Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
БОНХ-ийн сайд, Хромосомын өөрчлөлттэй хүүхдүүдэд туслах сан ТББ-ын тэргүүн С.Оюунтай хүүхдүүдийн асуудлаар ярилцлаа.
-Нэг үеэ бодвол Дауны синдромын талаар хүмүүс мэддэг болсон. Тиймээс тэднээс айх, халгах зэрэг болгоомжлол гаргах нь буурсан нь сайшаалтай. Энэ тухай илүү олон хүнд хүргэж, нийгэм даяараа ойлгодог, даунтай иргэдээ ажил хөдөлмөр эрхлэх боломжоор хангах, чадвар бололцооных нь чинээнд хүртэл хөгжүүлэхийн тулд юу хийх ёстой вэ. Үүнд мэдээж залуучууд оролцвол бас тустай байх?
-Аль ч улсад 800-1000 хүүхэд тутамд хромосомын өөрчлөлттэй буюу Дауны хам шинжтэй хүүхэд нэг тохиолддог гэсэн статистик байдаг. Энэ нь хаана ч хэнд ч тохиолдож болох генийн өөрчлөлт юм.
Мэдээж хийх зүйл бидэнд маш их байна. Эцэг эх, сургууль, эмнэлгээс эхлээд, төрийн зүгээс зарим нэг тогтолцоог өөрчлөх шаардлага ч гарч байгаа. Бага багаар тодорхой дэвшилд хүрч байгаа хэдий ч бүр системээр нь өөрчлөн шинэчлэх ажлууд бий.
Системээр гэдэг нь хүүхэд оюуны эсхүл ямар нэгэн хөгжлийн бэрхшээлтэй төрөхөд нь юуны өмнө эрүүл мэндийн хяналтын тогтолцоо тосч авдаг байх шаардлагатай юм. Даунтай хүүхэд оюуны хөгжлийн бэрхшээлээс гадна эрүүл мэндийн хувьд давхар эрсдэлтэй байдаг тул байнгын хяналт хэрэгтэй болдог. Өөрөөр хэлбэл төрсөн цагаас нь эхлээд тодорхой хугацаанд сонсгол, нүд, зүрх, гормоны гэх мэт шинжилгээг тухай бүрт нь хийгээд явдаг эрүүл мэндийн хөтөч буюу Guidelines нэн чухал байна. Хоёрдугаарт, бага наснаас нь хүүхдийн шаардлагад нийцүүлэн ажиллах, хөгжүүлэх томоохон системийн өөрчлөлт хэрэгтэй байна.
Төрсөн цагаас нь эхлээд зохих мэргэжлийн хүмүүсээс бүрдсэн комисс үнэлгээ хийж тухайн хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлээс хамааран ганцаарчилсан төлөвлөгөө гарган түүний дагуу тодорхой үйлчилгээг улсаас үзүүлдэг байх, мэдээж эцэг эх өөрсдөө ч мэргэжлийн хүмүүсээс зөвлөгөө авдаг, түүнд нь идэвхтэй оролцож, давхар суралцдаг тогтолцоо хэрэгтэй. Үүнийг англиар “Early intervention” гэнэ. Энэ нь ерөнхийдөө “хүүхдийг аль болох эрт оношилж эрт ажиллах тогтолцоо” гэсэн үг. Манай хүүхдүүдийн хувьд физик эмчилгээ их чухал байдаг. Хөдөлгөөн, хэл засал мөн оюун ухааныг нь хөгжүүлэх буюу ахуйн заслын эмчилгээ энгийн хүүхдүүдийг бодвол илүү их шаардагдах нь ойлгомжтой. Эрүүл хүүхэд эдгээрийг явцдаа л сураад гүйцчихдэг. Харин даунтай хүүхдийн тухайд байдал нэлээд өөр. Хөгжилтэй орнуудад эдгээр үйлчилгээг эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалаас шийддэг бол манай улсын хувьд ийм төрлийн тогтолцоо хараахан нэвтрээгүй тул цаг алдах тал гарч байна.
УИХ-ын чуулганаар хэдэн гишүүн санаачлан Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний нийгмийн хамгааллын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг холбогдох бусад хуулийн хамт боловсруулан батлуулснаар 2014 оны нэгдүгээр сарын 1-ээс эхлэн дагаж мөрдөхөөр болж байгаа юм. Уг хуулийн дагуу хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлийг тодорхойлох чиг үүрэг бүхий нарийн мэргэжлийн эмч, боловсролын болон нийгмийн хамгааллын байгууллагын төлөөлөгчдөөс бүрдсэн эрүүл мэнд, боловсрол, нийгмийн хамгааллын комисс байгуулагдана. Комиссын журмыг Боловсролын яам, Эрүүл мэндийн яам, Хүн ам хөгжлийн яамны хамтарсан ажлын хэсэг боловсруулж байгаа.
