Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
Биеэр үйлдэх 3 нүгэл
1.Амьтны амь таслах
1.Худал ярих
1.Хүсэл шунал
Жаалхүү энэ хорвоогийн хүмүүний амьдралын тухай үе үе эргэцүүлэн бодох дуртай. Аав нь түүнд гэрэл гэгээгий нь олж харж аливаа бүхэнд чин сэтгэлээр хандаж, ямагт сайн сайхныг санаж, зөв үйлийг бүтээж байвал амар амгалан, аз жаргалтай амьдрал дунд чи өөдрөг бадрангуй явж чадна. Ерөөсөө амьдралын зарчим нь ийм юм гэж захидаг юм.
Тэгэхдээ аав нь жаалхүүг эгээ л өөр шигээ насанд хүрсэн том хүн юм шигээр бодон тийнхүү ярина. Ингэх нь жаалхүүд их аятайхан., урамтай санагддаг юм. «Энэ муу хүүхэд балчир байна. Юм ойлгох болоогүй. Сүүлд том болохоор нь л ярья» гэж басамжилсан сэтгэл гаргадаггүйд нь хүү аавдаа унэн голоосоо баярладаг билээ.
Харин хүү ааваасаа нүгэл л гэх юм, буян л гэх юм. Тэр ч бүү хэл арван хар нүгэл, арван цагаан буян гэлцэх юм. Чухам юу юуг тэгж яриад байнаа. Энэ тухай нариин сайн мэдмээр байна? гэж нэгэнтээ асуухад нь тийм ч тоймтой хариу хэлээгүи юм.
Ер нь бол сайн үйл бүхнийг буян гэдэг, муу үйл бүхнийг нүгэл гэдэг л дээ… гэсхийгээд л орхижээ.
Тэгээд л жаалхүү тэрхүү буян гээч юмны тухай, бас мөнөөх нүгэл гээч зүйлийнх нь тухай бүр тодорхой сайн мэдэхийн хүслэнд автжээ. Гэтэл нэг өдөр жаалхүүтэй Зургаадай хэмээх таяг тулсан, улаан дээлтэй, нэн амгалан төрхтэй уулзаж мэдхийг хүссэн зүйлийг нь хэлжээ.
Хүү өвгөнөөс там гэж ямар газар байдаг юм бэ гэхэд: Өвгөн халуун там, хүйтэн там байдаг тухай ч ярижээ. Халуун тамд очсон хүмүүнийг эрлэгийн хүчирхэг элч нар бороохой шийдмээр нүүр нүдгүй цохиж зодож, чирч гулдран авч одоод дүрэлзэж байгаа улаан гал руу шидэж хиншүү хярвас ханхлуулан шарж хайрч тамална. Бод л доо шаржигнан дүрэлзэж байгаа өрдсөн их галын дотор хүмүүс шарагдаж, хуйхлагдаж, орилж чаралж, арваганан тийчилж байна гэдэг… Төсөөлөн санахаас ч аймаар байгаа биз дээ? Нүгэлт тийм хүмүүсийг тэгээд ч бас орхичихдоггүй гэсэн. Үс гэзэг нь хуйхлагдаж, шарагдаж хайрагдсанаасаа болоод бие нь нэл цэврүү, шарх сорви болсон тэднийг бас л мөнөөх оволзсон их улаан галаас нь шууд л татаж гаргаад хаа, гуянаас нь гулдран явсаар тас нясхийсэн мөсөн агуй руу чулуудацгаадаг гэсэн.
Бидний төсөөллөөр хойт туйлын орноос ч хавьгүй хүйтэн тэрхүү тачигнасан хөлдүү мөсөн агуй руу, арьс хөрсгүй болтлоо түлэгдэж халанхайтсан улаан нялга хүмүүсийг сарвалзуулан өргөөд л орилуулж, чарлуулаад л шидээд байна гэдэг дүрсэлж санахаас аймаар. Тэр улаан нялга болсон элэнхий түлэнхий хүмүүс ян хөлдүү мөсөн тогоонд гулдайн гулдайн унаад ямар өрөвдөлтэйгөөр тэсхийтэл хөлдөж, ёолж гиншиж цурхирцгаадаг бол доо.
Хэзээ ч билээ. Хэнээс ч билээ сонссон энэ ёрын яриаг үе үе санахдаа жаалхүү хиртхийн түгшинэ. Үнэхээр тийм бол үүн шиг аймшиг гэж ер байх уу даа!
Хоёрхон тамынх нь тухай цухас сонссон нь л энэ шүү дээ. Гэтэл бүүр арван найман там байдаг гэж ярьцгаадаг…
Тэгтэл бас диваажингийн тухай яриа бий. Үхэгсэдийн зарим нь тэнд очдог гэдэг. Тэр диваажин гэдэг нь өвөлгүй зунтай, өвчингүй жаргалтай хүмүүний хүссэн бүхэн бэв бэлэн байдаг тансаг орд харш, манай гариг дээр үзэгддэггүй анхилуун үнэр, амт төгөлдөр цэцэг жимс саглайлдсан, эх дэлхийн хэн хүний төсөөлөх аргагүй үлэмж баян, үзэсгэлэн гоо, ёстой л баяр хөөр, жаргал цэнгэл бялхан халгисан орон гэдэг.
