Энэ зун амины орон сууц барихаар төлөвлөж байгаа бол мэргэжлийн хүний зөвлөгөөг хүргэе

Эх сурвалж: Барилга.мн

Дулааны улирал ирж, хаа сайгүй бүтээн байгуулалтын ажил өрнөж эхлээд буй энэ үед амины орон сууц барих үндсэн дарааллын дагуу хамгийн чухал шаардлагатай ажилбарууд болон хийцлэлүүдийн талаарх зөвлөгөөг Барилгын инженер Ө.Содбаатарын хамт бэлтгэн хүргэж байна.

Өөрийн төсөөлөл ба мэргэжилтний туслалцаа

Өөрийн хэрэгцээ шаардлагадаа нийцсэн хэмжээ загвар бүхий амины орон сууцаа төсөөлөн бодож, болж өгвөл цаасан дээр буулгаад үзээрэй. Таны санаа бодолд “сүндэрлэсэн” байшингийн талбайн хэмжээ, давхрын тоо, өрөө тасалгааны зохион байгуулалт зэрэг нь тэнд амьдрах ам бүлийн гишүүдийн тоо, насны онцлог, хэрэглээ болон санхүүгийн чадамж, ёс заншил, шашин шүтлэг гээд дурдаад байвал маш олон зүйлээс хамаарна. Хэрэв та төсөөллөөрөө оновчтой шийдэл олохгүй бол амины орон сууцны сэтгүүл үзэх, “Google” хайлтаас төрөл бүрийн вэб хаягуудаар зочилж, олон янзын санаа авч болно. Өөрийн санхүүгийн чадамжиндаа тааруулан ухаан санаанд “ургасан” барилгынхаа нийт талбайг 1м2 талбайн дундаж ханшаар үржүүлэн урьдчилан тооцох нь чухал. Ингээд төсөөллөө бодит үйл хэрэг болгохын тулд мэдээж мэргэжлийн хүн, албан байгууллагад нь хандаж ажлын зураг, төсөв хийлгэнэ.

Ажлын зураг

Амины орон сууцны ажлын зураг нь эскиз буюу эх загвар зураг гаргахаас эхэлнэ. Эх загвар зураг нь таны төсөөлөн буулгасан санааг тантай зөвшилцөн харагдах байдал, хэлбэр хэмжээ, дотоод зохион байгуулалтыг тодорхой харуулсан зураг байна. Уг зургаас үндэслэн барилга архитектурын зургийг зурж, тухайн зургаас барилга бүтээц, халаалт агаар сэлгэлт, цэвэр бохир ус, цахилгааны инженерүүдэд даалгавар өгч зургийн ажлыг эхлүүлнэ.

Та жижиг ч бай, том ч бай амины орон сууц барих гэж байгаа л бол зураг төсөл, төсөв заавал хийлгүүлсэн байх шаардлагатай. Зураг төсөл хийлгэхгүйгээр зөвхөн төсөөлөл санаа төдийхнөөр, эсвэл аль нэг сэтгүүл, сайтаас авсан зургаар байшин барина гэвэл эцсийн үр дүнд нь сууц тань дулааны алдагдалтай, цан цохисон, агааржуулалт муутайгаас мөөгөнцөртсөн, ашиглалтын зардал өндөр халаалтын шийдэлтэй, бөглөрч хөлдсөн бохирын системтэй болж, урсгал засварт маш их мөнгө зарцуулахад хүрнэ.

Барилга, архитектурын зурагт нь барилгын үндсэн хэмжээсүүд бүхий байгуулалт, огтлол, гадна нүүр талууд, хана суурь, хаалга цонхны хэсэглэлүүд, дээврийн байгуулалт огтлол, хаалга цонхны түүвэр зэргээс бүрдэнэ. Мөн гадна тохижилт, зам талбай, ногоон байгууламжийн зураг төсөл энэ хэсэгт хамаарна.

