Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
– 2016 ОНЫ ЭХНИЙ 10 САРЫН БАЙДЛААР МАНАЙ УЛСЫН ХЭМЖЭЭНД ЗАМ ТЭЭВРИЙН ОСЛЫН УЛМААС 418 ХҮНИЙ АМЬ НАС ХОХИРЧ, 1082 ХҮН ХҮНД, ХӨНГӨН ГЭМТЖЭЭ
Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага болон НҮБ-аас “Зам тээврийн ослын улмаас хохирогсдын дурсгалыг хүндэтгэх өдөр”-ийг жил бүрийн арванэгдүгээр сарын гурав дахь долоо хоногийн “ням” гаригт дэлхий нийтээр зохион явуулдаг билээ. Харин манай улс “Зам тээврийн осолд өртөж, хохирсон иргэдийн дуу хоолойг сонсох өдөр” нэртэйгээр энэ сарын 13-17-ны өдрүүдэд зохион байгуулах гэж байна. Энэ хүрээнд зам тээврийн ослын хор уршгийг олон нийтэд таниулах, хохирсон иргэдийн ар гэр, тэдний дуу хоолойг хүмүүст хүргэх зэрэг арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулах юм байна.
Дэлхий нийтэд жил бүр 1.3 сая хүн зам тээврийн ослоос болж амь насаа алддаг, 50 сая гаруй хүн гэмтэж, эдгээрээс нэлээдгүй хэсэг нь тахир дутуу болж үлддэг гэсэн мэдээлэл бий. Иймд тогтвортой арга хэмжээ авахгүй бол 2020 он гэхэд жил бүр 1.9 сая хүн нас барах статистикийн прогноз гарсан аж. Үүнтэй холбогдуулан НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейгаас 64/2551 тогтоолоор 2011-2020 оныг “Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагааны 10 жил” болгон тунхаглаж, уг ослын улмаас хүний амь нас эрсдэх явдлыг 50 хүртэл хувиар бууруулах, үндэсний, бүс нутгийн, дэлхийн хэмжээнд ажил өрнүүлж, үхлийг “тогтворжуулаад багасгах” зорилт дэвшүүлсэн байдаг. НҮБ Монгол Улсыг автозамын ослын эрсдэл өндөртэй улсын тоонд багтаажээ. НҮБ-аас гаргасан энэ тогтоол шийдвэрийг манай улс хүлээн авч Засгийн газрын 146 дугаар тогтоолоор “Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах үндэсний стратеги, түүнийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө”-г баталсан. Энэ дагуу Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай шинэ хуулийг батлан хэрэгжүүлж байгаа ч зам тээврийн ослоор нас баралтын түвшин буурахгүй байгаа юм. Энд тоон баримт сөхье.
2016 оны эхний 10 сарын байдлаар манай улсын хэмжээнд зам тээврийн ослын улмаас 418 хүний амь нас хохирч, 1082 хүн хүнд, хөнгөн гэмтсэн. Үүнээс нас барсан хүүхэд 48 буюу нийт нас барсан хүний хоёр хувийг, гэмтсэн хүүхэд 199 буюу нийт гэмтсэн хүний 18.4 хувийг тус тус эзэлж байна. Үүнээс нийслэлийн хэмжээнд 109 хүний амь нас хохирч, 610 хүн гэмтсэн бол орон нутагт 309 хүний амь нас хохирч, 471 хүн гэмтжээ. Улсын хэмжээнд сүүлийн таван жилийн байдлаар зам тээврийн осолд 5611 хүүхэд өртсөнөөс 222 хүүхдийн амь нас хохирч, 5389 хүүхэд хүнд, хөнгөн гэмтсэн байх юм. Нас барсан хүүхдүүдийн 44 хүүхэд нийслэлд, 178 нь орон нутгийн замд осолд орсон бол тэдний 72 нь дугуй унан зорчиж байгаад замын осолд өртөн амь насаа алджээ. Энэ бол харамсалтай гэхэд хэтэрхий харамсалтай тоон мэдээ. Харин өнгөрсөн 2015 онд 54 хүүхэд нас барж, 1089 хүүхэд гэмтсэн байна.