Там, диваажин гэдэг ийм л их ялгаатай хоёр ертөнцийн аль нэг нь үхэгсдийг заавал угтаж авдаг гэсэн. Харин өөд бологч хүмүүсийн аль нь чухам тэр л бодохоос зүрх шимшрэн тамын орон руу, аль нь тэр л төсөөлөхөөс сэтгэл баясан догдлом дйваажингййн орон руу очицгоодгийг настнууд ингэж тайлбарладаг. Юу гээч, энэ ертөнцөд нүгэл үйлдэж амьдарсан хүн заавал тамд, харин буян үйлдэж амьдарсан хэн боловч нөгөө цэнгэл жаргалангийн диваажинд нь очдог хатуу жамтай гэж тэд батлан өгүүлдэг.
-Өвгөн чиний наад учрыг нь олох гээд байгаа зүйлийн тухай ярихын тулд бидний бурхан багш хэмээн нэрлэдэг Буддагийн тухай л эхэлж өгүүлэх болно доо гэснээ: Өгүүлрүүн:
Эрт цагт хутагт Энэтхэг орны үзэсгэлэнт Варанаси хотноо нэгэнтээ таван зуун бярман ном бясалгаж суужээ.
Тэр цагт эдүүгээ бидний багш хэмээн алдаршсан бурхан Будда бээр Үдала гэдэг нэрт нэтэн лам болж мэндэлсэн байж. Тэр Үдала лам мөнөөх таван зуун бярманы дэргэд хүрч очоод «Та нарын чухам хэнд тань дээдийн ном буй. Хэн нэгэнд тань үнэхээр дээдийн ном буй бөгөөс надад зааж өгөөч. Тэгвэл би юу хүссэнийг тань биелүүлье. Боолын боол чинь болсон ч яахав!»гэж хичээнгүйлэн гуйжээ. Тэгтэл олны дундаас нэгэн бярман онцгойрон гарч ирж өгүүлрүүн: «Хэрвээ чи арьсаараа цаас, ясаараа үзэг хийгээд, цусаа бэх болгон найруулаад миний хэлэх сургаалийг бичиж чадна
гэвэл би чамд ном зааж өгье» хэмээжээ. Үдала лам огтхон ч эргэлзэлгүй «Тэгье» гэж зөвшөөрсөнд мөнөө бярман ийнхүү номложээ.
Аль ч үест явдал суудлаа сайтар хянамгайлан
Амь хөнөөх, хулгай хийх, ариун бус явдлыг тэвчсүгэй.
Хараал ширүүн үг хэлэх ба, худал ярих, хов зөөх
Хамжааргагүй дэмий чалчихыг чанд цээрлэсүгэй
Хүсэл шуналд бүү авт. Хүйтэн хорт сэтгэлийг бүү өдүүл.
Аливаад буруугаар атгалахыг эс үйлдэх л
Ариун бодь сэтгэлтний явдал болмой.
хэмээн айлджээ. Үдала лам ч түүнийг тэр даруй ном болгон бичээд энэхүү Замбуу тив даяар түгээн тараажээ.
Тийнхүү бурхан Будда арван хар нүглийг тэвчиж, арван цагаан буяныг хураахуйн ёсыг анх дэлгэрүүлсэн ба энэхүү ёсыг чандлан сахиж баримталснаар өөрөө ч гэгээрлийн туйлд хүрч чадсан юм гэнэ билээ гэж тэр өвгөн бодлогошрон байж жаалхүүд өгүүлэв.
-Жаалхүү:
-Тэгвэл тэр арван хар нүглийг тэвчиж, арван цагаан буяныг хураах ёсыг алдалгүй дагаж чадсан хэн боловч бас л бурхан багш шиг гэгээрлийн туйлд хурч чадах юм уу? гэсэнд
Өвгөн бээр,
-Тийм ээ, хүү минь, Тэгж чадсан хэн боловч ариун гэгээний туйлд хүрэх л учиртай юм. Чи ч , чиний найз нөхөд ч, ер хэн ч гэгээрлийн туйлд хүрч болно гэснээ угаасаа л Будда багш өөрийн үндэслэн бүтээсэн бурханы шашинаа тодорхойлон айлдахдаа тун товчхоноор:
Үргэлжид муу үйлийг тэвчээд
Өнөд сайн үйлийг хичээгээд
Өөрийн сэтгэлийг сайжруулж чадвал
Үнэхээр тэр Бурханы шашин мөн гэж нэгэнтээ номлосон байдаг юм. Иймээс л бурханы шашиныг ойлгон таних гэдэг нь буян, нүглийн учир начрыг сайтар мэдэхээс эхэлдэг юм даа хүү минь гэв.
-Өвөө, тэгвэл нүгэл гэж чухам юуг хэлээд байгаа юм бэ?
-Угтаан бол зовлон шаналал буюу муу үр дагавар дагуулдаг үйлдлүүдийг л нүгэл гэдэг юм даа. Нүглийг дотор нь биеэр үйлддэг гурав, хэлээр үйлддэг дөрөв, сэтгэлээр үйлддэг гурван нүгэл гэж хуваадаг юм…
-Биеэр үйлддэг гурван нүгэл гэнээ?
-Тиймээ, биеэр үйлддэг нүгэл гэж бий.
-Ямар гурван нүгэл?
-Нэгдүгээрт амьтны амийг хөнөөх, хоёрдугаарт нь бусдын эс өгснийг авах буюу хулгай хийх, амраг хайртыгаа мэхлэн садар самуун явах, буруугаар хурцах энэ гурван нүглийг биеийн нүгал гэдэг юм.
-Өвөө, хэлээр бас нүгэл үйлдэж болдог юм уу? Зүгээр л хэл яриагаар л нүгэлт муу үйлийг хийж болно гэж үү?
-Тэгэлгүй яахав. Бүр ч их хор хөнөөлтэй нүгэл болдог гээч.
