Д.Сугар: Энэ бүх гүтгэлэг, доромжлолын үнэн учир тайлагдах өдөр ирнэ шүү

Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн Д.Сугартай холбоо­той, ТӨХ-ны дарга байхдаа албан тушаалаа урвуулан ашигласан, бусдаас ихээхэн хэмжээний хээл хахууль авсан байж болзошгүй хэл ам сүүлийн тав, зургаан сарын турш үргэлжилсээр байгаа ч Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүний халдашгүй эрхээр хамгаалуулсаар өнөөдрийг хүрээд байгаа. “МИАТ”, “Эрдэнэт”, хамгийн сүүлд “Жаст”-ын Ш.Батхүүгийн хэрэгт нэлээд гүнзгий хут­галдаад байгаа Үндсэн хуу­лийн цэцийн гишүүн Д.Сугар олон сар дуугүй байсны эцэст “Еаgle” телевизэд энэ сарын 26-ны өдөр өгсөн ярилцлагыг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

-“Жаст” групп “Эрдэнэт” үйлдвэрийг барьцаалан ӨАБНУ-ын “Стандарт” банк­­наас зээлсэн 103 сая ам. дол­ларын баримтан дээр таны болон Ч.Ганзориг за­хирлын гарын үсэг байгаа  хөд­лөш­гүй баримтыг  ТӨХ-ны дар­га байсан хүний хувьд  хэр­хэн тайлбарлахаас яриа­гаа эхлэх үү? 

-Нутаг руугаа явж хоёр хоног наадчихаад иртэл ийм сүр­хий хэл ам гарч, бөөн шуу­гиан дэгдчихсэн байна. Энэ нь зүгээр ч нэг шуугиан биш, ноцтой асуудал л даа. Их олон бичиг баримттай та­нил­цаж амжаагүй байгаа ч байр сууриа илэрхийлэхийг оролдъё.

Хамгийн гол нь энэ бол хэд хэдэн заагтай асуудал байгаа юм. 2009-2010 оны хооронд “Жаст” групп гур­ван удаагийн гэрээ, хэлцлээр 103.9 сая ам. доллар  “Стан­дарт”  банкнаас зээл­сэн бай­на. Энэ бол тэдний л хоо­рондын бизнесийн асуудал. Хамгийн ноцтой нь энэ их мөнгийг “Жаст” групп хуга­цаандаа  төлж чадахгүй бол өмнөөс нь “Би төлж ба­раг­­дуулна” гээд “Эрдэнэт” үйлд­­вэр үүрэг хүлээчихсэн юм шиг хүмүүс буруугаар ойлгоод байна. Тэгэхээр “Жаст” группийн 103.9 сая ам.долларын зээлийн гэ­рээнд “Эрдэнэт” үйлдвэр өчүү­хэн ч хамаагүй төдийгүй энэ талаар удирдлагууд нь шуу­гиан дэгдтэл  юу ч дуулаагүй, сонсоогүй. “Эр­дэнэт” үйлдвэрийн за­хи­­рал Ч.Ганзориг бид хоёр ямар ч тийм зээлийн гэрээнд га­рын үсэг зураагүй гэдгийг  амьд­­ралаараа батлан тан­гар­галахад ч бэлэн байна.

Тэр бичгийг нь сая үзсэн. Тэнд “Жаст” группэд дэмжлэг үзүүлэх ёстой гэх маягийн эрүүл ухаанд ч багтамгүй Төрийн албаны наад захын мэдлэггүй хүний эрээчсэн ёстой л “галзуу” хүний бичгэрхүү юм байсан. Энэ бүх бичиг, баримтыг  “Жаст” группийнхэн шинж­лэх ухаан хөгжсөн өнөө цагт ямар аргаар хуурамчаар  үйлдсэнийг би мэдэхгүй.

