Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
Шим тэжээл судлаач, “Сахар” номын зохиогч Л.Энхзултай ярилцлаа.
-Шим тэжээл гэж яг юуг хэлээд байгаа талаар ярилцлагаа эхэлье?
-Тэвнийн толгой шиг жижиг талбайд нэг дор арван мянгыг багтааж болохоор тийм ямх хэмжээтэй, олон сая эсээс хүний бие бүрддэг. Таныг эндээс нэг үг унших тэрхэн хоромд эдгээр эсүүд тоолж баршгүй олон төрлийн урвалд орж хуваагдаж, өөрчлөгдөж, устаж, нөхөн төлжиж байдаг. Эсүүд ингэж үйл ажиллагаагаа зогсолтгүй явуулахад эрчим хүч хэрэгтэй. Эрчим хүчийг бий болгоход хүний идэх хүнс, уух ус, амьсгалж буй агаар, нарны гэрэл бүгд оролцдог. Бидний хэрэглэдэг өөх тос, уураг, нүүрс уснаас зарим хэсэг нь цааш задран хувирсаар өчүүхэн бяцхан эсийн бүрхүүлээр нэвтрэх хэмжээнд очтолоо хувирсаар энергийн эх сурвалж болдог. Энэ бүхнийг ерөнхийд нь шим тэжээл гэж ойлгож болно. Илчлэг үүсгэдэггүй мөртлөө эсийн хуваагдал, шинэчлэл, метаболизмд гарцаагүй хэрэгтэй бичил шим тэжээлийг эрдэс амин дэм гэж нэрлэдэг.
-Тэжээллэг хоол хүнс бидний биед чухал гэж ярьдаг ч хэрэгжүүлдэг нь ховор байх юм аа. Тэгвэл шим тэжээл бидний эрүүл мэндэд ямар ашиг тустай вэ?
-Тэжээллэг хоол хүнс сонгож чадахгүй байгааг гурван үндсэн хүчин зүйлтэй холбоотой гэж би харж байна. Нэгдүгээрт, энэ талаар мэдлэг боловсрол нимгэн байгаагаас, хоёрт эдийн засгийн байдлаас, гуравт хайнга хандлагаас. Хэрэв ямар хүнс хүний биеийг илүү дэмжиж тэтгэх вэ гэдгийг мэддэг бол сонголтоо зөв хийнэ. Бас зөвхөн хямдыг нь бодож худалдан авалт хийх нь багасна. Ямар хүнс хамгийн хямд байна вэ гэвэл хямд төсөр материал ашиглаж нэг дор их хэмжээгээр үйлдвэрлэсэн, дэлгүүрийн лангуун дээр удаан байхад чанараа алддаггүй, өнгө үзэмж талаас түлхүү анхаарч үйлдвэрлэгдсэн мөртлөө тогтмол хэрэглэвэл яваандаа эрүүл мэндэд ямар нэг байдлаар нөлөөлдөг бүтээгдэхүүнүүд юм. Жишээ нь, төрөл бүрийн чихэртэй ундаа, жүүс гээд гадны орнуудаас оруулж ирдэг чихэрлэг амттай, гоёмсог боодолтой төрөл бүрийн чихэр, шоколад, амттангууд. Ийм хүнс амтны хувьд тааламжтай, илчлэг өгөөд байгаа тул нэг талаас идэхэд болоод байгаа юм шиг мөртлөө нөгөө талаас дөч, тавин нас хүрэхэд бодисын солилцооны эмгэгтэй болох суурийг тавилцана. Тэнцвэртэй, олон төрлийн хүнсний эх сурвалжаас амин дэм, эрдсээ авч чадсанаар дархлаа сайн байна. Эрүүл хооллолтод ач холбогдол өгдөг бол халдварын бус гаралтай хэт таргалалт, зүрх судасны асуудал, чихрийн шижин, яс тулгуур эрхтний эмгэгийн эрсдэлээс сэргийлэх бүрэн боломжтой. Мөн удамшил, генд буй мэдээллийг унтаж буй бар гэж харвал буруу хооллох, архаг стресст орох, халдварт өвчин тусах нь барыг сэрээдэг гэж ойлгох хэрэгтэй. Барыг унтаа байдалд хэвээр байлгая гэвэл амьдралын хэв маяг, хооллолтдоо анхаар. Өөрөөр хэлбэл, танайд удам дамжсан өвчин байдаг бол түүгээр өвдөхгүй байх боломж өндөр.
-Манай улсад элэгний хатуурал, чихрийн шижин гэх мэт өвчлөлийн тоо өндөр байна…?
-Элэг бол өөх тосыг боловсруулах, гадны хорт бодисыг задлах үүрэгтэй эрхтэн. Тэгвэл өдөр ч, орой ч порц хэтэрсэн хоол идэхчихнэ. Нэмээд боловсруулалтад оруулсан тос болох наранцэцгийн үрийн тосыг халааж хэрэглэх, үүн дээр сахар ихтэй, транс тостой чихэрлэг бүтээгдэхүүн өдөр тутамдаа идэж, агаарын бохирдолттой орчинд хөдөлгөөн багатай байснаар элэгний үйл ажиллагаанд ачаалал нэмэгддэг. Яагаад гэвэл элсэн чихрийг бүрдүүлэгч фруктозыг мөн л элэг задалж боловсруулна. Тэжээллэг хоол хүнс хэрэглэе, элгээ хамгаалъя гэж хүсч байгаа хүн боловсруулалтад оруулсан хүнсний хэмжээг багасгаж, байгалиараа байгаа хүнсээ хэрэглэх нь хамгийн эхний алхам юм.
