“Фантастик” продакшны найруулагч, жүжигчин Б.Тамиртай ярилцлаа.
-Хүлээлт үүсгээд байсан “Зүрхний хилэн” уран сайхны кино нээлтээ хийлээ. Үзэгчид ч ам сайтай байна. Ер нь найруулагчийн хувьд энэ киногоороо юуг өгүүлэхийг зорьсон юм бэ?
-Яахав энэ цаг үе нь өөрөө хилэнтэй байгаад байна л даа. Тэгэхээр энэ үед амьдарч байгаа хүмүүсийн дотор нуугдсан тэр л хүслийг энэ киногоороо дамжуулан гаргахыг хүссэн. Энэ киног үзснээрээ миний өвөг дээдэс ямар түүхийг туулаа вэ гэдгийг харах болно. Мөн өнгөрсөн болоод өнөөгийн Монгол Улс минь ямар байна вэ гэдгийг харьцуулна байх. Ингэснээрээ ирээдүйд Монгол Улсаа яах вэ гэдгийг ч бодно байх гэж найдаж байна.
-Кино зохиолыг бичихдээ манж судлаач, түүхийн ухааны доктор Ц.Цэрэндоржтой хамтарсан гэсэн. Тэрээр түүхэн талаас нь хэрхэн зөвлөгөө зааврыг өгсөн бол?
-Ц.Цэрэндорж ахаас гадна манж судлалаар мэргэшсэн Хэл шинжлэлийн ухааны доктор М.Баярсайхан ах маш их тусалсан. Харин редактораар Б.Цогнэмэх гуай ажилласан. Ерөнхийдөө төрийн тэргүүн нь харь хэлтэй хүн байна гээд төсөөлөхөд хэцүү. Тухайн үед Манж амбан тийм л байсан шүү дээ гэж хүмүүс яриад байгаа юм л даа. Гэхдээ үүнийг одоо цагтай холбоод үзэхээр аймшигтай байгаа биз. Модернист яруу найрагч Б.Галсансүх “Монголын радио хятадаар мэндэлвэл би үхнэ” гэж ч байсан удаатай. Тэгэхээр бид түүнтэй адил сэтгэгдэл л үзэгчдийн далд ухамсарт нь өгөхийг хичээсэн. Түүхэндээ манжууд бол биднийг дарамталж байсан. Мөн манжийн нөмөр нөөлөгт нь байх хятадуудын өр зээлийн дарамт их байдаг байжээ. Охид эмсийг бузарлах зэрэг нь ч хятадуудын л хийдэг ажил байсан байгаа юм. Гэхдээ үүнд авууштай нэг зүйл нь манж нар хятадуудыг хар тамхи зөөлгөх нь битгий хэл нэг жил болгоод л Монголоос гаргах бодлоготой байсан юм билээ. Харин “Зүрхний хилэн”-д манж амбан хар тамхины хэрэгт хутгалдсанаар нуран унаж байгааг харуулдаг юм. Тэгэхээр мөн хар тамхины эсрэг дуугарч байгаа гэсэн үг.
-Таны хэлсэнчлэн манжийн бодлого хатуу чанга байсан учраас хятадууд ч монголд удаан амьдрах эрхгүй байсан гэдэг. Зарим судлаачид ч манжийн дарлалын үед хүнд, хэцүү байсан ч тэдний хатуу чанга бодлогын үрээр бид өнөөдөр оршин байгаа гэж үздэг юм билээ. Энэ тухайд?
-Гэхдээ манжууд монголчуудаас маш их татвар, татаас авдаг байсан. Хэрэв татвараа төлж чадахгүй бол хугацаагүй цэргийн албанд томилогдохоос өөр аргагүйд хүрнэ. Харин тэд тэнд очоод үхэж ч мэдэх үнэнтэй нүүр тулна шүү дээ. Энэ дарамт мөн биз. Харин зарим өр зээл, татвартаа дарлагдсан хэсэг бүлэг нөхөд нь уул руу гарч зугтаадаг байсан байх нь. Тэд чинь л шилийн сайн эрчүүд хэмээн түүхэнд үлдсэн хүмүүс юм. Улмаар тэд хулгайлсан адуу малаараа татвар татаасаа төлдөг байж. Мөн хулгайлсан адуу малнаасаа энгийн ард иргэдэд ч өгнө. Энгийн ард иргэд түүнийг нь буцаагаад татварт өгдөг байж л дээ. Гэхдээ тэд энэ гинжин холбоог хэрхэн зогсоох вэ гэж бодсны эцэст өрийн дэвтрийг шатаасан. Өнөөдрийнхөөр бол ипотекийн зээл авсан бүх айлын баримт сэлтийг шатаачихаж байгаатай л адил юм. Гэхдээ тэдгээр шилийн сайн эрчүүдийг манжууд “Монголчууд өрөө төлж чадахгүй учраас уул руу гарч зугтаан шилийн сайн эр болдог байв” гэж хэзээ ч тэмдэглэхгүй шүү дээ. Харин “Тэд бол хулгайчид. Тэр хүмүүст ийм ял өгнө” гэж л бичнэ. Хэдий тэд хулгайч ч гэсэн энэ цаг үеийн хулгайчидтай харьцуулахааргүй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байгаа юм. Ямартай ч бид кинондоо шилийн сайн эрчүүд гэж бүгдийнх нь цээжийг дэлдүүлээгүй. Харин манжууд шилийн эрчүүдийг шилийн эрчүүдээр нь бариулж байгааг харуулсан. Мөн “Чам шиг монголоо гэх сэтгэлгүй хүмүүс л монголыг ялзруулдаг юм” гэж аав нь хүүдээ хэлснээр гарч байгаа. Энэ үгийн утгыг маш сайн ойлгох нь чухал юм.
Үргэлжлэлийг
энд дарж уншина уу
Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