Гэхдээ шалгадаг, тог­тоодог газар нь удахгүй нотлоод ил болгох байлгүй дээ. Ч.Ганзориг бид хоёр энэ бузар хэргээс өөрсдийгөө салгаж аваад л санаа амарчихна гэсэн үг биш. Энэ бол Монгол Улсыг төдийгөөс өдий  хүртэл тэжээсээр ир­сэн “Эрдэнэт” хэмээх  аварга том үйлдвэрийн хувь заяатай холбоотой асуудал болохоор үнэхээр сэтгэл зовж байна.

Эцсийн эцэст ийм булай хуурамч бичиг баримт бүрдүүлсэн тэр газар нь энэ асуудлаа бүрэн хариуцаж, улсыг хохиролгүй болгох ёстой.

-Тэгвэл “Эрдэнэт” үйлд­­вэр батлан дааж, “Стан­дарт” банкнаас авсан 103.9 сая ам.долларын зээлийн бичиг баримт дээрх таны гарын үсэг хуурамч гэдгийг та хаана ч батлахад бэлэн байгаа хэрэг  үү?
-Шууд батлан хэлнэ. Тогтоодог, шалгадаг газар нь очиход бэлэн байна. Харин улс гүрэн, тив алгасан ийм ноцтой хуурамч баримт бичиг бүрдүүлсэн тэр хүмүүс нь хуулийн дагуу хатуу шийтгэл хүлээх ёстой. Олон улсын шүүх, цагдаа болж энэ хэрэг өндрөө авахаас өм­нө “Эрдэнэт” үйлдвэрийн удирдлагууд  санхүүгийн бүх л бичиг баримтуудаа цэгцэлж, бэлтгэлтэй байх нь чухал. Хоёрдугаарт 2007  оны 10, 11 дүгээр сард сан­хүү, бизнесийн нэгэн яриа хэлцэл болсон юм. Тэр үед Улаанбаатар төмөр зам санхүүгийн хүндрэлтэй болчихоод “Эрдэнэт”-ийн баяжмалыг зөөх асуудал тун бэрхшээлтэй болоод байсан.

Дээр нь “Жаст” групп  хэзээнээсээ Эрдэнэтэд ша­тахуун нийлүүлж, тэдний томоохон гэрээ хэлэлцээрт чөлөөтэй оролцдог компани байсан. Тэр үед “Эрдэнэт”-ийн Ерөнхий захирлаас хамтарсан үйлдвэрийн  Оросын талын захирал М.Е.Сесоев, монголын талын захирал Д.Сугар миний бие  хоёрт хандсан хү­сэлт ирсэн юм.Тэр нь  “Энэ хүнд­рэлээс гарахын тулд шатахуун  нийлүүлдэг “Жаст” группийн гэрээг барьцаа болгож аваад хариуд нь “Жаст” группийг мөнгө босгоход нь батлан даалт гаргаж, дэмжлэг үзүүлье” гэсэн утгатай хүсэлт байсан. Тэр хүсэлтэнд  бол би гарын үсгээ зурж байсан. Оросын тал ч түүнийг судалж үзээд “Өөр гарц алга” гээд зөвшөөрч байсан юм. Энэ бол 2007 оны асуудлыг би яриад байгаа юм шүү.

Хамтарсан үйлдвэрийн совет хяналт тавьж, ТӨХ-оор хэлэлцэгдээд энэ гэрээ 2008 онд  хэрэгжиж  20 сая ам. доллараа бүрэн төлж барагдуулсан. Тухайн үедээ “Эрдэнэт” үйлдвэр, Улаанбаатар төмөр зам, “Жаст” групп бүгд л энэ гэ­рээнээс тодорхой ашиг хүрт­сэн.