-Хооллолтдоо хамгийн түрүүнд юуг анхаарах ёстой вэ?
-Бичил нянгийн орчноо харгалзаж хооллож сурвал эргээд бидний дархлааг хамгаалдаг. Бичил нян буюу микробиом хүний хамар, амны хөндий, хоолой, нарийн бүдүүн гэдэс, бэлэг эрхтэн болон арьс, үсэн дээр орших олон төрлийн бактери, мөөгөнцөр, протоза зэрэг юм. Үүрэг нь биед хэрэгтэй амин дэмийг нийлэгжүүлэх, гадны биетийг гадагшлуулах, хэрэгцээт тосны хүчлийг бий болгох, нарийн гэдэсний орчны тэнцвэрт байдлыг барих гэх мэт. Бүх модоо хяргаж, тайрвал тэр нутагт цөлжилт явагдаж гол мөрөн ширгэдэгтэй адил хүний биеийн аль нэг төрлийн бичил нянгууд, тэр дундаа ашигтай гэгддэг бактериуд устахад тэнцвэрт байдал алдагдана. Үүнээс харшил, арьсны өвчин, нарийн бүдүүн гэдэсний асуудал үүснэ. Тэгэхээр бичил нянгийнхаа тэнцвэрт байдлыг бодолцож хоолловол дархлаа, биеийн эсэргүүцэл сайн байна.
-Бичил нянгийн тэнцвэрт байдлыг хэрхэн анхаарах вэ?
-Хэт цэвэр орчинд буюу байгалиас хол өсөх, амьдрах, анхны байдлаа алдаж, лабороторийн орчинд гаргаж авсан уу гэмээр олон төрлийн орц, хиймэл амтлагч, нөөшлөгч бодис агуулсан сахарын агууламж өндөртэй бүтээгдэхүүнүүд, антибиотикийн урт хугацааны курс эмчилгээ зэрэг нь бичил нянгийн тэнцвэрт байдлыг алдагдуулдаг. Харин шинэхэн болон даршилсан ногоо, дэвтээж сэврээсэн самар, үр, шош, тараг, кефир, зэрлэг жимсгэнэ гэх мэт нь ашигтай бактерийг дэмждэг.
-Таны бичсэн “Сахар” нэртэй номны талаар асуумаар байна. Нэрнээс нь л шууд сахарыг хүнснээсээ хас гэж ойлгохоор байна л даа. Номныхоо тухай сонирхуулаач?
-Чихэрлэг амт, сахарыг цогцоор нь тайлбарлан таниулахыг зорьсон тул “Сахар” гэдэг нэр өгсөн. Чихэр, сахар гэж яг юу юм, ямар хүнснээс авдаг, ямар төрлийг хэтрүүлж хэрэглэхэд асуудал үүсдэг, чихрийн шижин өвчинтэй хэрхэн холбогддог, яагаад зарим хүн чихэрлэг хүнсэнд хэт дурладаг, энэ байдлаа өөрчлөхийг хүсвэл хаанаас, юунаас эхэлж болох вэ гэдгийг олон төрлийн судалгааг харьцуулж, шинжлэх ухааны танин мэдэхүйн талаас болоод хувь хүний гарын авлага байхаар бодолцож бичсэн ном. Ном маань хэвлэгдээд жил гаруй болж байгаа ч 20 удаа шилдэг борлуулалттай 10 номын жагсаалтад багтсанд баяртай байгаа.
-Та “Чихрээ танасан тэмдэглэл” хуудсыг хөтөлдөг. Чихрийн хэрэглээгээ танасны ач холбогдлын талаар?
-Би чихэрлэг хүнсийг тогтмол, их хэрэглэдэг байсан. Үүнийгээ гурван сар танахад хамгийн түрүүнд ойр ойрхон өлсөхөө больсон нь анзаарагдсан юм. Тэр тусмаа амттаны хорхойсол алга болчихдог. Инсулинийг өдөөгч сахар ихтэй хүнсээ багасгавал, батга арилж арьс маш гоё болдог. Хэвлий, дотор эрхтний өөхлөлтийн нэг шалтгаан болдог сахараа танаснаар жингээ хэвийн хэмжээнд барихад туслана. Өндгөвчний олон уйланхайт хам шинжээс болж хүүхэдтэй болж чадахгүй байсан эмэгтэйчүүд сахар, амттаны өндөр хэрэглээгээ багасгаснаар инсулин дааврын түвшин буурч, жирэмслэх боломж нэмэгддэг нь хамгийн таатай баримт. Цаашлаад тогтвортой байдал, анхаарал төвлөрөлт сайжирдаг. Хүүхдүүд дээр гуравхан өдрийн дотор нөлөөг нь харж болно. Гурав хоног сахар багатай хоол хүнсээр, дараагийн гурван өдөр сахартай хүнсээр хооллоод хичээлдээ хэр анхааралтай байна, даалгавраа тогтож хийхдээ ямар байгааг харьцуулахад шууд мэдэгдэнэ дээ.
Үргэлжлэлийг энд дарж уншина уу