Барилга бүтээцийн зурагт хөрсний бүтэц нөхцөлөөс шалтгаалсан суурийн шийдэл, хана болон даацын бүтээцүүдийн зураг, давхар дундын хучилт, дээврийн байгуулалтын хийцлэл зэрэг нь байгуулалт, огтлолын зураг материалын түүвэртэйгээ багтана.

Халаалт, агаар сэлгэлтийн зурагт сонгосон халаалтын шийдлийн дагуу тооцсон халаах хэрэгслүүдийн байгуулалт, материалын түүвэр бүхий зураг байна. Агаар сэлгэлтийн хувьд амины орон сууцанд ариун цэврийн өрөө, гал тогооны өрөөнүүд л агааржуулалтын системийн схем бүхий түүвэр зураг байна.

Цэвэр бохир усны зурагт сонгосон бохирын шийдлийг зааж, дотор бохир усны системийн байгуулалт, гадна бохир усны системийн байгуулалтуудыг тусгасан тус бүрийн материалын түүвэртэй зургаас бүрдэнэ. Ундны усны эх үүсвэрийг тухайн нөхцөл байдлаас шалтгаалан сонголт ялгаатай байх учир сонгосон шийдлээр байгуулалтын болон схем зураг гаргана.Хэрэглээний халуун усны шийдлийг тухайн зурагт тусгана.

Цахилгааны ажлын зурагт гадна, дотор холболтын байгуулалтууд, дотор гадна гэрэлтүүлэг, хүчит төхөөрөмжийн байгуулалт, дотор гадна шитний байрлал, материалын түүврүүд багтана.

Холбоо дохиололын зураг нь галын болон утаа мэдрэгч, хамгаалалтын дохиоллууд, дотор интернэт холбооны зураг төслөөс бүрдэнэ.

Барилгын төсөв

Амины орон сууцны барилга угсралтын ажлын зайлшгүй дагаж мөрдөн гүйцэтгэх баримт бичиг бол төсөв юм. Төсөв нь ажиллах хүч, материал, тээвэр, машин механизмын гэсэн үндсэн зардлуудаас бүрддэг. Барилгын ажлын зураг бүрэн дууссаны дараагаар төсөвт өртгийг тооцоолон бодох боломжтой болдог. Манай улсад барилгын төсвийн “Estimator pro” гэж программаар голчлон тооцоолж байна. Энэ программ нь төсөв зохиох норм дүрмүүдийг багтаасан бүхий л ажил үйлчилгээг норм дүрмийн дагуу тооцдог программ юм.

Амины орон сууцны төсөвт өртөгт нэмэгдэл зардал, нормчлолын зардал, зохиогчийн болон захиалагчийн хяналтын зардлыг тусгах шаардлагагүй. Харин барилгын төсөвт зарим нэмэгдэл зардлыг нэмж тооцохгүй боловч үндсэн зардлууд нь бодит зардлаас өөрөөр тусгагдсан байдаг.

Амины орон сууцны төсвийг бодохдоо үндсэн зардлуудыг зах зээлийн бодит үнэ ханшаар нь буюу ажиллах хүчний зардлуудыг гүйцэтгэлийн бригадын ханшаар, машин механизмын зардлыг өдрийн болон цагийн хөлсөөр эсвэл гүйцэтгэлийн нэгжээр нь, материалын зардлыг тухайн сарынх нь зах зээлийн ханшаар, тээврийн зардлыг хот дотор тээвэр хийдэг ачааны машинуудын зардлаар тооцож тодорхойлж байж бодит төсөвт өртөг гарна. Мөн барилга баригдах үеийн олон төрлийн бусад урсгал зардлууд гарна. Энэ бол үндсэн төсвөөсөө тусад нь захиалагч мөн тооцоолох шаардлагатай зардал юм. Төсөвт өртөг бодитой зөв байж барилга угсралтын ажил эмх цэгцтэй, түргэн шуурхай баригдана.

