Өчигдөр өнөөдөр хосолсон холын хязгаар Шинжаан

Юм юмаар баян нутаг

Шинжаан нутгийн тухай мянган түмэн мэдээлэл бий. Тэр бүхнийг унших, сонсох нь хангалтгүй, харин өөрийн биеэр очиж байж л жинхэнээр нь ойлгож чадна гэдгийг цөөхөн хоногийн аялал маань нотолсон гэж хэлж болно. Шинжаан бол БНХАУ-ын нийт хуурай газрын зургааны нэг. Монгол, Орос, Казах, Кыргыз, Тажик, Афган, Пакистан, Энэтхэг гэсэн найман улстай хил залгана. Гол хот  Өрөмч нь дэлхий дээрх далайгаас хамгийн хол оршдог хотгэдгээрээ бас онцлог. Алдарт Такла-Маканы цөл Шинжаанд байдаг.

Хятадын нийт нүүрсний 40, хуурай газрын нийт байгалийн хий, газрын тосны нөөцийн тус бүр гуч гаруй хувь нь Шинжаанд бий гэхээр энэхүү хязгаар ямар баян нутаг гэдэг нь тодорхой.

Энэ нутагт  уйгар, хан, хасаг, дунгаан, кыргыз, монгол, тажик, манж, чантуу, орос, дагуур, татаар, сибо гэсэн 13 үндэстнийг уугуулууд гэж үздэг, нийтдээ 55 үндэстэн ястны төлөөлөл арваад хэлээр хэлэлцэн суудаг гэнэм. Шинжааны нийт хүн амын тоо 20 сая, түүний 45 хувь нь уйгар, 40 хувь нь хан үндэстэн.

Тэнгэр уулыг арлан өвөрлөн амьдрагч торгууд, дөрвөд, хошууд, өөлд  монголчуудын нийт тоо нь хорин түм гэнэ. Тэд “Жангар”-аа хайлж, наадамаа хийж, монгол ёс заншлаа хадгалан уламжилсаар иржээ. Шинжааны радио монголчуудад зориулсан нэвтрүүлгээ өөлд хэлээр цацдаг аж. Гадаадын зочдыг тосч байгууллагаа танилцуулсан Зоригт хэмээх монгол залуу “Манай монгол хэлний редакц 60 гаруй хүнтэй” гэж байв.

Энэ нутгийн бас нэгэн нэрийн хуудас нь шинжаан хоол, хоолны соёл. Хонь, үхрийн махан зоог, гамбир боов,  сүү тараг, жимс жимсгэнээрээ Шинжаан хэдийнээсээ алдартай. Нэрийг нь мэдэх хийгээд үл мэдэх олон төрлийн жимс ногоо хүнсний зах дээр нь нүд булаан эрээлнэ. Хол ойрын зочин гийчид Шинжаанаас буцахдаа ямар нэгэн жимс авч явах нь ёс болсон гэлтэй.

Товчхондоо Шинжаан нутаг түүх соёлын их өв, өнөөгийн амьдралын олон өнгө, байгалийн баялаг гээд юм юмаараа баян хязгаар юм.

Өрөмч хот 3 сая хүнтэй

Шинжаан-Уйгарын өөртөө засах орны засаг захиргааны төв нь Өрөмч хот. Хол хязгаарын энэ хотын талаархи бидний төсөөлөл бодит байдлаас ихээхэн өөр аж. Түүхийн ном сурвалжуудад олонтаа дурдагддаг уйгарын жижигхэн хот Өрөмчид 1960-аад оны сүүл үеэс эхлэн хятад хүмүүс олноор шилжин суурьшсанаар өдгөө нийт хүн амынх нь 75 хувь нь хятад, гол хэл нь хятад болжээ. Өрөмчид Шинжаан-Уйгарын өөртөө засах орны нийт хүн амын аравхан хувь нь амьдардаг ч нийт бүтээгдэхүүний 65 хувийг үйлдвэрлэдэг гэдгээрээ ихээхэн ачаалал үүрдэг хот юм. Өрөмч өнөөдөр Ази, Европыг холбосон торгоны замын нэг гол цэг гэдгээрээ ихээхэн ач холбогдолтой хот болж хувираад байна.