-Үүнд чинь ямар дөрвөн нүгэл багтдаг юм бэ? -Хүү минь сайн сонс. Бичиж тэмдэглээд авсан ч болно. -Би сонсьё. Сайн тогтоож байгаад дараа нь тэмдэглээд авнаа өвөө.
-Хэлээр үйлдэж, их хор хөнөөл тарьдаг дөрвөн нүглийн нэгдэх нь худал хэлэх, хоёрдахь нь хов үг зөөх, гурав дахь нь хэрцгий ширүүн үг хэлэх, хараах зүхэх, дөрөв дэх нь их чалчих, дэмий донгосох энэ хэд багтдаг юм даа.
-За, тэгвэл сэтгэлээр үйлддэг гурван нүгэл гэдэг нь.
-Тэр үү, тэр ч бас аюул хөнөөл ихтэй, тун ч балагтай гурван нүгэл. Нэгдүгээрт хомхой сувдаг сэтгэл, хоёрдугаарт хорт муу сэттэл, гуравдугаарт буруу бодол сэтгэл… За, ингээд нийтдээ хэдэн нүгэл болж байна вэ? Жаалхүү
-Арав. Арван нүгэл болж байна.
-Энэ бүгдийг чинь л арван хар нүгэл гээд байгаа юм шүү дээ.
-Өвөө та, бүр тодорхой, нэг нэгээр нь яриад өгөхгүй юу?
-Тэгье л дээ. Арван хар нүглийн анхдагч нь амьтны амь таслах гэж байдаг юм гэснээ өвгөн нүдэндээ нэг л үзэн ядсан харц тунаруулаад улам бүр бодлогошрон өгүүлсэн нь:
Арван хар нүглийн анхдагч амьтны амь таслах
-Энэ тухай олон арван үлгэр түүх дурдаж аймшигт муу муухайн балгийг сэтгэл шимширтэл ярьж болох ч чиний цаг завыг бодож, бас чи ухаантай сэргэлэн хөвгүүн тул амархан ойлгочих болохоор өвөө нь аль болох товч өгүулье.
-Аливаа амьтны алтан амийг муу санаагаар хүйтэн мэсээр, хүч түрэмгийлэх ба хор хэрэглэх, хараал жатга хийх зэрэг элдэв аргаар өөрөө гардан таслаж хөнөөх юм уу, өрөөл бусдыг ятган хөнөөлгөвөл амь тасалсны нүгэлт үйлиин үрийг биедээ хураадаг. Бас өөрөө гардан үйлдээгүй хэдий ч хэн нэгэн хар мөртний бусдын амь таслах үйлдэлтэй санаа нэгдвэл тэр л алуурчин яргачины адилаар амь тасалсан нүгэлт үйлийг мөн биөдээ хураадаг.
-Огт санаандгүй явж байгаад, жишээ нь нэг хорхой шавьжийг гишгэчихдэг ч юм уу, осол зэхий болвол…
-Амьдралд тиймрэхүү зүйл тохиолдох л доо. Эндүүрэх, болгоомж алдах, алах сэтгэлгүй байсан ч хөл доор нь ямар нэгэн амьтан гишгэгдэж үхэх гэх мэт гэнэ сэргүй тийм үйлдсэн тохиолдолд амь тасалсны нүгэл болдоггүи ч муу үйлийн тоонд багтдаг л юм шүү дээ. Жишээлбэл: бусдын сайн сайхны тулд шинээр сүм дуган барьж босгох боллоо гэхэд газар шорооны ажлын хоморгонд олон тооны хорхой шавьж өртөн үргэдэх мэтийг бол нүгэлд тооцохгүй гэж Бурхан багш айлдсан байдаг юм.
-Дээр дурдсанчлан нүгэлт үйлдэлтэй санаа нийлбэл нүглийг нь хураадаг, санамсаргүй үйлдвэл нүглийг нь эс хураадаг ёс үлдсэн есөн нүгэлд ч бас хамаарах уу?
-Тийм ээ.
-Тэгвэл ямар тохиолдолд амь тасалсны нүгэлийг яг өөртөө хураах вэ?
-Хомхой муу хүсэлд хөтлөгдөн амьтны мах тос, арьс үс, шүр сувд тэргүүтэнд шүлэнхийтэн дурлах, амьтны амийг хөнөөх, өшөө хорсолд автан, уур хилэнгийн гай балгаар бусдын алтан амийг таслан сүйтгэх, буруу үзлийг баримтлан муйхарлахын эрхээр ийм нүгэлд автах, хорон муу сэтгэлийн үүднээс бусдыг хөнөөвөл яалт ч байхгуй амь тасалсны н үгэлт үйлийг хураадаг юм даа. Муухай шүү …
-Амьтны амь тасалсан нүглийн үйлийнхээ үрийг хүн хожим яаж амсдаг юм бол оо өвөө?
-Амьтны амь тасалсан нүгэлт үйлийн үрийн гэсгээл нь халуун найман там, хүйтэн найман там, ойруур хүрээлсэн там, хэсэг бусаг там сэлт арван найман тамд унаж санаанд багтамгүй аюумшигт зовлонгуудыг ээлж дараалан амсдаг гэдэг юм даа.
-Өвөө, та тэдний заримаас нь хэлж өгөөч дээ?
-Ухаандаа, ан гөрөө, дайн тулааны эрхээр амьтан хөнөөсөн нүгэлтэн бол «Хумсан илдтэн» гэдэг тамд унадаг. Үйлийн үрээр тэдгээр амьтдын хумснууд хурц хурц мэс сэлэм болж хувираад нэг нэгнээ бүлж сүлбэж нүд хальтрам аюумшигтаи зовлон эдэлцгээдэг.
