Ногоон хөгжил гэж юу вэ?

Энэхүү өгүүллийн зорилго бол ногоон хөгжил гэж юу болохыг тайлбарлаж танилцуулахад оршино.

Ногоон хөгжил бол Монголчуудад тун ойр энгийн ойлголт юм. Дулаан, цахилгаан, ус, хоол, хувцсаа хэмнэх нь өрх гэрийн эдийн засагт ч ашигтай. Манай нүүдлийн соёл иргэншил ч материаллаг бус, хэмнэлттэй, дахин ашигладаг, хог хаягдалгүй амьдралын хэв маягт суурилсан байдаг. Иймээс Монгол Улс нүүдлийн уламжлалт соёл иргэншил дээрээ суурилж, үр ашиг өндөртэй орчин үеийн технологиор үйлдвэрлэлээ дэмжээд, ногоон соёл иргэншил рүү шилжих бүрэн боломжтой.

“Монголын өнөө болон хойч үеийнхний  сайн сайхан амьдрах баталгаа – амьдралыг тэтгэх тогтолцоог найдвартай хамгаалж, тогтвортой хөгжихийг ногоон хөгжил гэнэ.”

Хөгжил бол хүний сайн сайхан, аз жаргалтай амьдралын төлөө л байх ёстой. Харин хүний сайн сайхан, аз жаргалтай амьдрахын эх сурвалж бол байгаль орчин билээ. Цэвэр орчин (ус, агаар, хөрс) болон эрүүл экосистем бол бидний амьдралыг тэтгэх тогтолцоо юм. Хоол хүнс, ноос ноолуур, мод, эм зэрэг нь экосистемийн бүтээгдэхүүн байдаг. Амарч алжаалаа тайлахдаа ч бид экосистемийнхээ үйлчилгээг хүртдэг. Ус, агаар, хөрсийг цэвэршүүлэх үйлчилгээг мөн л экосистем үзүүлдэг. Иймээс экосистемийн бүтээгдхүүн болон үйлчилгээ нь хүний амьдралыг тэтгэх амин дэм юм.

Эдийн засгаа хүний хөгжлийн төлөө өсгөж, хүний үйл ажиллагаа нь байгаль орчноо доройтуулахгүй, харин улам сэргээн сайжруулах үйлдлийг ногоон хөгжил гэж хураангуйлж болно. Ялангуяа, ирээдүй хойч үе, үр хүүхдийнхээ сайн сайхны төлөө бид байгаль орчноо хамгаалах үүргийг хүлээж байгаа билээ. Энэ утгаараа ногоон хөгжил бол үнэндээ тогтвортой хөгжил гэсэн үг юм. Өнөө үеийнхэн хэрэгцээгээ хангахдаа, ирээдүй үедээ хэрэгцээгээ хангах боломжийг өвлөн үлдээх зорилготой үе үеийн тэгш байдал нь тогтвортой хөгжлийн үндэс билээ. Иймээс үр хүүхэд болон хойч үеэ ирээдүйд сайн сайхан амьдраасай хэмээх хүсэл эрмэлзэлд ногоон буюу тогтвортой хөгжлийн үзэл санаа бүрэн оршдог. Дашрамд дурьдахад, ногоон хөгжлийн үзэл санааг нийтээрээ ойлгон талархан хүлээж аваад байна. Одоогоор Архангай, Өвөрхангай, Ховд, Булган болон Хэнтий аймгууд ногоон хөгжлийнхөө бодлогын баримт бичгийн эхийг боловсруулаад байгаа билээ.

Гадаад нөхцөл
2012 оны 6 дугаар сард буюу 20 жилийн дараа Бразил улсын Рио де Жанейро хотноо дахин зохион байгуулсан НҮБ-ын тогтвортой хөгжлийн хурлаас өнөө болон хойч үеийнхэнд тогтвортой ирээдүйг баталгаажуулахын тулд эдийн засаг, нийгэм болон байгаль орчны харилцан уялдаа, нөлөөллийг цогцоор нь авч үзэх шаардлагатай байгааг дахин онцолсон билээ. Дэлхийн улс орон бүр өөрийн үндэсний онцлогт тохирсон хөгжлийн алсын хараа, арга загвар, хандлагатай хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх ёстойг онцолсон юм. Гэвч ногоон эдийн засгийг тогтвортой хөгжилд хүрэх, ядуурлыг бууруулах улмаар арилгах хэрэгслийн нэг болгохыг зөвлөсөн (“Бидний хүсч буй ирээдүй”, НҮБ-ын тогтвортой хөгжлийн хурлын үндсэн баримт бичиг, 2012, “The Future We Want”). Эдийн засаг, нийгэм, байгаль орчны гурван хүчин зүйлийг нэгтгэн цогц байдлаар хэрэгжүүлэх чадавхитай, тогтвортой хөгжилд хөтлөх засаглалыг бүх салбар, түвшинд бэхжүүлэх шаардлагатайг мөн тус баримт бичигт дурьджээ.