Миний дээр дурьдсан эрт оношлох мэргэжлийн хүмүүсийн бүрэлдэхүүнтэй комисс. Комисс нь үйлчилгээ, үнэлгээгээ тодорхойлж хүүхэд тус бүрээр ганцаарчилсан төлөвлөгөө боловсруулна. Тухайн хүүхдэд ямар төрлийн нэмэлт үйлчилгээ үзүүлэх, тухайлбал хэл, хөдөлгөөн засал шаардлагатай эсэхээс авахуулаад улсаас санхүүжүүлэх зардлыг тогтоох зэрэг асуудлыг шийддэг тогтолцоо нэвтрүүлэх зорилготой хуулийн нэмэлт өөрчлөлт орсон юм. Хуулийн хэрэгжилтийн бэлтгэлийг нь хангах ажил их чухал байна. Ялангуяа хөдөө орон нутагт мэргэжлийн боловсон хүчин дутмаг, тусгай сургуулиуд байхгүй учраас энэ чиглэлийн чадавхи бүрдэх хэрэгтэй байна. Гэхдээ ажил урагшилж байгаа.
Би хуульд орсон зарчмын зарим томоохон өөрчлөлтийг онцолж ярьмаар байна. Хүүхдийг хөгжүүлэх, багаас нь энгийн цэцэрлэгт явуулж нийгэмшүүлэх нь их чухал юм. Тусгай хэрэгцээт боловсролын сургууль байгаа хэдий ч болж өгвөл энгийн сургуульд ороод интеграцчилагдаад явах шаардлагатай байна. Гэтэл энгийн сургуулиуд маань оюуны бэрхшээлтэй, даунтай, аутизмтай хүүхдийг хүлээж авах, тэдэнтэй ажиллах чадавхи байхгүй байна. Энгийн сургуульд явууллаа ч тусгайлсан туслах багш, сургалтын нэмэлт хөтөлбөр гаргахгүй бол тэр хүүхэд бага багаар хоцорсоор байгаад сургуулиас гарахаас өөр аргагүй байдалд хүрдэг. Иймд сургуулиудын тусгай хэрэгцээт боловсролын тогтолцоог шинэчлэх хэрэгтэй байгаа юм. 90-ээд оноос өмнө голдуу ОХУ, Унгар улсад тусгай хэрэгцээт боловсролын арга зүйч, багш бэлтгэдэг байв.
Гэтэл сүүлчийн 20-иод жил тасраад шинэ боловсон хүчин бэлтгэгдэж чадаагүй. Боловсролын яам энэ асуудалд анхаарлаа хандуулан Улсын Багшийн их сургуульд тусгай хэрэгцээт боловсролын агуулгын хэд хэдэн курс бэлдэж байгаа боловч зарим нэг нарийн мэргэжлийн боловсон хүчнийг зайлшгүй гадаадад сургах хэрэгтэй байгаа юм. АНУ-д гэхэд согог зүйч, хэл засалчаар 5 жил сурч байж төгсөөд дараа нь дадлагажиж байж ажиллах эрхтэй болдог. Яг л эмч шиг. Боловсролын яам тусгай хэрэгцээт боловсролын чиглэлээр хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг оношлох, эмчлэх мэргэжил эзэмших сонирхолтой оюутнуудад хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төвийг аймаг, дүүрэг бүрд байгуулна гэсэн зорилт тавьсан. Төвийн зураг төсөл хийгдээд ажил урагшилж байна.
Хийх ажил их байна, гэхдээ зөвхөн төр гэлтгүй хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн эцэг эхээс шалтгаалах олон зүйл бий. Ядахдаа л өөрсдөө хэрэгтэй материалуудаа олж судлаад хүүхэдтэйгээ яаж харьцах вэ гэдэгт суралцах нь хамгаас чухал юм.
Манай Хромосомын өөрчлөлттэй хүүхдүүдэд туслах сан оюуны хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг хөгжүүлэх төвийг байгуулан энэ хавраас үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн.
Санаа нь даунтай хүүхэдтэй гэр бүл ямар ч тохиолдолд очих газартай, очоод мэдээлэл авах боломжтой, ямар мэргэжлийн эмч, багш нарт хандах вэ, ер нь юу хийх вэ гэдэг талаар мэдээлэл авах төвийг эхний ээлжинд бий болгоё гэж байгаа юм. Эцэг эх өөрсдөө хүүхдээ хүргээд ирвэл хэл, хөдөлгөөн заслын болон бусад сургалтуудыг явуулах бөгөөд энэ намраас төвийн үйл ажиллагааг илүү өргөн хүрээтэй явуулахаар төлөвлөж байгаа.
-Таны алсын харааг ойлголоо. Таны ярьж буй эрүүл мэндийн хяналтын болон боловсролын тогтолцоог бий болгоход хэдэн жил шаардагдах бол?
