Зөрчлийн тухай хуульд замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль зөрчсөн тохиолдолд торгох, баривчлах шийтгэл сонгож оногдуулахаар тусгажээ

Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны  (2017.04.25) хуралдаан 73.7 хувийн ирцтэйгээр 09 цаг 50 минутад эхэлж, гурван асуудал хэлэлцэхээр тогтов. Хуралдаанаар эхлээд Зөрчлийн тухайхуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн талаарх Ажлын хэсгийн санал дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн, Ажлын хэсгийн ахлагч Х.Нямбаатар танилцуулав. Зөрчлийн тухай хуулийн төсөлд баривчлах шийтгэлийг долоо хоногоос гуч хоногийн хугацаагаар шүүх оногдуулахаар тусгасан ба баривчлах шийтгэл оногдуулахаар заасан зөрчил үйлдсэн хүнд албадан сургалтад хамруулах албадлагын арга хэмжээг хэрэглэж болох зарчмын шинжтэй саналыг тусгасан байна. Тухайлбал, танхайрах, зүй бусаар биеэ авч явах, хүний биед халдах, гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль зөрчих, нийтийн зориулалттай орон сууцны оршин суугчдын амгалан тайван байдлыг алдагдуулах, жагсаал цуглааныг зохион байгуулах журам зөрчих, эрүүл мэндийн тухай хууль зөрчих, хулгайлах, хөрөнгө завших, эд хөрөнгө устгах, гэмтээх, замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль зөрчих, шүүгчийн хараат бус байдалд нөлөөлөхийг оролдох зэрэг зөрчилд торгох, баривчлах шийтгэл сонгож оногдуулахаар тусгасан гэлээ.

Мөн нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдох орлогыг нуусан, худал мэдүүлсэн үйлдэлд хариуцлага оногдуулах, хохирлыг нөхөн төлүүлэх, гадаад улсын төрийн байгууллага, олон улсын байгууллагын албан тушаалтан, хуулийн этгээдийн эрх мэдлийг урвуулан ашиглах, зөвшөөрөлгүй гэрэл зураг авах, дууны, дүрсний, дуу-дүрсний бичлэг хийх зэрэг зөрчлүүдэд хариуцлага оногдуулах зохицуулалтыг Зөрчлийн тухай хуулийн төсөлд шинээр нэмж оруулсан байна.