Хүний үйл ажиллагаа дэлхийн тогтолцоонд нөлөөлөх болсоноор хүн төрөлхтөн Антропоцен хэмээх геологийн шинэ эринд орсоныг нийтээр хүлээн зөвшөөрөх болов. Ялангуяа монгол тооллын нэг эрин болох сүүлийн 60 жилд хүний үйл ажиллагаа эрс хурдатгалтайгаар өөрчлөгдлөө. Уур амьсгалын өөрчлөлт, биологийн төрөл зүйлийн устаж буй хурдац, азотын эргэлт гэсэн байгаль орчны үзүүлэлтүүдээр дэлхийн тогтолцоо аюулгүй оршин тогтнох хил хязгаараас хэдийнээ даван гарсан болохыг эрдэмтэд тогтоогоод байна. Агаар мандал дахь хүлэмжийн хий ихэссэнээс улбаатай дэлхийн дулаарлын эрч саарахгүй байгаа тул уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох асуудал шинээр урган гарч ирч буй сорилуудын нэг болохыг дэлхий нийтээр хүлээн зөвшөөрлөө.

Дэлхий дээрхи бүх үйл явц энэ эрчээрээ явбал 2030 онд бидэнд 2 дэлхий шаардагдана гэсэн тооцоо ч гарчээ. Энэ бүхэн ганцхан цэнхэр гариг дээр аж төрж буй хүн төрөлхтний өмнө “орших, эс оршихийн” хариуцлагаа ухамсарлан, хамтын хүчээр тулгамдаж буй эрсдлээ даван туулахаас өөр гарцгүй байгааг ухаарууллаа. Монгол Улсын Засгийн газар өөрийн үүрэг хариуцлагаа үүрэхийн зэрэгцээ олон улсын хамтын ажиллагааг ногоон хөгжлийн хөдөлгөгч хүч болгохоор чармайн ажиллаж байна.

Үүний дагуу НҮБ-ийн Байгаль орчны хөтөлбөр (UNEP), НҮБ-ийн Сургалт, судалгааны хүрээлэн (UNITAR), НҮБ-ийн Аж үйлдвэрийн хөгжлийн байгууллага (UNIDO) болон Олон Улсын хөдөлмөрийн байгууллага (ILO) хамтран ”Ногоон эдийн засгийн төлөөхи түншлэл” (Partnership for Action on Green Economy буюу PAGE) хөтөлбөрийг санаачилсан болно. Тус хөтөлбөр нь 2020 он гэхэд Дэлхийн 30 улс орныг загвар ногоон эдийн засагтай болоход тусалж хамтран ажиллах зорилготой юм. Монгол Улс тус хөтөлбөрт хамрагдах анхны орноор сонгогдож, хамтран ажиллаж эхлээд байна. Тэгш хүртээмжтэй ногоон эдийн засаг хүн-байгальд ээлтэй төдийгүй эдийн засгийн өсөлтийг хурдасгах боложтойг харуулах нь уг хөтөлбөрийн нэгэн зорилго юм.

Дэлхийн хэмжээнд тогтвортой хөгжил, ногоон эдийн засгийн талаар маш олон арга хэмжээ зохион байгуулагдаж, нэг ёсны байгаль орчныхоо төлөө эвлэлдэн нэгдэх шинэ давалгаа үүсчээ. Манай зүүн хойд азийн бүс нутаг тус давалгааны торгон үзүүрт манлайлж явна. Тухайлбал, Япон улс “Бага нүүрстөрөгч бүхий хөгжлийн түншлэл”, БНСУ-д “Ногоон өсөлт”, Хятад “эко соёл иргэншил”, Казакстанд “Ногоон гүүр” хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж эхлээд байгааг энэ дашрамд дурьдах нь зүйтэй болов уу. Япон Улсын Засгийн Газар “Бага нүүрстөрөгч бүхий хөгжлийн түншлэлийн” анхны гэрээгээ Монгол Улстай энэ оны эхээр байгуулсан билээ.

Мянганы Хөгжлийн Зорилгууд дуусах 2015 оноос хойш Тогтвортой Хөгжлийн Зорилгуудыг боловсруулж хэрэгжүүлэхээр НҮБ-ын тогтвортой хөгжлийн дээд хэмжээний уулзалтаас шийдвэрлэсэн юм. Дэлхий даяар энэ чиглэлээр өргөн хэлэлцүүлэг өрнөж, ядуурлыг бүх үзүүлэлтээр нь арилгах, тэгш байдлыг хангах зэрэг асуудлууд анхаарлын төвд байна. Эдгээр дэлхийн зорилтууд дээр монгол хүний сайн сайхан амьдрахад шаардлагатай зорилтуудыг нэмж оруулан, Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг дэвшүүлэх шаардлагатай юм. 2030 онд хүрэх Ногоон хөгжлийн үзэл баримтлал нь Монгол Улсын онцлогт тохирсон тогтвортой хөгжлийн байж болох зорилтуудад суурилсан болно.

2012 оны шинэчлэлийн Засгийн газар ногоон хөгжлийн суурийг тавьж, “Ногоон соёл иргэншил” үзэл баримтлал, хөтөлбөр боловсруулан, загваруудыг бий болгох зорилтыг мөрийн хөтөлбөртөө оруулсан юм. 2030 онд хүртэлхи ногоон хөгжлийн үзэл баримтлал, дунд хугацааны хөтөлбөрөө батлан хэрэгжүүлж эхэлснээр Монгол Улс хөгжлийн хандлагаа эрс шинэчилж, тогтвортой хөгжлийн замаар замнах болно.

Дэлгэрэнгүйг энд дарж үзнэ үү!