Мөн өөрийн тэжээж байсан мал амьтныг хорон муугаар алж сүйтгэсэн бол «Хураан дарж тарчилгах» гэдэг тамд очиж унах ба ямар амьтны амь тасалсан байна тэр амьтных нь толгойн дүрс хэлбэртэй хад цохионы хооронд өнөөөх амь таслагчдыг цуглуулаад хоёр талаас нь тэрхүү хад чулуугаар бяц шахуулан няцалж гэсгээдэг… Аймаар байгаа биз.
-Үнэхээр аймаар юм. Амьтны тэр тусмаа хүний алтан амийг хөнөөнө гэдэг ч хамгийн том, хамгийн жигшүүртэй нүгэл л дээ. Харин хулгай зэлгий арай гайгүй нүгэл биш үү?
-Одоо арван хар нүглийн хоёрдахь буюу эс өгснийг авах, өөрөөр хэлбэл хулгай хийх нүглийн тухай арай тодруулж яръя л даа.
Арван хар нүглийн хоёрдахь эс өгснийг авах
-Бусдын юмыг зөвшөөрөлгүй авчихдаг бол хулгай гэнэ биздээ.
-Өөрийн бус, өрөөл бусдад өмчлөгдсөн эд юмсыг шунал хүсэл, уур хилэн, мунхагийн эрх, хагацуулах санаагаар илт булаах, хулгайлах, хар тарнийн хүчээр даллах, бусдын эд баялгийг өөрийн болгохын тулд бурхан шүтээн, тэнгэр сахиусанд даатгаж залбирах, мэргэ төлгөөр мэхэлж авах, мөрий тавих, хуурамч бичиг баримт үйлдэх, зээлж авсан эд зүйлээ эргүүлж эс өгөх буюу луйвардах, жин хэмжүүрт арга заль гаргах, мөнгө хүүлэх, хадгалуулсан эд зүйлийг буцааж эс өгөх тэргүүтэн нь бусдын эд хөрөнгийг өөрийн болгож авах ба өөрийн болгож аваагүй ч өөрийн болгохын тулд бусдыг ятган үйлдүүлэгч хүмүүнд энэ гэм нүгэл нүүрлэдэг. Тэр ч бүү хэл. бусдын хаясан гээсэн эдийг олоод эзэнд нь өгөлгүй өөрийн болгох нь эс өгснийг авсан нүгэл болдог.
Олз хүндлэлийн тулд хуурамч дүр эсгэх, зусардан бялдуучлан байж олж авсан эд зүйлс, хүний өгсөн эд зүйлсийг дахин авахын тулд хуурмагаар магтан сайшаах тэргүүтэн буюу тойруу замаар, ёс бусаар олж авсан эд юмс нь эс өгснийг авсны нүгэл болдоггүй боловч энэхүү нүгэлд харьяалагддаг юм
-Өвөө, эс өгснийг авсны нүгэл нь яаж гэсгээгддэг вэ?
-Эс өгснийг авсан нүгэлтэн нь «Уйлан цурхирагч» хэмээх халуун тамд очдог ба дүрэлзсэн халуун галаар төөнүүлэн шарагдаж, үнэхээр тэсвэрлэхийн аргагүй зовлон зүдгүүрийг эдэлж аврал эрж гасалж, орь дуу тавин тамлуулдаг.
Бас хулгайн замаар олдсон эд идээг эдэлж хэрэглэсэн хүн ч мөн л халуун тамд очиж хайлуулж улайтгасан ширэм амандаа цутгуулж тарчилдаг аж. Тэр ч бүү хэл бусдын сайхан сэтгэлээр өгсөн эд зүйлийг өрөөл бусадад хуваалцалгүй гагц хар аминдаа зориулж хэрэглэсэн хүн ч там, бирд, адгуус зэрэг гурван муу заяанд төрж хэмжээлшгүй бэрх зовлон амсдаг гээд бодрход л арга заль хулгайн замаар олдсон эд зүйл ямар муухай бузар хар мартай болох нь тодорхой байгаа биз дээ. Мөн өгснийг авсны эзний үр гэж нэг хэцүү юм бйй.
-Тэр юу юм бэ, өвөө!
-Тэрхүү нүглийг, үйлдэгчийн гай балгаар тухайн нутаг орны газар тариалан, малын бэлчээр хорт оготно хулгана тэргүүтэн, мэргэчин амьтад, элдэв хорхой шавьжинд сүйтгэгддэх, үр жимс үл боловсрох, орон нутаг ган гачиг, зуд турханд үгүйрэх хоосрох зэрэг аюул нүүрлэдэг үйлтэй.
-Хулгай хар мөртэй гэдэг ч …
-Үнэн, хүү минь. Хулгай хар мөртэй гэдэг чинь ийм л аймшигт уршгийг хэлж байгаа юм шүү дээ.
Жаалхүүгийн сэтгэл бүүр бүүдийж нүгэлт үйлдлийг жигшсэний тэмдэг үзэн ядахуйн оч нүдэнд нь үзэгдэв. Тэрээр шүүрс алдаад,
-Ариун бус явдал … Арван хар нүглийн гурав дахь ариун бус явдал гэдгийг чинь би нэг л тодорхой ойлгохгүй байна…
Арван хар нүглийн гурав дахь ариун бус явдал
-Чи арай балчир байна. Тэгэхээр л энэ чамд тийм ч ойлгомжтой биш байгаа юм. Гэвч чи энэхүү нүгэлт зүйлийн тухай бас мэдсэн л байх хэрэгтэй дээ. Яагаад гэвэл насаа болоод ирэхээр ийм нүглээс бас л холуур явах ёстой шүү дээ.