Танилцуулгатай холбогдуулан хуралдаанд оролцсон гишүүд асуулт асууж, зарим зүйлийг тодрууллаа. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Гарамжав Зөрчлийн тухай хуулийн төслийн зарим зохицуулалт Эрүүгийн тухай хуультай давхцаж байгаа эсэхийг тодруулсан юм. Эрх зүйн эсрэг чиглэсэн үйлдлийн нийгмийн хор аюулын шинж чанар их бол эрүүгийн гэмт хэрэг, нийгмийн хор аюулын шинж чанар харьцангуй бага бол зөрчил хэмээн тооцож, хуульд томъёолж оруулсан болохыг Ажлын хэсгийн ахлагч тайлбарлав. Жишээлбэл, ямар нэг эд, зүйл гэмтээж, устгаагүй, нийгмийн нийтээр тогтоосон дэг журмыг зөрчсөн, олон нийтийн үйл ажиллагааг таслалдуулсан бол үүнийг Зөрчлийн тухай хуулийн төсөлд танхайн зөрчил хэмээн томъёолж, тусгаад торгох болон баривчлах шийтгэл ногдуулахаар тусгасан. Харин нийгмийн хор аюулын шинж чанар ихтэй танхайн үйлдэл бүрийг шинж, сэдэл, зорилгыг харгалзан Эрүүгийн хуульд бие даасан гэмт хэрэг болгон зүйлчилсэн хэмээн Х.Нямбаатар гишүүн хариулт өглөө. Төсөлд тусгагдсан эрх хасах шийтгэлийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Мөнхбаатар тодруулав. Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд Б.Энхбаяр хариултдаа, эрх хасах энэхүү шийтгэлийн хэлбэр нь 1992 оноос хойш хэрэглэгдэж байгааг дурдаад “Зөрчлийн тухай хуулийн төсөлд тусгагдсан 1600 төрлийн зөрчил бий. Эдгээрээс согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон жолоочийн эрхийг хязгаарлах, аудитын дүрэм журам зөрчсөн санхүү, нягтлан бодогчдыг мэргэжлээрээ ажиллах хугацааг тодорхой хугацаагаар хязгаарлах, эмчилгээний хууль тогтоомжийг зөрчсөн тохиолдолд эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ явуулах эрхийг тодорхой хугацаагаар хязгаарлах зэрэг хуулийн төслийн тусгай ангид заасан 16 тохиолдолд эрх хасах шийтгэлийг нэмэгдэлээр оногдуулж болохоор зохицуулалт тусгагдсан” гэв. Харин Зөрчлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд баривчлах шийтгэл оногдуулах хэлбэрийг оруулж байгаад шүүмжлэлтэй хандаж буйгаа Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Батзандан илэрхийлсэн юм. Түүнчлэн хэлэлцэж буй төслөөр зөрчил гаргасан хувь хүнд ногдуулах торгуулийн дээд хэмжээ 20 сая төгрөг, харин хуулийн этгээдэд 200 сая төгрөг байгаа нь хэрэгжих боломжтой эсэхийг лавлав. Өнөөдөр хүчин төгөлдөр үйлчилж буй захиргааны шийтгэл ногдуулах зохицуулалт бүхий 240 гаруй хуульд торгуулийн шийтгэл ногдуулах хэлбэр нь харилцан адилгүй байгаа гэдгийг Ажлын хэсэг тодотголоо. Зарим хуульд тодорхой тоо тавьсан бол, зарим нь интервалтай, мөн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээтэй уялдуулан торгох гэсэн гурван төрлийн аргачлалаар өнөөдөр захиргааны шийтгэл ногдуулж байна. Зөрчлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд баримталсан үндсэн концепци бол нийгмийн хор аюулын хэр хэмжээ, шинж чанараараа гэм буруугийн асуудал яригдаггүй, харин нийгмийн тодорхой дэг журам, хэм хэмжээг зөрчсөн үйлдэлд хариуцлага оногдуулах асуудал гэдгийг Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд Б.Энхбаяр тайлбарлалаа. Хуулийн төслийн ерөнхий ангид зөрчил гаргасан хуулийн этгээдэд ногдуулах торгуулийн дээд хэмжээ 200 сая төгрөг хүртэл гэж бичсэн байгаа ч тусгай ангид хуулийн этгээдэд ногдуулах торгуулийн дээд хэмжээ 100 сая төгрөг байгаа гэдэг хариултыг өгсөн юм. Түүнчлэн ял шийтгэл гарцаагүй байх зарчмын хүрээнд нэг төрлийн зөрчилд хуулийн этгээд, хувь хүнд торгуулийг тус бүрт нь ногдуулахаар тусгасан болохыг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогт тайлбарлалаа.

Ийнхүү хуралдаанд оролцсон гишүүд асуулт асууж, зарим зүйлийг тодруулсны дараа Ажлын хэсгээс бэлтгэсэн зарчмын зөрүүтэй 73 санал болон гишүүдээс гаргасан зарчмын зөрүүтэй саналын томъёолол тус бүрээр санал хураалт явуулан шийдвэрлэлээ. Ийнхүү Засгийн газар 2016 оны арванхоёрдугаар сарын 28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Зөрчлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр тогтов.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн анхны хэлэлцүүлгий хийв

