны оросын зүйлийг улиг болтол ярихаас татгалзаж одооны зах зээл дээрх киноны хэв маягийг харах хэрэгтэй. Нөгөө талаас кино хийх хүсэлдээ автаад аливаа нэг зүйлийг шууд хуулбарлан ашиглах сэтгэл зүй рүү орж эхэлдэг. Бидний хувьд гадны зах зээлд хүмүүстэй уулзаад бүх юм өөрийн оюуны өмчийн баталгаа, хөгжим, зураг авалтууд албан ёсны байх зарчмаар ажиллаад сурчихлаа. Тиймээс дараагийн кино энэ чиглэлээр бүрэлдээд явна гэсэн үг.

Манай дотоодын зах зээлд хийж байгаа залуусын киног би муу байна гэж хэлэхийг хүсэхгүй байна. Хөгжиж байгаа. Гадаад орны маш их өртгөөр босч байгаа кинотой өрсөлдүүлж байгаа нь эх орны хувьд шоовдорлож үзэж байгаа шинж гэж үзэж болно. Сая киноны хууль батлах гээд чадсангүй сонгууль өнгөрлөө. Гадны киног дэмжих бодлого манайхаас өөр оронд байдаггүй байх. Дийлэнх нь өөрийн орны киног илүү тавьж, бусад киног шүүлтүүрээр оруулж, татвар авдаг. Гэтэл манайхан гадныханд найр тавьдгаараа тавьж байна. Дотоодынхон яахаа өөрсдөө шийдэцгээ гэсэн байдалтай байдаг учраас Монголын кино өөдлөхөд хэцүү байна.

-Киноны зохиолын хувьд хэт хэтрүүлэгтэй хийсэн байгаа харагддаг. Танайх киноны зохиолоо яаж сонгодог вэ?

-Сэдэв бол кино хийгчдийн өөрсдийнх нь торгон мэдрэмжээр сонгосон сонголт байдаг. Бидний хувьд хамгийн анхны киног туршлага суулгахын тулд “Дурласны маргааш” киног ийм хүмүүсийн ийм бүтээлээс сэдэвлэн бүтээлээ гээд бид монгол хувилбарыг оруулж, өөрсдийн санааг оруулсан. Тэр киног бид эзнийг нь нэрлээд ил гаргаж ирж хийсэн. Одоо тэр маань далд хэлбэр рүү шилжээд зохиолч нь тодорхойгүй мөртлөө маш олон кино хийгдэж байна. Тэгэхээр одоо зохиолч нараа шалгахаа ч больчихлоо. Чанарыг ч шалгахаа больчихож. Сэдвийн хувьд монгол хүнд чиглэсэн байх ёстой. Зарим киног харахад Монголд огт байдаггүй, хэзээ ийм юм боллоо гэсэн зүйл үйлдвэрлэгдэж гардаг. Энэ мэдээж хуулбар сэдвүүд байдаг. Жишээлбэл, Монголд ямар мафи байгаа юм. Хар машинтай, хар хослолтой залуус яваад байгааг мэдэхгүй байна. Монголын асуудлыг дэлхийд гаргаж ирдэг байх ёстой. Гэтэл хаанаас ирсэн санаа Монголын кино болж гараад байгаад би жаахан хардаад байдаг юм. Тиймээс эхний удаад туршлага суулгахын тулд ийм зүйл хийхийг үгүйсгэхгүй байя гэхэд энэ нь өөрөө Монголын залууст эерэг зөв санаа өгдөг байгаасай гэж хүсдэг. Яагаад гэвэл киногоо сонирхолтой болгохын тулд пивоны шилээр толгой руу нь хайр найргүй цохиж байгаа хэсэг манайд хэрээс хэтэрч байна. Бие биенийгээ юу ч болоогүй юм шиг алж, бассейн руу живүүлж байгаа тухай кино эрээ цээрээ алдаж байна гэхэд болно. Энэ нь өөрийн нөлөөллөөр үзэгчдэд хэвийн л зүйл гэж харуулж байгаа нь аймшигтай. Гадны зохиолоос сэдэвлэж болох ч хүний төлөө байх ёстой. Бид үзэгчдийг хүндлэх ёстой. Хүмүүс дэлгүүрээс талх авахдаа барьж үзэж байгаад авдаг бол урлагийн бизнес арай өөр. Зар сурталчилгааг үзсэний дараа мөнгөө төлсний дараа бүтээгдэхүүнээ үздэг. Үүнийг дагаад реклам сурталчилгаа нь гоё ч бүтээлээ үзэхэд чааваас гэж хэлүүлэхээр байна гэдэг нь киног унагаад байгаа юм. Тиймээс чанартай, орчин цагтайгаа нийцсэн кино хийхийг хүсдэг.

-Урлагийн гэр бүл учраас хүүхдүүд тань урлагт дурлаж байгаа байх?

-Хуучны гэр бүлүүдийн адилаар дагаж явсаар байгаад эхнээсээ өөрийн үзэл бодолтой болоод заримдаа миний үгийг тийм байдаггүй гэж шийдэхээр хэмжээнд хүрлээ. Тэгэхээр энэ миний хувьд сайхан санагдаж байгаа. Мэдээж хэцүү давааг давах амьдрал руу орчихлоо. Сэтгэж, зөв шийдвэр гарах, ачаалал даах, өлсөж сурах гээд энэ бүгдийг хийж сурдаг л ажил. Бага охин Энх-Энэрэл маань урлаг руу бас их сонирхолтой юм байна. Цаг зав зарцуулж чадахгүй ч гэсэн хадмууд маань өсгөж байгаа. Эмэгтэй хүнд боловсрол чухал учраас илүү ихээр боловсролд нь анхаарч байна.