-Тэр чинь чухам яг юуг хэлээд байна вэ, Өвөө?
-Энэ бол насанд хүрсэн хүмүүсийн хоорондох янаг амрагийн явдалтай холбоотой л доо. Эрэгтэй эмэгтэй залуус хоорондоо хайрлан дурлалцаад амраглан жаргадаг нь хорвоогийн жам. Энэ явдал нь зөв зүйтэйгээрээ үргэлжилж байвал аз жаргал, баяр баясгалан юм шүү дээ. Ариун нандин зүйл.
-Яахлаараа энэ ариун нандин зүйл чинь ариун бус явдал болчихдог юм бол?
-Энэ их учиртай.
-Явагдахуун бус дор буруугаар хурцах гэж нэгэн зүйл нүгэл буй. Юу гэвэл, эцэг эхийн долоон үөд хамаарах садан төрөл, эмэгтэй лам, айлын бэр болоогүй, насанд хүрээгүй охин, тухайн улс орны хууль тогтоолоор хамгаалагдсан зэрэг онцлох хүмүүстэй амраглан эр эмийн ажил хийх нь энэ нүгэлд багтана.
Бас гишүүн бус дор буруугаар хурцах гэж нэгэн зүйл нүгэл буй. Энэ нь амьтны ёсноос, цаашилбал хүний ёсноос гаж хэлбэр маягаар эр эм хүмүүс хоорондоо амраглахыг хэлээд байгаа юм. Ёстой юмыг ёсыг нь гажуудуудахаар нүгэл болчихож байгаа хэрэг л дээ.
-Өвөө, би нас балчир ч гэлээ төсөөлж л байна л даа
-Чи тийм ч бага хүүхэд биш. Сэрэмжилбэл зохих ийм ариун бус нүглийн тухай одооноос төсөөлж мэдээд авахад илүүдэх юун. Дээрх хоёроос гадна бас орон бус дор буруугаар хурцах, цаг бус дор буруугаар хурцах хэмээдэг хоёр зүйлийн нүгэл бий.
-Орон бус дор гэж юу гэсэн үг вэ?
-Аль ч хүн өөрийн эхнэртэйгээ энгэр зөрүүлбэл гэм болохгүй шүү дээ. Гэвч багш, эцэг, эх, гурван эрдэнийхээ шүтээний дэргэд, сүм хийд дотор, олон хүнд ил харагдахуйц газар, хайрга шороо, өргөстэй газар зэрэгт энгэр зөрүүлбэл нүгэл болдог
-Тэгвэл цаг бус дор буруугаар…. гэдэг нь…
-Бүсгүйн сарын тэмдэг ирсэн үе, жирэмсэн үе, нэг өдрийн сахил санваар сахиж буй үе, хүсээгүй байгаа үе зэрэг тохиолдолд, бас хүч түрэмгийлэх, тэр үедээ зодож занчих янз янзаар авирлах, мал адгуустай нөгчих зэрэг нь хэлэхэд ч хэцүү нүгэл болдог…
-Ийм нүгэлтнүүд бас л тамд унах уу?
-Тэгэлгүй яахав. Ийм нүгэлтэн нь эр ч бай, эм ч бай ялгаагүй тамд ороод «Шалмали» хэмээх арван зургаан өргөстэй төмөр модны дэргэд төрдөг. Тамын сахиусууд тэрхүү модонд нүгэлтнийг дахин дахин авируулан буулгахад нүгэлтэн нь мөнөөх хурц хурц өргөсөнд сүлбүүлж сийчүүлж тарчилдаг… Бас буруу хурцалд дурласны хар гайгаар хойт төрөлдөө бөөс зэрэг муу амьтан болдог…
Тийм нүгэлтний нутаг оронд намаг балчиг, азар бузар, үмхий самхай хог новш элбэгшдэг.
Жаалхүү үнэндээ дээрх яриаг төдийлөн тодорхой ойлгосонгүй л дээ. Гэхдээ л бүдэг бадаг төсөөлсний зэрэгцээ юутай ч эл өгүүлэгдсэн зүйлс олигтой юм биш. эрүүл саруул ухаантай хүнд бол жигшиж л явах муу үйлдэл гэдгийг хэр хэмжээгээрээ ухаараад авсан юм.
Харин жаалхүү өөрөө хааяа ч бас бага сага худал залчихдаг тул «Арван хар нүглийн дөрөв дэх нь худал ярих» гэдгийг тийм ч аймаар нүгэлд орохгүй биз гэсхийж бодож суусныг нь өвгөн таачих шиг болсон.
Тиймдээ ч өвгөн «Худал ярих» гэдэг чинь ч бас л том нүгэл дээ! гээд өгүүлрүүн:
Арван хар нүглийн дөрөв дэх нь худал ярих
-Шунал хүсэл, уур хилэн, мунхаг сэтгэлийн үүднээс ямар нэг юмыг бусдад санаатайгаар буруу ойлгуулах, тухайн зүйлийг зөвөөр ойлгосон хүний бодлыг албадан оролдож буруугаар зргүүлэх ньхудал өгүүлсний нүгэл болно.
Мөн номыг буруугаар номлох нь худал хэлсэн болохын дээр ном тэвчсэний хүнд нүгэл болдог.
Хэлээр үйлддэг дөрвөн нүглийг өөрөө хийх, өрөөл бусдаар ятгаж хийлгэхийн аль нь ч ялгаагүй нүгэл үйлдсэнд л тооцогддог.