Энэ өдрийн хуралдаанаар хэлэлцсэн дараагийн асуудал бол Засгийн газраас 2017 оны хоёрдугаар сарын 07-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлэг байв. Улсын Их Хурлын гишүүн, Ажлын хэсгийн ахлагч Х.Нямбаатар төслүүдийг анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн талаарх Ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийг танилцууллаа. Төсөлд иргэний нэхэмжлэгч, иргэний хариуцагчтай холбоотой зохицуулалтыг шинээр нэмж оруулах, гэрч хохирогчийг мэдүүлэг өгөхөөс зайлсхийсэн тохиолдолд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх, таслан сэргийлэх арга хэмжээний төрөлд цэргийн албан хаагчтай холбоотой таслан сэргийлэх арга хэмжээг нэмэх, анхан, давах, хяналтын шатны шүүхээс прокурорт хэрэг буцаах зохицуулалтыг нэмэх, сэжигтнийг баривчлах хугацааг 48 цаг болгож өөрчлөх зэрэг зарчмын шинжтэй саналуудыг Ажлын хэсгээс томъёолон бэлтгэсэн болохыг санал, дүгнэлтэд дурдлаа. Түүнчлэн төсөлд шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийг заавал хийхээр тусгасныг өөрчилж, талуудын хүсэлтээр, эсхүл шүүхийн санаачилгаар хийхээр тусгаж, үүнтэй холбоотойгоор яллагдагчийг урьдчилсан хэлэлцүүлэг хийхгүйгээр шүүхэд шилжүүлэх зохицуулалт оруулахаар саналын томъёолол бэлтгэсэн байна. Мөн төсөлд гэм буруугийн шүүх хуралдааныг заавал хийхээр тусгасныг өөрчилж, шүүгдэгч гэм буруугийн талаар маргаж байгаа тохиолдолд хийхээр, шүүх бүрэлдэхүүн өөрчлөгдөхгүй байхаар нэмж тусгах талаар зэрэг Ажлын хэсгээс төслийн талаарх зарчмын зөрүүтэй нийт 70 санал, дагалдах хуулийн төслийн талаарх нэг саналыг бэлтгэн томъёолсон байна.

Ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийг танилцуулсантай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асууж, тодруулга хийлээ. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг дэмжиж буйгаа О.Батнасан гишүүн илэрхийлээд “Мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулах байгууллага, албан тушаалтны тухай зохицуулалт төслийн 6 дугаар зүйлд тусгагдсан байна. Үндсэн хуулиар прокурорын байгууллага бол хэрэг бүртгэлт, мөрдөн шалгах ажиллагаанд хяналт тавих үндсэн үүрэгтэй. Энэ үүргээ хэрэгжүүлэх үүднээс УЕП-ын дэргэд байсан мөрдөн байцаах албыг сэргээх эрх зүйн зохицуулалтыг тусгах боломж бий юү” хэмээн Ажлын хэсгээс асуусан юм. Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд Б.Энхбаяр, харъяаллын дагуу тусгай субьектуудын хэргийг шийдвэрлэдэг УЕП-ын дэргэдэх мөрдөн байцаах алба 2002 онд батлагдсан хуулиар байгуулагдан ажиллаж байсан ч 2014 онд татан буугдсан гэдгийг хэлээд, Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөлд энэ асуудал хөндөгдөөгүй гэдэг хариулт өглөө. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Батзандан, Л.Мөнхбаатар, О.Баасанхүү, Ш.Раднаасэд нар Ажлын хэсгээс асуулт асууж, хариулт авсан юм. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Ажлын хэсэг дөрвөн сарын турш ажилласан хэмээн Х.Нямбаатар гишүүн мэдээлэл өгөв. Хуулийн төсөлд нь хэргийг мөрдөгч биш, прокурор мөрддөг системд суурилан боловсруулагдсан бөгөөд боловсруулалтын шатандаа хэд хэдэн удаа шинэчлэгдсэн онцлогтойг тэрбээр дуулгав. Тиймээс Ажлын хэсэг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх явцдаа мөрдөгч хэргийг мөрддөг уламжлалт тогтолцоонд нийцүүлэх зорилт тавьсан байна. Мөн хэрэг түдгэлзүүлэх гэдэг ойлголтыг халах үүднээс хэрэг бүртгэлтийн хэргийг нээж, гурван сар тутам хэрэг бүртгэлтэй холбоотой хийгдэж буй ажиллагаагаа прокурорын байгууллагад танилцуулах, тухайн хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссанаар хэрэг хаагдах зэрэг байцаан шийтгэх ажиллагаанд хэд хэдэн шинэчлэл хийх зорилт дэвшүүлсэн гэлээ.

Ийнхүү хэлэлцүүлгийн явцад хуралдаанд оролцогчид хуулийн төсөлтэй холбогдуулан өөрсдийн санал бодлоо илэрхийлж, зарим зүйл, заалтыг тодотгож хариулт авсны дараа Ажлын хэсэг болон Улсын Их Хурлын гишүүдээс гаргасан зарчмын зөрүүтэй саналын томъёолол тус бүрээр санал хураалт явуулан шийдвэрлэлээ.