Барилга угсралтын ажил

Суурийн ажил – Барилгын суурь нь таны хөрөнгө мөнгө зарж барьсан амины орон сууцны тогтвортой, бат бэх байх, урт удаан эдлэгдэх үндсэн нөхцөлийг хангах чухал үүрэгтэй бүтээц юм.

Суурийн ажлыг эхлүүлэхээс өмнө нэн түрүүнд зургийн дагуу барилгын улаан шугамыг тавьж, газар шорооны ажилтай хамт бохирын худаг, худгийн гаралтын шугамтай хамт холбож өгөх хэрэгтэй. Мөн цэвэр усны эх үүсвэрийг гүний худгаар шийдсэн бол барилга дотроо цэвэр усны судлын хайгуул хийлгэж үзэх хэрэгтэй. Хэрэв барилга дотроо илэрвэл газар шороо, суурийн ажлын өмнө өрөмдлөгөө хийвэл илүү амар байдаг. 

Газар шорооны болон суурь угсралтын ажил нь хөрсний нөхцөл, газрын байрлал, ханын бүтэц, барилгын шийдлээс шалтгаалан янз бүр. Эдгээрийг барилга бүтээцийн зурагт төсөлд тодорхой заасны дагуу гүйцэтгэнэ. Барилгын суурь суух гүн нь хөрсний инженер-геологийн нөхцөл, барилгын зориулалт, өндрөөс шалтгаална. Манай оронд амины орон сууцанд хамгийн түгээмэл ашиглагдаж байгаа нь шугаман суурь, баганан суурь юм.

Мөнх цэвдэгтэй, намгархаг, овойлт үүсдэг хөрсөнд гадсан суурь, аяган суурь, хавтан суурь зэргийг хийж болно. Түгээмэл ашиглагдаж буй сууринд орох үндсэн материал нь шаардлага хангахуйц бат бөх, нягт, ус үл нэвтрүүлэх, хөлдөлт болон химийн урвалд өртөхгүй өндөр чанар бүхий бетон юм. Суурийн бетоныг булалт хийхээс өмнө хэвтээ, босоо гадаргууд ус үл нэвчих түрхлэг хийсэн байх шаардлагатай.

Бие даасан бохирын шийдэл – Амины орон сууцанд манай оронд түгээмэл ашиглаж буй бохирын систем нь септик болон нөөцийн саванд төвлөрүүлэн соруулдаг шийдэл юм.

Хамгийн тохиромжтой өртөг зардал багатай ч, үр дүнтэй шийдэл нь септик систем юм. Энэ нь бохир хаягдлыг ялган задалж, ялгаран тунасан шингэн хэсгийг нь газрын хөрсөөр дамжуулан бүрэн цэвэршүүлэн шүүж, улмаар хөрсний усанд тэнцэх халдваргүйжүүлсэн усыг гаргадаг. Иймд бохирын сав (танк) дотор бохирын хатуулаг лаг тунаж, үүнийг 3-4 жилдээ ганц удаа соруулах тул септик систем нь хэрэглээний зардал бага, газрын үнэлгээгээ нэмэгдүүлэх урт хугацааны хөрөнгө оруулалт болж чадна.

Шаварлаг, усны түвшин дээр байрласан хөрснүүдэд септик систем нь тохиромжгүй. Энэ тохиолдолд соруулдаг бохирын худаг төлөвлөх нь оновчтой. Бохир ус соруулдаг 10 тоннын машин нэг удаа 50-80 мянган төгрөгөөр сордог тул ашиглалтын явцад хэрэглээнээс шалтгаалсан зардал гарна. Дотор бохир усны шугам хоолойн холболтыг ажлын зурагт зааснаар холбоно. Гал тогооны угаагуурын бохир усны хоолойд тос баригч заавал тавих шаардлагатай.