Худал хэлснээр цагаан зүгийн тэнгэр үл хамгаалах, үг нь үнэ цэнээ алдах, өгүүлсэн бүхэн нь ор үндэсгүй мэт санагдах, хичнээн сайхан зүйл яривч хэнд ч таагүй сонсогдох, үргэлж бурууг сэтгэж, буруу ярьж, буруугаар үйлдэх, үхээд тамд унах сэлт нь нэн хүнд гэмтэн болдог.
-Өвөө, тэгж худал хэлэхүйн нүгэл үйлдсэн хүнд ямар гэсгээл шийтгэл оногддог бол?
-Худал хэлэх хийгээд ялангуяа ном буруугаар заасан хүн тамд унах ба түүнийг час улайдсан халуун төмөр дээр хэвтүүлж, гал бадарсан гох төмрөөр хэлийг нь загасыг уснаас дэгээдэн гаргаж буй мэт амнаас нь гаргаад сунгантатаж, том болгоод гадаслаж уядаг. Тэгээд тэр сунасан том хэлийг нь хурц иртнээр хагачин сийчиж орхино. Тэгэж зүсэгдэж шархалсан хэл нь төдөлгүй өт хорхойд баригдаж, идэгдэхийн цагт мөнөөх нүгэлт хүн мэдээжээр бэрхийн бэрх зовлонд нэрвэгдэнэ.
-Ямар аймаар юм бэ? Үнэхээр тамын ёроолын там юм байна шүү дээ. Эцэстээ тэд дахиад хүн болж төрвөл ямар шүү хүн байх бол?
-Тэд хүмүүн болж төрсөн ч зөөлөн нинжин сэтгэлгүй, хэрээнийх шиг хахир муухай дуутай, дултираа пайтан, ээрүү гацаа мэтийн хэл ярианы согогтой, шүд нь орсгой, дорсгой, бас үргэлж хорхойтдог, ам нь өмхий, уруул нь домбогор, бас тэр нь үргэлж хагарах, хомхой долоох мэтээр шаналгадгийн дээр үргэлж хэл аманд өртөмтгий зэрэг үйлийн үрийг өөрийн эрхгүй эдэлдэг өрөвдөлтэй нэгэн байна.
Мөн тийм амьтны аж төрөн буй орон нутагт худал хуурмаг явдал ихсэх, элдэв зүйлийн гай тотгор нүүрлэж, сайн сайхны цог учрал бүхэн доройтож, үгүйрдэг.
-Бас л муухай юм даа. Нүгэл л бол нүгэл байдаг юм байна.
-Тийм шүү хүү минь. Сайн нүгэл, сайхан нүгэл гэж яаж байхав. Хөнгөн, арай гайгүй нүгэл ч гэж байдаггүй юм.
Ухаандаа л одоо би чамд арван хар нүглийн тав дахь нь болох хов өгүүлэх нүглийг ярьж өгье л дөө.
Арван хар нүглийн тав дахь хов өгүүлэх
Өвгөн бээр өгүүлрүүн:
-Шунал хүсэл, уур хилэн, мунхагийн эрхээр эв түнжинтэй хийгээд эв түнжингүй ч бай ямар ч харьцаатай байсан хүмүүсийг эв түнжинтэйг нь салгах, эв нэгдэлгүйг нь эвлэрүүлэхийг үл хүсэх муу сэтгэл, муухай санаагаар үнэн худал ямар ч үгээр, сэтгэлд зохистой болон зохисгүй байдлаар үгээр болон дохио зангаа, бичиг сэлтээр хутган үймүүлж тангаргийг тонгорог болгож хов зөөсний гэм нүгэл гэж бас бий. Тэр ч бүү хэл өөдгүй муухай явган нүгэл болдог. Тийм ховч хүмүүс ч бас л нүглээ эдэлж, гурван муу заяанд төрөх ба халуун, хүйтэн тамд унах, үхээрийн бузар идэгч бирд юмуу, аймшигт муухай төрхтэй адгуус болон төрж үйлээ үзэж тарчилдаг юм.
-Өвөө, хов зөөсний үл зохилдохын үр нь яаж гардаг юм бэ?
-Хов зөөснөөр янаг садан найз нөхдөөр хомсдож, яаж ийгээд анд нөхөдтэй болсон ч хурдан хагацах, адгийн шаарнуудтай л дотносохоос өөр аргагүй болно дро. Тэр ч бүү хэл тийм нүгэлтнүүдийн балгаар газрын гадаргуу энхэл донхол, олбиц солбиц болох, халил хавцал, гуу жалга ихсэх хүн амьтны зорчих замд саад тотгор ихэсдэг гайтай.
-Өөдгүй муу ховчоос болоод газар дэлхий хүртэл эвдэрдэг баих нь ээ…
-Тиймээ, нүгэл багаддаггүй гэж би түрүүн хэлсэн шүү дээ. Нүгэл бол зөвхөн нүгэлтэндээ ч биш зүв зүгээр байсан хүн зон, нутаг газарт ч хар мөр, гай гамшиг үлдээдэг булай зүйл шүү дээ.
-Өвөө, арван хар нүглийн зургаа дахь нь юу билээ?
-Зургаадахь нь уу, зургаа дахь нь…
Арван хар нүглийн зургаа дахь нь ширүүн үг өгүүлэх
-Гурван хорт сэтгэлийн нөлөө, өөрөө дургүйлэхийн үүднээс бусдыг ширүүн үгээр дайрч довтлох, үнэн худал ямар ч үгээр хүний үндэс угсааг доромжлрх, биеийн өө сэвийг нь зэвүүнээр дурдах зэргээр хоригийг нь уудалж, зүрхийг нь зүсэж, голд нь орохуйц үгийг хоржоонтой өгүүлэх, бичгээр илгээх зэргээр бурдад эрээ цээргүй ширүүн үг өгүүлсний нүгэл гэж бас л том гэм бий.