Ер нь томоохон аж ахуйн нэгжүүдийн дунд энэ зэргийн харилцаа бол байдаг л юм. Улсад нэг ч төгрөгийн хохиролгүй, ха­рин ч ашигтай энэ хэлцэл бүгд хууль ёсны дагуу ном журмаараа явагдаад дууссан. Харин 2009 оноос хойших асуудлыг бид үнэхээр  мэ­дэхгүй, энэ талаар өчүүхэн ч хариуцлага хүлээх  хууль зүйн үндэслэлгүй юм.

-Тухайн үед “Эрдэнэт” үйлд­вэр санхүүгийн хүнд­рэлтэй бай­сан ч ху­вийн компанитай гэрээ байгуу­лан сан­хүү­гийн ийм том асуудалд хутгалдсан нь Монгол Улсын тодорхой хууль, дүрмүүдийг зөрчсөн хэрэг биз дээ. Энэ талаар  ТӨХ-ны дарга байсныхаа хувьд та өчүүхэн ч хариуцлага хүлээхгүй гэж үү?
-Ер нь 2008 оны эдийн зас­гийн хямралыг та бүхэн санаж  л байгаа байх. “Жаст” бол “Эрдэнэт” үйлдвэрийн хувьд захын нэг компани биш шүү дээ. Бараг л моно­фоль байдлаар Эрдэнэтэд шатахуун нийлүүлсээр ирс­нийг хэн хүнгүй мэдэж байгаа. Шатахууныхаа үнийг “Эрдэнэт” үйлдвэр “Жаст”-д төлөх л үүрэгтэй. Дээр нь Эрдэнэтийн  зэ­сийн баяжмалыг зөөдөг Улаан­баатар төмөр зам энд орол­цож нэгэн том сүлжээ бол­чихсон байсан.

Тэгэхээр энэ мөнгийг алдахгүй гэсэн бүрэн батал­гаатай нөхцөлд  сове­тоо­роо хэлэлцэж  Орос, Монг­ол захирлууд нь хү­сэлтээ гар­гаад олон хэлтэс, газрууд нь зөвшөөрсний үндсэн дээр хэрэгжсэн асуу­дал юм л даа. Тодорхой  хэм­жээний эрсдэлтэй ч энэ бол томоохон аж ахуйн нэгжүүдэд хэрэг­лэгддэг л сан­хүүгийн нэгэн ажиллагаа байсан. Энд өчүү­хэн ч хууль зөрчсөн зүйл байхгүй гэдэгт би одоо ч итгэлтэй байна.

Дахин хэлэхэд энэ бол  2007 онд хэрэгжээд бүрэн дууссан асуудал шүү. Энд зориуд цохон тэмдэглэхэд “Жаст”-ын Ш.Батхүү хэв­лэлийн бага хурал дээр мэдэгдэхдээ 2007 оны энэ процессыг 2009 онд “Стандарт” банктай бай­гуулсан луйврын шинж­тэй гэрээтэйгээ холбогдуулах гэж оролдож бай­на лээ. Тийм юм байх ямар ч боломжгүй  шүү гэдгийг миний зүгээс маш хариуцлагатайгаар мэ­дэгдэж байна. Одоо хамгийн гол нь энэ айхтар санхүүгийн булхай, луйвраас “Эрдэнэт” үйлд­вэр, цаашлаад Монгол Улсаа алдагдалгүй авч гарч буруутай хүмүүст нь хариуцлага ногдуулах  та­лаар л бүх талаасаа хүч чад­лаа дайчлах нь чухал юм.