Эрүүл мэндийн байгууллагын мэдээллээр сүүлийн 10 жилийн хугацаанд зам тээврийн ослоор 5485 хүн амь насаа алджээ. Замын цагдаагийн байгууллагын мэдээллээр мөн хугацаанд 3758 хүн амь насаа алдсан, 11154 хүн хүндэвтэр, хүнд зэргийн гэмтэл авч, эрүүл мэндээрээ хохирсон тухай мэдээ байна. Эрүүл мэнд, цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагааны онцлог, бүртгэх аргачлалаас хамааран нас баралтын тоон үзүүлэлт ялгаатай гардаг. Жилд дунджаар зам тээврийн ослын улмаас Монголын төр 550 иргэнээ буюу нэг сумын насанд хүрсэн хүн амтай тэнцэх хэмжээний хүмүүсээ алдаж байгаа нь харамсалтай үзүүлэлт юм.
Монгол Улсын автозамын сүлжээ 49.5 мянган км гэж тооцогдон үүнээс инженерийн шийдэл бүхий асфальт, бетон, хайрган хучилттай, сайжруулсан автозам долоон мянга орчим км гэсэн тооцоо байна. 2013 онд Дэлхийн эдийн засгийн форумаас гаргасан судалгаагаар “автозамын чанарын үзүүлэлт” нь 139 орноос 137 дугаар байрт буюу хамгийн муу, чанаргүй, эрсдэл бүхий замтай улсын тоонд орж байсан. Хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд автозамын барилга, арчлалтын ажилд улсаас ихээхэн анхаарал тавьж, тэр тусмаа Улаанбаатар хотод хөдөлгөөний ачааллыг тэнцвэржүүлэх, уулзвар гарцуудын нэвтрүүлэх чадварыг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдсэн арга хэмжээг багагүй хэмжээгээр авч хэрэгжүүлж байгаа ч тэр болгон “Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын түвшин”-г хангалттай нэмэгдүүлэх хэмжээнд хүргэж чадахгүй байгаа юм. Энэ нь авто ослоор амиа алдагсдын тоо буурахгүй байгаа нэг шалтгаан гэж мэргэжилтнүүд үзэж буй.
Улсын хэмжээнд аймгийн төвүүдийг хатуу хучилттай замаар холбохоор төлөвлөгдсөн байгаа. Гэтэл замын нөхцөл байдлыг сайжруулан шинээр автозамыг барьж байгуулж байгаа ч эдгээр замын тодорхой хэсгүүдэд зам тээврийн осол давтагдан гарч байгааг гагцхүү жолоочийн буруутай үйлдэлтэй холбон тайлбарлах бус хөдөлгөөний аюулгүй байдлын үндсэн шаардлага, тэдгээр замуудад шаардлагын түвшинд хүртэл хийгдэхгүй байна гэж судлаачид үздэг. Сүүлийн жилүүдэд хур тунадасын хэмжээ багасч байгаа хэдий ч энэ өвөл цас их унах төлөвтэй байгаа бөгөөд замын халтиргаа гулгаа нэмэгдэх хандлагатай байна.
Дийлэнхдээ авто осол Дорноговь, Өмнөговь, Дархан-Уул, Орхон-Уул, Сэлэнгэ, Төв, Хөвсгөл аймгуудад гардаг аж. Үүнийг зам нь хөдөлгөөн ихтэй, нөгөө талаас замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангахгүй байгаатай холбон үздэг. Ялангуяа орон нутгийн замд амрах зогсоолуудыг байгуулах, жолоочийн анхаарлыг сарниулахгүйн тулд зориудаар донсолгоо хийх зэргээр байгаа боломжид тулгуурлан зам тээврийн ослыг бууруулах гарц, арга зам байна гэж мэргэжилтнүүд үзэж байгаа аж. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас гаргасан 2015 оны тайланд Монгол Улсын 100 000 хүнд ногдох 2013 оны нас баралтын үзүүлэлтийг 21.0 хувь буюу мэргэжлийн байгууллагын тооцооллоор 19.8 хувь гэж гаргажээ. Эрүүл мэнд, цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагааны онцлог өөр өөр боловч зам тээврийн ослын улмаас хүн амь насаа алдах, гэмтэх тохиолдлыг бүртгэх аргачлалыг уялдуулах боломж эрэлхийлэх нь зүйтэй гэсэн чиглэл ч өгсөн байгаа юм.