Гурван сая хагас хүнтэй хүнтэй Өрөмч бол тэнгэр баганадсан өндөр өндөр барилгууд, автозамын хүчирхэг сүлжээ бүхий орчин үеийн мегаполис. Түүнээс гадна олон соёл зэрэгцэн оршиж харилцан сүлэлдсэн, олон шашин айлссан, Пакистан, Казахстан руу очих нь Бээжин явахаас илүү дөхүү, эрт дээрээс нааш цааш хэрэх худалдааны замын уулзвар байсан, өдгөө БНХАУ-ын гол бодлогоо болгож буй XXI зууны торгоны их замын чухал зангилаа, олон үндэстэн ястны өлгий гэдгээрээ яалтгүй их хөлийн газар юм.

Сонирхуулахад Өрөмч хот өнөөдөр 11793.7 хавтгай дөрвөлжин километр нутаг дэвсгэр эзэлж, нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ 3 жилийн тэртээ  10 мянган ам.доллараас давсан байна. 2010 оноос хойш иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлэхэд зориулж 84 тэрбум, байгаль орчныг хамгаалах зорилгоор 33 тэрбум юань зарцуулсан нь бодит үр дүнгээ өгсөн хэмээн танилцуулж байна билээ.

“Хятад-Еврази” ЭКСПО-д 2192 компани оролцлоо

Энэ есдүгээр сарын хорьдоор Өрөмч хот гадныхны хөлд дарагдав. “Хятад-Еврази” V ЭКСПО-д 2192 компани бараа бүтээгдэхүүнээ дэлгэн танилцуулсны 418 нь  гадаадын компани байв. Энэ удаагийн ЭКСПО-д оролцогчдын тоо өмнөх удаагийнхаас 214 хувиар илүү байна гэх мэдээлэл тус арга хэмжээний нэр хүндийг яалтгүй өргөв.

Хэвлэл мэдээлэл, харилцаа холбоо, хурдны зам, тээвэр, хилийн хорио цээрийн асуудал гээд Ази, Европын улс орнуудын сайд нарын түвшний 15 форумыг хятадын тал  ЭКСПО-той давхцуулан  нэгэн зэрэг зохион байгуулж хөрөнгө санхүүгээс шинжлэх ухаан технологи хүртэл олон талт асуудлыг хэлэлцэж, олон ч хэлцэл зөвшилцөл хийгдлээ.

Торгоны замын дагуу эдийн засгийн бүс байгуулах, хөгжүүлэх асуудлыг хятадын тал 2013 онд анх дэвшүүлсэн байдаг. Гэтэл өнгөрсөн 3 жилийн хугацаанд энэ бүсэд Хятад улсаас хийсэн хөрөнгө оруулалт 51 тэрбум доллар гэж албаны эх сурвалжууд мэдээлж байна. Энэ бол БНХАУ-аас мөн хугацаанд гадаадад хийсэн нийт хөрөнгө оруулалтын 12 хувь гэсэн үг. Монголын өмнүүр, Шинжаанаар дамжин баруун зүг рүү тэмүүлсэн хуурай замын эдийн засгийн судас ийнхүү хүчтэй лугшиж эхэлжээ. Энэ зам дагуух улс орнуудад Хятадын оролцоотой худалдаа, эдийн засгийн 52 бүс байгуулагдаж, 15.6 тэрбум америк долларын хөрөнгө оруулалт хийгдэж, 70 мянга орчим ажлын байр шинээр бий болж, мөнөөх орнуудад 900 сая ам.доллар татварт төлжээ.

Энэ оны эхний хагасын байдлаар Торгоны замын дагуух орнуудтай хийсэн худалдаа Хятадын гадаад худалдааны нийт эргэлтийн 26.1 хувийг эзлээд байгааг тус улсын Худалдааны яам нотолж байна.