Цэвэр ус хангамж – Цэвэр усны хэрэглээгээ гүний худгаар болон нөөцийн саванд зөөвөрлөдгөөр төлөвлөж болно. Газрын гүний ус нь янз бүрийн түвшинд байх бөгөөд Улаанбаатар хот орчимд 40-140 метрийн гүнээс илэрнэ. Газрын гүний ус нь зарим тохиолдолд хатуулаг өндөртэй ундны усны шаардлага хангахгүй байх тохиолдол байдаг учир барих гэж буй байшингийнхаа ойр орчимд гаргасан гүний худгуудыг судлах хэрэгтэй. Гүний худгийн компаниуд худаг өрөмдлөгийн 1 метр тутамд ойролцоогоор 100-130 мянган төгрөгөөр өрөмдлөг хийдэг. Өрөмдлөгийн ажлаас өмнө хайгуулаа хийлгэнэ.

Хайгуулаар цэвэр усны судал нь барилга дотроо таарвал танд аз таарсан гэсэн үг. Барилгаас зайдуу тохиолдолд газраар татсан цэвэр усны шугам нь хөлдөх аюултай тул халаалтын кабель тавих гээд ажиллагаа ихсэж зардал нэмэгдэнэ. Гүний худгаас усыг бага хэмжээний нөөцийн саванд нөөцлөн, мэдрэгчтэй хөвүүр тавьж, автоматаар усаа дүүргэдэг байхаар тохируулах хэрэгтэй. Цэвэр усны эх үүсвэрийг нөөцийн саванд зөөвөрлөдгөөр төлөвлөсөн тохиолдолд өрхийн хэрэгцээндээ тохируулан техникийн өрөөндөө нөөцийн саваа байрлуулна.

Зориулалтын нөөцийн савнууд усыг удаан хадгалахад зориулагдсан битүүмжлэл сайтай, том хэмжээтэй савнууд байдаг. Энэ нь их хэмжээний усыг удаан хугацаанд хадгалах зориулалттай. Мөн энгийн хуванцар нөөцийн савнууд ч байдаг ба усаа олон хоногоор хадгалалгүй байнга зөөвөрлөж хэрэглэхэд тохиромжтой. Нөөцийн савнаас усыг тохирсон хэмжээтэй даралтын насосоор цэвэр усны хэрэглэгчдэд түгээнэ. Хэрэглээний халуун усыг төрөл бүрийн цахилгаан бойлер, агшин зуурын ус халаагчаар шийдэх боломжтой.

Хана, даацын бүтээц – Ханыг зориулалт ба байрлалаар нь гадна хана, дотор хана, хамар хана гэж ангилна. Гадна хана барилгын доторх өрөө тасалгаануудыг гадны нөлөөллөөс тусгаарлан өрөөг тогтмол дулаантай, тодорхой чийглэгтэй байлгах нөхцөлийг хангасан байна. Дотор хана нь өрөөнүүдийг тусгаарлах үүрэгтэй, мөн дотор орон зайг зохицуулан хязгаарлаж, даацын үүргийг давхар гүйцэтгэнэ. Өрөөний хэмжээ, хийцлэлийн төрлөөс шалтгаалан ихэвчлэн ханаар даац авахаар төлөвлөгдсөн байдаг. Ажлын зурагт ханын бүтцийг сонгож, нарийн тусгасан байна.

Амины орон сууцны хамгийн гол хийцлэл нь хана бөгөөд ханын хийцлэлээрээ нэрлэгдэх нь олонтаа. Манай оронд амины орон сууцанд уламжлалт буюу бүх төрлийн блок, тоосгон, балкан, дүнзэн хананууд нь хөөсөнцөр болон олон төрлийн хөвөн дулаалгатай шийдлүүдээр зонхилж байна. Мөн канад, сип хавтан, хөнгөн ган каркас, конкревалл зэрэг олон улсын шинэлэг технологиуд ихээр нэвтэрч байна. Дээрх шинэ, хуучин технологиуд өөр өөрийн давуу талуудтайгаас гадна материалын үнэ, тээврийн зардал, дулаан тусгаарлах үзүүлэлт, галд тэсвэрлэлт, ажиллах хүчний зардлын зөрүү гээд олон ялгаатай.