-Тэгвэл 2007 онд хэ­рэгжээд дууссан энэ гэрээн дээрх таны га­рын үсгийг “Жаст” группийнхэн ашиг­лаж,  дараагийнхаа булхай­тай үйлдлийг хийсэн  гэж үзэж болох уу? 
-Бичиг баримттай нь тэгтлээ нарийвчлан танил­цаагүй болохоор яг тэгсэн гэж хэлэхэд эрт байна. Харин зүгээр  орчин үеийн керамналистикийн  шинжил­гээгээр үүнийг тогтоох шиг амархан юм байхгүй. Аль нь жинхэнэ, аль нь хуурамч вэ гэдгийг амархаан тогтоогоод асуудал цаашаа үргэлжлэх байх. Асуудал ийм л тодорхой учир өөрийнхөө төлөө нэг их санаа зовохгүй байгаа. Харин буруутай, булхайтай хүмүүсийн өмнөөс “Эрдэнэт” үйлдвэр санхүүгийн томоо­хон хариуцлага хүлээх хэм­жээнд хүрчихгүй байгаа гэж л хамгийн ихээр санаа зовж байна.

-Хамтарсан үйлдвэрийн Оросын талтай харилцан зөв­шилц­сөний үндсэн дээр 20  сая ам. долларын зээлд баталгаа гарган өгч байж. Энэ талаар Оросын тал­тай эргэн холбоо  барьсан, ярилц­сан зүйл байна уу?
-Одоо миний эрх үүрэг, албан тушаал өөрчлөгдсөн болохоор тэнд юу болж, ямар яриа өрнөж байгаа талаар үнэхээр юу ч мэдэхгүй байна. Оросын тал ч мэдээгүй байх. Яагаад гэвэл Ганзориг бид хоёр дөнгөж сая л энэ талаар мэдлээ  шүү дээ. Оросын тал одоо л мэдээд бужигналдаад  эхэлж байгаа нь тодорхой. Хамгийн гол нь бүгдээрээ сайтар ярилцаж, нэг санаа зорилготой болж аваад бу­руутай хүмүүсээр нь энэ их хариуцлагыг нь үүрүүлж, улсыг хохиролгүй болгох нь л хамгийн чухал болоод байна.

-Хуулийн байгууллагын зүгээс таныг  “Жаст” ком­панитай хол­боотой  сан­хүүгийн энэ томоохон луй­вар, булхайн хэргээр асууж, байцаасан зүйл бай­гаа юу?
-Байхгүй. Надад одоогоор дуул­гасан, мэдэгдсэн зүйл байхгүй.

-Ганц удаа ч байцаалт аваагүй гэж үү?
-Энэ чинь надаас байцаалт авахаар хэрэг биш шүү дээ. Та наад асуултаа нэг жаахан бодож тавиарай гэж хүсэх байна. Энд зориуд тэмдэглэж хэлэхэд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд  болж л өгвөл намайг буруутгаж, ямар нэг юманд хутгалдуулчих гэсэн  сонирхол яваад байгааг би маш сайн мэдэрч байгаа.

-Тухайн үед “Жаст” группийн зээлсэн 20 сая ам. долларт батлан даалт гаргаж өгсөн хүмүүс ихээ­хэн  хэмжээний өргөл, барьц авсан нь тодорхой гэсэн хардлага яваад байгаа. Энэ талаар та юу хэлэх вэ?
-Энд би хоёр л тайлбар хэлье.  Нэгдүгээрт  тухайн  үед ТӨХ-ны дарга байсны хувьд төрийн өмчит 86 компанийн бүх л үйл ажиллагаа надтай шууд хамаатай байсан юм. Тийм ч учраас эдгээр 86 компанийн сайн, муу бүх л үйл ажиллагаанд хүс­сэн, хүсээгүй намайг ха­маа­руулчихсан л байдаг. Монголын хэвлэл мэдээлэл бол аливаа юмны сайн талыг ерөөсөө ярьдаггүй, бич­дэггүй.

Тиймээс ч төдийгөөс өдий хүртэл би ганц удаа сайн нэр зүүж үзээгүй. Намайг энэ байтугай гүтгэж, гүжирдэх л байх. За энэ ч яах вэ. Хоёрдугаарт  намайг шалгах ёстой газрууд нь шалгах л байлгүй. Үнэн зөв нь ч удахгүй  тогтоогдох нь тодорхой. Өөрийн зүгээс энэ хэргийн үнэн зөв нь илэрч, буруутай этгээдүүд нь зохих шангаа хүрттэл нь мэдэх, чадах бүхнээрээ хуулийн байгууллагад тусалж, хам­тарч ажиллахад бэлэн байгаа.