Аюулгүй байдал судлалын судлаач Ж.Цогтсугартай ярилцлаа.
-Зам тээврийн осол өдөр ирэх тусам нэмэгдэж байна. Шалтгаан нь юу байна вэ?
-“Архи” гэдэг үгийн ард маш олон эрсдэл, муу үр дагавар байдаг. Монголын нийгмийн аюулгүй байдал алдагдаж, монгол хүний, монгол айл гэрийн амгалан тайван байдал үгүй болж байна. Энэ нь цаашлаад улсын маань ирээдүй болсон хүүхдэд хүртэл нууц байдлаар сөрөг нөлөө үзүүлж байна. Манай монголчууд согтууруулах ундааны зүйлс хэрэглэх нь улам бүр ихэсч байна. Энэ нь үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөх түвшинд хүрчээ. Монголчууд бие биедээ хор найруулж өгч байна. Ингэж байгаа нь өөрийгөө хөнөөж байгаатай адилхан юм шүү дээ. Сүүлийн үед хүчирхийлэл, зам тээврийн осол, ядуурал, гэр бүл салалт зэрэг нь ихэсч байна. Энэ бүхний цаана нууцлагаар оршиж буй зүйл бол архидалт юм. Манай хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд гэмт хэрэг гэж ярихаас биш, архи гэдэг зүйлийг огтхон ч ярьдаггүй. Хүний санаандгүй байдлаас болж гэмт хэрэг их гардаг гэдэг. Тэр нь тийм. Гэхдээ үүний ихэнх нь архидалтаас болсон байдаг.
-Архидалт олон аюулын гол шалтгаан гэдгийг л хэлээд байна аа даа?
-Энэ бүхний гол фон нь архидалт юм. Манай улсын хүн амын эрт нас баралт, гэмт хэрэг, хүчирхийлэл нь архидалттай шууд холбоотой. Согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодож байгаа хүн оюун санааны хувьд өөрийгөө авч явах ямар ч чадваргүй болчихсон байна гэсэн үг. Энэ нь зам тээврийн осол болоод хүчирхийлэл үйлдэхэд бэлэн болчихсон гэсэн дохио. Сүүлийн үед ийм хүмүүс тээврийн хэрэгсэл жолоодож байна. Эдгээр хүмүүс урьд нь гудамжинд тээврийн хэрэгсэл жолоодоод үзчихсэн. Сотуудаа уг үйлдлээ хийж болно гээд бодчихсон. Согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодно гэдэг маш аюул заналтай үйлдэл. Энэ нь дүүрэн сумтай автомат буу барьчихсан хүнээс өөрцгүй. Одоо миний санааг хамгийн их зовоож байгаа асуудал бол замын хөдөлгөөнд оролцож буй согтуу жолооч нар.
-Согтуу жолооч замын хөдөлгөөнд оролцох тохиолдол их. Үүнийг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?
-Манай улсад иргэн согтуугаар машин жолоодож байвал торгодог. Энэ нь их буруу. Үүний оронд жолооны сургалтад дүрмийг заах явцдаа архи, согтууруулах ундаа хэрэглэх нь ямар их хор хөнөөлтэйг сайн ойлгуулчих хэрэгтэй. Мэргэжлийн байгууллагад нь хандаж, сургалт явуулж, лекц, бодит киног үзүүлэх нь хамгийн шалгарсан арга. Хүн болгонд архи хэрэглэчихээд тээврийн хэрэгсэл жолоодвол нэг насны зовлон танд нүүрлэж магадгүй гэдгийг ойлгуулах хэрэгтэй. Ингэж ойлгуулж чадвал явган хүн зам гарахдаа улаан гэрлээр зогсоно. Ногоон гэрлээр гарна гэдэгтэй яг адилхан ойлголт өгчихнө гэсэн үг. Үүнийг л оюун сэтгэхүйд нь суулгачихвал зөв арга барил тогтчихдог юм.
Б.Уранчимэг
Эх сурвалж: dnn.mn