Ийм нүгэлтэн идэж уусан нь гал болон амаар нь дүрэлзэгч бирд, хилэнцэт хорхой, могой тэргүүтэн хүйтэн адгуус болон төрдөг.
-Ширүүн үг өгүүлсний эзний үр балаг гэж бас бий юу
-Байлгүй яахав. Орон нутагт модны хожуул болон өмөг цөмөг бут сөөг, хайрга чулуу олшрох ба газрын өнгө үзэмж гундах, уулс нурах, ус ховррдох, цөлжих гамшиг нүүрлэдэг.
-Өвөө, үнэхээр бага нүгэл, балаггүй муу үйл гэж байдаггүй юм байна даа. Зүгээр л дэмий чалчих хүртэл нүгэл болдог гэсэн биз дээ?
-Тийм ээ; тэр чинь бас л нэг хар нүгэл.
Арван хар нүглийн долоо дахь нь чалчаа үг
Өвгөн бас өгүүлрүүн:
-Дээр дурдсан хэлээр үйлддэг гурван нүгэлд хамааралгүй утгагүй дэмий амны зоргоор чалчиж, гадаад тэрсүүдиин шашны элдэв зүйлийн ном шаштир, улс төр, цэрэг дайны тухай хоосон цэцэрхэх, хулгай дээрэм алаан хядааны тухй дэвэргэн цуурхах, садар самууныг өөгшүүлэн дэлгэх, хий гансарч үглэх, согтуу солиот хүн адил элий балай өгүүлэх зусардан бялдуучлах сэлт нь чалчаа үгийн гэм болдог.
Тэгж чалчаа үг өгүүлсний гэмээр мөн л «Уйлан цурхирагч» хэмээх халуун тамд унаж тарчлан энэлдэг.
Тэгж чалчаа үг өгүүлсний үл зохилдохын үр нь модонд үр жимс үл тогтох, цаг бусаар үр жимс боловсрох, өвөл зуны байр солигдох хүртэл гамшиг болдог. Мөн ад чөтгөр үзэгдэж, ёрын юмс элбэгшдэг.
-Үгийн сайн, муу, зөв, буруу утга үүнд хамаарагдах уу, өвөө?
-Тийм зүйл ч байнаа. Жишээлбэл, Урьд цагт хөгшин залуу хоёр лам зам зуур тааралдаад хэрэггүй сул үг хэлэлцэн явахыг хэдэн чөтгөр олж хараад хорлохоор тохиролцон амдан тосчээ. Нэгэн хөгшин чөтгөр нь лам нарыг хорлохыг түр хүлээлгэх зуур хоёр лам зам салахаар болж, настай лам нь залуу ламдаа «Ном эрдэм сайн үзээрэй» гэж. Залуу лам нь настай ламдаа «Шашин амьтанд тусалж яваарай» гэж өлзий дэмбэрэлтэй үг хэлэлцсэнд мөнөөх чөтгөрүүд цээжээ дэлдэцгээн «Чалчаа үг ярилцаж байх үед нь л хорлох байсан юм. Одоо ч өнгөрлөө» гэлцээд салж одсон гэдэг.
Тиймээс чалчаа дэмий үгийг аль болохоор цээрлэж, өлзий дэмбэрэлт сайн үгс хэлэлцэж байвал зүйтэй юмсан.
-Энэ үнэхээр бодууштай юм аа, өвөө. Одоо нөгөө найм дахь нүгэл юу билээ?
Арван хар нүглийн наймдахь хомхой сэтгэл
Өвгөн өгүүлрүүн:
-Бусдын эд хөрөнгөнд үлэмж шунан, мөн тэр мэт эд хөрөнгө хураахыг санагалзах, бусдын эд зүйлсийн онцлог, давуу тал, чадал чансааг дуу алдан шагшиж, эдэлж хэрэглэж үзэх юмаан хэмээн хорхойсох, түүний эд хөрөнгө надад байсан бол гэж шүлэнгэтэх, би ч ийм эд хөрөнгөтэй болохсон гэж шунан тачаадах, өөртөө энэ мэтийн сувдаг сэтгэл үүсгэхээ гэм буруутайд үл бодон, ичих зовохоо мартахын дээр тэрхүү сувдаг сэтгэлдээ хэт автах сэлт таван сэтгэлийн үүднээс мөнөөхөн эд хөрөнгийг өөрийн болгох санаа төрвөл хүний хөрөнгө баялагт шунах сэтгэл үүсгэн хомхойрсны гэм нүгэл болдог.
Мөн дээдсийн эрх дархыг завших гэх, бэлтэй чинээлэг хүний нөмөрт орохыг санаархах, миний тансаг, чансаатайг бусад хүмүүс мэдэж аваасай гэж бардамнаж хойт төрөлдөө гүнж юм уу, хан хөвгүүн эсвэл хэт цэнгэлээр бялхаж байдаг тэнгэр нь болоод төрчих юм сан гэж шүлс савируулан амиа хоохойлох ч нүгэл болдог. Ийнхүү хомхойрсон нүгэлтэн нь сувдаг сэтгэл үүсгэснийхээ харгайгаар бирд, адгуус болон төрөх ба тамд унан шувуун толгойт эрлэгүүдэд тоншуулан шаналдаг байна.
-Үүний үл зохилдохын үр нь юу вэ?, Өвөө?