Ханын дулаалгыг дээвэртэй холбогдох хэсэг болон цонх хаалганы амалгаа хийх хэсгүүдэд зургийн дагуу зай завсар гаргалгүй гүйцэтгэх хэрэгтэй. Мөн ханын дулаалгыг суурийн дулаалгатай хамтад нь хийнэ. Суурийн дулаалга булагдсан хэсэгт ус чийгнээс тусгаарлах түрхлэг, бусад материалаар тусгаарлах шаардлагатай.

Давхар дундын хучилт – Мансардтай болон 2-3 давхар амины орон сууц төлөвлөсөн тохиолдолд давхар дундын хучилт заавал хийх шаардлагатай. Хучилтын бүтээц нь хананаас илүү хамааралтай бөгөөд блок, тоосгон ханатай, эсвэл төмөр бетон каркасан бүтээцтэй үед цутгамал төмөр бетон хучилт, угсармал төмөр бетон хавтан хучилт хийж болно. Хана хоорондын алслал багатай үед төрөл бүрийн модон хучилт хийж болно. Канад, сип хавтан, хөнгөн ган каркасан технологиуд нь өөрийн давхар дундын хучилтын хийцлэлтэй технологиуд юм.

Дээвэр – Барилгын загвар дизайнд хамгийн чухал нөлөө үзүүлэх хийцлэл бол дээвэр юм. Цас борооноос барилгыг хамгаалах, дулаан алдагдалгүй, дуу чимээ тусгаарлах үндсэн бүтээц юм. Дээвэр нь хавтгай ба гурвалжин гэсэн хоёр төрлөөр зонхилж, тус бүртээ олон янзын угсралтын технологи, шийдлүүд байна. Манай орны нөхцөлд амины орон сууцнуудад дулаалгатай гурвалжин дээвэр зонхилно. Дээврийн хийц хэсэглэл болон ханатай харьцах хэсэг, агааржуулалтын хоолой, яндангуудын байрлал зэргийг ажлын зурагт тодорхой заасан байна. Дээврийн ус цуглуулах талбайгаас хамааран ус зайлуулах хоолойг төлөвлөнө. Ус зайлуулах хоолой нь дээрээс урсаж буй уснаас хана болон хаяавч бетон зэргийг хамгаалсан хийц юм.

Цонх, хаалга – Орчин үеийн амины орон сууцны загварын чиг хандлагад шалнаасаа тааз хүрсэн том шилэн цонх давамгайлж байна. Манай орны нөхцөлд өвлийн улиралд -40 С хүртэл хүйтэрдэг учир цонх, хаалга болон тэдгээрийн амалгаа хэсгээр дулаан их алдагдагддаг. Иймд хаалга, цонхоор дулаан алдагдаад эхэлбэл хэчнээн сайн халаалтын систем, тусгаарлагч сайтай хана байгаад хэрэггүй. Эдийн засгийн хувьд дулаан алдагдал гэдэг нь мөнгөө зүгээр хаяж байгаатай утга ижил юм. Манай улсад урд хөршийн болон дотоодын, барууны олон янзын үйлдвэрүүдийн вакуум цонх, шилэн фасад худалдаалагдаж байна. Эдгээр нь үнэ, загвар, чанарын хувьд эрс тэс ялгаатай.