-Таны нэр “МИАТ”-ийн дуу­лиант хэрэгт хутгалдсан ч Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүний эрх дархаар чө­лөөлөгдөөд үлдсэн. Хо­жуу­­хан ч гэсэн энэ хэр­гийн талаар байр сууриа илэр­хийлэхгүй юу?
-Би юу ч болоогүй байхад өөрийгөө өмөөрч сонин хэв­­­лэлд  ярилцлага өгөөд, хэв­­­лэлийн баатар болоод байх зорилго тавьдаггүй. “МИАТ”-ийн шуугианы үеэр ганц удаа л телевизээр гарсан. Өнөөдөр танайд ярилц­­лага өгч байна. Дахиж хаана ч ярилцлага өгөхгүй. Би энэ бүх ажлыг  хариуцаж байсны хувьд хардлага, сэрд­лэгэд өртөх нь ч аргагүй.

Харин энэ бүхнийг шал­гаж, үнэн мөнийг тог­тоосны дараа Д.Сугар гэж хэн бэ гэдгийг ард түмэн минь ха­раарай. Тийм болохоор энэ бүх гүтгэлэг, дайралтад тэгт­лээ бухимдахгүй байгаа. Удахгүй бүх зүйлийн үнэн учир тодрох байлгүй дээ.
-Та “МИАТ”-ийн хэр­гийн үед ч “Би ямар ч буруугүй” гээд сууж байсан. Одоо “Эрдэнэт”-ийн хэрэг мандчихлаа. Ер нь танд  Үндсэн хуулийн цэцийн ги­шүүнээс татгалзаад энэ бүх хэргээ нэг мөр шал­гуул­чих иргэний зориг байгаа юу?
-Хүмүүс намайг их муухайгаар бодож, төсөөлж байгаа гэдгийг сайтар ухаарч  хүнийхээ хувьд ихээ­хэн эмзэглэж явна. Гэхдээ Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнээр захын нэг төрийн албан хаагч, ажлаа хэл амгүйхэн шиг хийгээд гэлдэрч явсан хүнийг авч ирээд тавьчихдаг ч юм биш. Миний хувьд баахан хэрэг тарьчихаад  цэцийн ард нуугдаад байгаа  зүйл ерөөсөө байхгүй.

Миний эрхийг ба­талгаатай хамгаална гэсэн итгэл үнэмшил бүрдэх юм бол Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнээс татгалзах  эр зориг надад байна. Би за­рим хүмүүсийн бодоод байгаа шиг баахан хэрэг тарь­чихаад, Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүний бүрэн эрх, хамгаалалтын ард нуугдаж суугаа   хулчгар,  үл бүтэх  амьтан  нь биш шүү.

Хүмүүс мартчихаагүй бол би  олон жил  төрийн  албыг  найдвартай хашиж, ноён нуруутай төрийн хар хүн гэж хэлэгдэж явсан юм шүү. Одоо бол зориудаар намайг унагах санаатай гүтгэсэн тоймгүй олон гүтгэлэг до­ромжлолын үр дүнд хү­мүүсийн дунд Д.Сугар шиг муу хүн байхгүй гэсэн ойл­голт яваад байгаа нь тодорхой.

Гэхдээ  хүмүүст  хандаж  хэ­лэхэд “Жаахан тэвчээртэй хүлээ­гээрэй. Бүх зүйл хууль журмын дагуу шалгагдаж үнэн зөв нь олдоно. Ямар ч гэсэн Д.Сугар нэрээ цэ­вэрлээд, энэ бүхнийг даваад гарна” гэдгийг л хэлэх байна. Өөр ч яриад байх юм алга даа.