Энэ бүх тоо худалдаа, эдийн засгийн томоохон урсгал Шинжаанаар дамжин Ази, Европын хооронд эрчимжиж эхэлснийг хөдөлбөргүй батлах аж. Шинжааны ээлжит ЭКСПО амжилттай болж буй нь нэг талаас энэхүү их урсгалын хаялга, нөгөө талаас ЭКСПО өөрөө энэхүү эдийн засгийн урсгалыг идэвхжүүлэгч хүч болж байна. Тав дахь удаагийн үзэсгэлэн худалдааны үеэр нийтдээ 241.9 тэрбум юанийн үнийн дүн бүхий хэлцэл хийгдсэн тухай мэдээлэл үүний нотолгоо юм.

150 сая юанийн өртөгтэй тоглолт

Өрөмчийн нэг бахархал бол яалтгүй Шинжааны их театр (Xinjiang grand theatre).Театрын гэр хэлбэртэй нүсэр байгууламжийн архитектурын шийдэл нэн тэргүүнд анхаарал татна. Гадна,  дотор талын дизайн өвөрмөц агаад тансаг. Энэ театр 2100 хүний суудалтай, эгнээ байрлалаасаа хамаарч нэг суудлын үнэ нь 320-680 юанийн хооронд хэлбэлзэнэ.

Шинжааны түүх, орчин үе, олон үндэстний онцлогийг харуулсан цогц үзүүлбэр бүхий нэгэн тоглолтыг тус театрт үзэх завшаан тохиолдов. Аварга том лед дэлгэцүүд, 3Dтехнологи ашигласан энэхүү нүсэр тоглолт нийтдээ 150 сая юаниар бүтсэн гэнэ. Дугуй хэлбэртэй, өндөр бөмбөгөр адар бүхий театрын барилгын тал нь үзэгчдийн хэсэг, тал нь тайзанд хуваагджээ.  Тайзан дээр элсэн манхан дамжин тэмээн жин наашилж, хасаг эрчүүд тулам булаацалдан морьтой давхилдаж (тэмээн жин, морьд нь бодитой), үндэстэн үндэстний бүжиг ар араасаа хөвөрч, тайзны хоёр жигүүрээс нисгэсэн бүргэдүүд элин халина. Ус, гэрэл, лед дэлгэцүүдийг ихээр, бас оновчтой  ашигласнаар амьд орчныг бүрдүүлж, үзэгчдэд гүнзгий сэтгэгдэл төрүүлэх аж. Тайзны дороос томоос том усан сан цэлэлзэн өргөгдөж, дотор нь туяхан бүсгүйчүүд үелзэн бүжиж, тэгснээ хоромхон төдийд мөнөөх их усны оронд мөсөн гулгуур бий болж, тэшүүртэй бүжигчид ээрүүл мэт эрчлэн эргэлдэнэ. Өндрөөс буух усан хөшгийг тогтон ажвал чамин ганган  хээ угалз тэргүүтнийг дүрслэх аж.

Уран бүтээлч хүмүүст бүтээлч сэтгэмжээ дээд зэргээр илэрхийлэх эдийн засгийн  боломж олговол ямар ихийг хийж чадахыг энэ тоглолт бүрэн утгаар нь харуулсан гэж хэлж болно.

Исламын хамгийн тансаг сургууль барина

Өрөмчид үйл ажиллагаа явуулдаг Исламын сургуулийн захирал ийнхүү итгэлтэй ярьж байна. БНХАУ-ын төрөөс уугуул иргэдийн шашин шүтлэгийг дэмжих талаар ихээхэн анхаарч, исламын иж бүрэн цогцолбор сургууль барихад зориулж 24 тэрбум юань гаргахаар болж, зураг төслийн ажил эхэлчихсэн байгаа нь түүнийг тийнхүү ам бардам, итгэл төгс ярихад хүргэжээ.

Үргэлжлэлийг ЭНД дарж уншина уу…