Сайн цонх авах эсэх нь таны санхүүгийн чадамжаас мөн шалтгаална. Цонхоо суулгахдаа тавцан, амалгаа хэсгийг ажлын зургийн дагуу хийгээгүй тохиолдолд ямар ч сайн цонх суулгаад нэмэргүйг анхаарах хэрэгтэй. Манай орны хувьд гаднаас хүйтэн агаар байшинд нэвтрэхдээ гонхоор буюу хоёр хаалга дамжин орж байж дулаан алдагдал бага байна. Өвлийн цагт барилгад нэвтрэх хүйтэн агаарыг гонх хязгаарлаж өгдөг учир зайлшгүй төлөвлөгдсөн байх шаардлагатай. Харин гадна талд сайн чанарын төмөр хаалга сонгох нь зүйтэй.

Цахилгаан хангамж – Бие даасан шийдэл бүхий амины орон сууцны хамгийн чухал хэсэг бол цахилгаан юм. Цахилгаан хангамжид халаалт болон цэвэр усны бүх төрлийн насос, ус халаагч бойлер, цахилгаан зуух, гэрэлтүүлэг болон бүхий цахилгаан хэрэгслүүд хамаарах тул цахилгаан хангамжийн ажил нь найдвартай аюулгүй байх нь чухал. Дээвэр угсралт болон суурь, хана угсралтын ажилтай хамт аянга хамгаалалтын ажлыг хамт хийх хэрэгтэй. Аянга хамгаалалтын зургийг цахилгааны ажлын зурагт тодорхой заах ёстой.

Дулаан хангамж – “Дулаан байвал мянган лан” гэсэн ардын сайхан үг байдаг. Дулаан сууц бол ая тухтай амьдралын нэгэн чухал хэсэг учир дулааны асуудлыг нэн түрүүнд шийдэх учиртай. Амины орон сууцанд зориулсан халаалтын олон төрлийн шийдлүүд бий. Эдгээрээс үндсэн үнэ нь өндөр боловч ашиглалтын зардал бага, үндсэн үнэ бага боловч ашиглалтын зардал өндөртэй халаалтын хэрэгслүүд элбэг. Ямар ч төрлийн халаах хэрэгсэл тавьсан бай хана, шал, тааз, цонх, хаалга зэрэг бүтээцүүдээс дулаан алдаад эхэлбэл халаалтын зардал өндөр гарна. Иймд эхлээд дээрх бүх хийцлэлээр дулаан алдагдалгүй байшин барих нь чухал. Харин халаалтын хэрэгсэл ямар байх нь таны л сонголт.

Шал – Даацын болон даацын бус хана байрлах хэсгүүдэд хийгдсэн суурийн ажил дууссаны дараа шалны ажлыг эхлүүлж болно. Шалны ажил нь олон шат дараалалтайгаар хийгдэнэ. Хана, дээврийн ажил дууссаны дараа шалны дулаалгыг хийж, шалаар явах бүхий л сантехникийн шугам хоолой, цахилгааны утас явах хоолойнуудыг суурилуулж, шалны бетон цутгалтын ажлыг эхлүүлнэ. Барилгын нийт дулаан алдагдлын 10 орчим хувь нь шалаар гадагшилдаг тул шалны дулаалгыг ажлын зурагт заасны дагуу гүйцэтгэх хэрэгтэй. Ямар ч дулаалга хийсэн суурь хөрсийг бүрэн хатааж, чийг авахааргүй агаарын солилцоо сайтай байлгахад анхаарах хэрэгтэй. Мөн бүх төрлийн шалны дулаалгыг хар цаас, бусад материалаар тусгаарлаж өгөөрэй.

Ингээд та бүхэндээ амины орон сууц барихад анхаарах гол ажилбар болон хийцлэлүүдийн талаар ерөнхий тайлбарыг хүргэлээ. Дээр дурдалгүй орхисон гадна болон дотор заслын ажил, тэдгээрт багтах гал тогоо, ариун цэврийн өрөөний тоноглолууд, ханын обой, плита, гадна фасад зэрэг материалын өнгө загвар нь таны сонголт, үзэмжээс шалтгаална.

Эх сурвалж: “Барилга.МН”