-Та хоёрыг нөхөр нь найруулаад эхнэр нь гол дүрд тоглодог гэсэн шүүмж яваад байсан. Сүүлийн үед Мөнгөнзул тоглохоо больчихсон юм шиг харагдаж байгаа?

-Нэг хэсэг Дооёо найруулаад Зулаа тоглодог гэдэг байсан. Нэг талаараа ортой байх. Үүнд тайлбарлаж хэлэх тайлбар их байдаг. Утгагүй зүйлийн төлөө араас нь хөөцөлдөх хэрэггүй гээд орхидог. Нэг гэр бүлийн хоёр хүн хамт бизнес хийж байгааг монголоор нэг харж болно. Өглөө босоод л ажилдаа хамт яваад ирж байна. Улаанбаатар хотын ихэнх машинд эхнэр, нөхөр хоёр ажлаа яриад л явж байдаг. Энэ бол тийм хортой зүйл биш болов уу гэж бодож байна. Нөгөө талаас бид бие биенээ юу хийх гээд байгааг ойлгодог. Ойлголцол жүжигчин найруулагч хоёрт нэлээд удаж байж төлөвшдөг зүйл. Ажил дээр бид ажлын хандлагаар л ханддаг. Зулаа маш сайн зохион байгуулагч. Ар талын ажлыг сайн хийдэг. Зулааг жүжигчний карьераа хэн нэгнээс болоод болиосой гэж хүсэхгүй байна. Манай хүн одоо өөр киноны санал авчихсан байгаа. Гадны кинонд тоглохоор хоёр ч санал авсан. Цаг хугацаа баримталдаг учраас ажилдаа бэлтгэлээ хангаад байж байна.

-“Doz” энтертаймент олон ангит кино хийх үү?

-Маш сайн реклам хийдэг студи кино хийж чадахаа больчихсон байдаг. Энэ нь ажлын дадалтай холбоотой. Мөн нэг ангит кино хийдэг хүмүүс реклам хийхэд дандаа уртдуулчихаад байдаг. Бид нэг ангит кинон дээр ажиллаад сурчихсан учраас олон ангит руу орохдоо их судлах хэрэгтэй. Шууд чадна гээд орох буруу л зүйл. Бололцоо боломжоо судлах хэрэгтэй. Олон ангит кино нэг ангиас нөгөө анги руу шилжихдээ үзэгчдээ алдахгүй байх шаардлагатай. Эхний гурван ангийг нислэгийн үе гэдэг. Энэ гурван анги их онцгой байх ёстой. Түүний дараа үзэгчдийнхээ сэтгэл зүйг барьж авна гэдэг чухал. Манайхан олон ангит киног телевизийн гэдэг талаас нь хараад байдаг. Тэрийгээ дагаад зохиомж тал руугаа явчихсан байдаг. Кино гэдгийг мартаж болохгүй.

Дэлхийн үзэгчид олон ангит кинонд орчихлоо. Энэ бол хүний амьдралтай шууд холбоотой. Зарим тохиолдолд үүнийг хүмүүс алсын хараа зорилгоо алдаж эхэлж байна гэж дүгнэдэг. Хүмүүс амьдралынхаа төлөө биш киноны дараагийн анги зорилго нь болж эхэлдэг. Жишээ нь “Халтар царайт” хүмүүс бүгд ирээдүйгээ харж чадахаа больсон байхад гарсан кино. Маргааш яах бол гэж голоо зогоож амьдралаа болгож байгаа юм. Монголд олон ангит кино хөгжиж эхэлж байна. Дэлхийн олон ангит кино маш өөр болсон. Нэг ангит уран сайхны кино шиг хийгдэж байгаа. Тиймээс бид хуучны өнцгөөс хийж байгаа олон ангит киногоо өөрчлөх ёстой гэж бодож байна.

-Кинонд баг бүрдүүлэлт чухал. Та жүжигчнээ яаж сонгодог вэ. Киног чинь харахад нэрд гараагүй жүжигчдийг сонгосон юм шиг санагддаг?

-Нэгд хүнийг нь харах ёстой. Энэ их чухал. Бидний хувьд баг бүрдүүлэхдээ алдаж байсан асуудал бий. Багаа их сайн сонгох хэрэгтэй. Кино хийхэд сэтгэл хамгийн чухал. Зөвхөн кино гэлтгүй бүх зүйл дээр харагддаг. Туршлагатай жүжигчин эсвэл хүсэл тэмүүлэлтэй хүн байвал би хүсэл тэмүүлэлтэйг нь сонгодог. Заавал алдартай байх шаардлагагүй. Бид баг болж ажиллаж чадах, өөртөө итгэлтэй байх, ажилдаа хүсэл мөрөөдөлтэй тэмүүлэлтэй хүн байхад болно гэж боддог.

-Та киноны нээлтэн дээр хэр догдолдог вэ?

-Нээлтэн дээр догдлох амьд байгаагийн шинж. Зураг авалт эхлэхэд ч сандардаг. Хэрэв би өөрийгөө сандрахаа больчихсон байгаагаар мэдрэх юм бол энэ ажлыг зогсоох хэрэгтэй. Яагаад гэвэл юу ч мэдэрч чадахаа больж байгаагийн хэлбэр. Тиймээс киноны нээлтэн дээр их сандарч, догдолдог. Оюун санаанаасаа гарсан зүйлийг хүнд хүргэнэ гэдэг том шалгуур. Хүмүүс баяр хүргэж гар барихад ямар байгаа нь мэдрэгддэг. Ер нь сэтгэл догдлуулсан мөчүүдийн нэг гэж болно.

dnn.mn

С.Ариунжаргал