-Тийм муу үйлтнуүд эргээд хүмүүн болон төрсөн ч ханаж цадахаа мэдэхгүй ховдог шуналтан болох, гэвч өөрт хэрэгтэй эд зүйлийг олохоор хичнээн эрэвч санасанчлан үл бүтэх зэрэг үл зохилдохын үрийг амсдаг муу тавилантай ажээ.
Ер нь хомхой сэтгэл нь өөрийн эд хөрөнгө, эрдэм чадал, сайн сайхан чанарыг ямагт доройтуулдаг муу хар мөртэй тул түүнийг чандлан тэвчүүштэй.
-Үүний эзний үр нь чухам юу байдаг юм бол?
-Хомхой шуналт сэтгэл ихээр төрсний балгаар жилийн өнгө муудах, мал хөрөнгө үл арвижих, хотол чуулж өлзий бүрдсэн бүхэн жилээс жилд хасагдаж доройтдог юм даа хүү минь.
-Бас л муухай юм аа.
-Тэгэлгүй яахав. Хорон сэтгэл бол бүр ч аюултай шүү.
-Тэр чинь арван хар нүглийн ес дэх нь биз дээ?
-Аан-хаан
Арван хар нуглийн ес дэх хорон сэтгэл
Өвгөн өгүүлрүүн:
-Өөрт гэм хүргэсэн хийгээд өөрийн сэтгэлд нийцэхгүй хүнийг буруутан гэж бодон түүнд хилэгнэн уурлах, гэм хор хүргэсэн тохиолдолд нь үл тэсвэрлэх, тэр гэм хорыг нь дахин дахин дурдаж өсөрхөх, түүнийг цохиж зодох, тэр ч бүү хэл алсан ч яадаг юм бэ хэмээн хорсох, энэ мэтийн хорон сэтгэлдээ бүрмөсөн автах сэлт таван сэтгэлийн үүднээс зодож нүдэх, хөнөөх санаа төрвөл биедээ хорон сэтгэл үүсгэсний хүнд нүгэлтэн болдог юм.
-Тийм хорон сэтгэлт болсон нүглийн үйлийн үр нь…
-Хорон сэтгэл өдөөх хар нүглийг үйлдсэнээр гурван муу заяанд унаж, ялангуяа тамд одож могой, арслан толгойт эрлэгүүдийн тэсэшгүй залхалтыг амсан тарчлах бүлгээ.
-Өвөө, тийм хорон сэтгэлийн эзний үр нь юу вэ?
-Хорт сэтгэлийн үйлийн үрээр хижиг, тахал зэрэг халдварт өвчин тархах, дайн самуун дэгдэх, тэнгэр лусын хорлол, хулгай дээрмийн аюул ихэснэ. Өт, батганаас авахуулаад хортон амьтад олширно.
-За одоо, арван хар нүглийн сүүлчийнх нь үлдлээ дээ, өвөө
Арван хар нүглийн адаг буруу үзэл
Шунал хүсэл, уур хилэн, мунхагийн эрхээр буян нүглийг үгүйсгэх, хойд урьд төрлийг худал хэмээн сэтгэх, бурханы зарлигийг хуурмаг хэмээн гүтгэх, сэлт буруугаар бодож тэр мэт санан тууштай лавлан шийдвээс буруугаар үзсэний нүгэл болдог. Ер нь үйлийн үр, чухаг дээд гурав, хойд урьд төрөл сэлтийг худал хэмээн гүтгэхгүй ч бурхны зарлигласан номлолд чин сэттэлээсээ үл итгэх, худал зүйл хэмээн бодох, мөн үйлийн үрийн нарийнаас нарийн ухагдахуунуудыг ойлгож мэдээгүйн эрхээр насныхаа эхэнд буян хийгээд насныхаа бөгсөнд зовлон амсвал үйлийн үрийг буруу үзэлтэн ялангуяа эдүгээ цагт нэн элбэг болоод байна.
Тийм бөгөөс буруу үзлийн нарийн боловсролын үрийг сайтар сана даа.
Тодруулбал: Тийм хүн буруугаар атхагласны нүглийн үрээр гурван муу заяанд унах ба ялангуяа тамд унаад тэрхүү тамын гахай, үхэр толгойт сахиус нарт талхлуулж тарчилдаг байна.
-Өвөө, тийм нүгэлтэн эргээд хүн болон төрвөл ямархуу хүн байх бол?
-Тийм нүгэлтэн нь хүмүүн болж төрсөн ч буруу үзэлтэний гэр бүлд, арга баширт, хэрцгий нэгэн болж заяах бүлгээ.
-Буруу үзлийн эзний үр юусан бол?
Тийм буруу үзлийн балгаар үнэт эрднэсийн орд мөхөж үгүй болох хийгээд адаглаад эмийн ургамал, үр жимс эрс хомсдож аврах аврал, түшиглэх өмөггүй болмой.
Олдоход бэрх Замбуу тивийн хүмүүн биеийг
Онож төрсөн энэ л цагтаа гурван муу заяаны
Үнэнхүү шалтгааныг сайтар ухамсарлаад хянамгайлж
Үйлийн үрийн мөн чанарыг таньж явагтун!
Тэрхүү Буянт буурал өвгөний мэргэн айлдварыг машид хичээнгүйлэн сонсоод жаалхүү нэгэн зуур гүн бодолд автан суув.
Тэгснээ гэнэт сочих мэт сэхээ авч
-Өвөө, одоо та надад арван цагаан буяны тухай нэгд нэгэнгүй ярьж өгөөч! хэмээн хүслээ. Хариу дуун гараагүй бөгөөд өвгөн алга байжээ.