-Мэдээж их хугацаа орно. Бусад орны жишээнээс харах юм бол доод тал нь 10 жил шаардагдах юм билээ. Гэхдээ бид нар заавал 10, 20 жил гэж хүлээхгүйгээр бусад орны хийж чадсан зүйлийг арай богино хугацаанд хийх боломжтой болов уу гэж бодож байна. Гол нь боловсон хүчний асуудал чухал юм. Үүн дээр төр засаг анхаарлаа хандуулахаас гадна дэмжих боломжтой олон улсын байгууллага, компаниуд оролцохын зэрэгцээ хувь хүмүүс өөрсдөө ч гэсэн санаачлаад суралцаж мэргэжвэл их буянтай бас ирээдүйтэй ажил үйлс байх болно гэж бодож байна.
-Даунтай хүүхдүүдтэй харилцаж байхад тэд хэвийн бодож тунгаадаг, бидний бодсоноос ч илүү их зүйл хийж чаддаг юм байна лээ, та үүнтэй санал нэг байна уу?
-Даунтай хүүхдийг яг энгийн хүүхэд шиг хүлээж авах ёстой. Нэг их тусгайлж онцгойлоод, аливаа зүйлийг ойлгохгүй байгаа байхдаа гэж бодох эсвэл бидний хүлээлт, таамаглал тухайн хүүхдийн бодит чадвараас нь доогуур байвал хүүхэд маань ч боломжит потенциалаараа цаашид хөгжиж чадахгүйд хүрэх нөхцөл үүснэ гэсэн үг. Тэгэхээр аль болохоор л багаас нь энгийн хүүхдүүдтэй адилхан харьцаж, хүмүүжүүлэх нь дээр.
Даунтай хүүхэдтэй болсон зарим гэр бүл айхтар их зовлон зүдгүүр тохиолоо гэж үздэг нь нууц биш. Би ч мөн адил надад юу тохиолдчихвоо гэж бодож л байсан. Өөрөөр хэлбэл даунтай хүүхэдтэй болсон эцэг эх ямар хүүхэдтэй болчихвоо гэж их цочирддог. Айж сандраад, зовж шаналснаар асуудал шийдэгдэхгүй шүү гэж хэлмээр байна. Мэдээж асуудлууд бол байгаа. Даунтай хүүхэд бусадтай адилхан хөгжиж, шилдэг дээд сургууль төгсөөд цөмийн физикч болохгүй л байх. Гэхдээ бусад хүмүүстэй л адилхан энэ хорвоо дээр амьдрах эрх тэдэнд байгаа гэдгийг ойлгоод бага зэрэг туслахыг хичээх хэрэгтэй. Эрүүл хүүхэд шиг явцын дунд бүх зүйлээ сураад явчихаж чадахгүй учраас эртхэнээс хэл яриаг нь засч эхлэх хэрэгтэй. Даунтай хүүхдүүд бас дотроо хүнд, хөнгөн хэлбэрийн гэх мэтээр ялгаатай байдаг. Хүүхэд бүр өөр өөрийн потенциалтай. Түүндээ хүрч бүх чадвараа шавхах хүртэл нь ажиллаж, сургах нь бидний үүрэг юм.
Ер нь бол хүүхэд 4 нас хүртлээ хэлийг эрчимтэй сураад, 7 хүртлээ зүгшрэн, 7-с хойш хэл сурах явцын өрнөл нь буурдаг гэсэн шинжлэх ухааны судалгаа бай юм билээ. Үүнийг надад нэгэн хэл засалч хэлж байсан. Гэтэл даунтай хүүхдийн эцэг эх нь манай хүүхэд энгийн хүүхдээс тэртэй тэргүй хоцорч сурдаг, тэгсгээд яваандаа гүйцээд сурчих байх гэж найдан хэл заслыг нь орхичих хандлага байдаг. Хүүхэд хэлд орох, ярьж сурах энэ зүй тогтол даунтай хүүхдийн тухайд ч яг адилхан юм билээ. Эцэг эхүүд иймэрхүү энгийн наад захын мэдээллийг олж авч чадаагүйгээс болоод мөн манайд ийм чиглэлийн үйлчилгээ одоохондоо байхгүй, боловсон хүчин цөөнтэйгээс тухайн хүүхдийн хэлийг засч сайжруулах боломж алдагддаг эсвэл цаг хугацааны хувьд хоцордог. Анхнаас нь хэл засал хийж чадаагүй, бусадтай харьцаж, өөрийгөө илэрхийлж сураагүйгээс болоод хүүхэд цэцэрлэг, сургуулиасаа хоцорно. Хоцорсон учраас нас бие гүйцсэн үед ажиллах боломжууд нь ч мөн хязгаарлагдмал болдог.
Дэлхийн практикаар бол энэ нь шинэ зүйл биш л дээ. Тогтолцоо, систем нь шинэчлэгдээгүй байсан зарим орнуудад 50, 60-аад оны үе хүртэл оюуны бэрхшээлтэй хүмүүсийг тэдэнд зориулж бий болгосон тусгай газар л заавал байлгах ёстой гэж үзэн гэр бүлээс тусгаарлаад энэ хүүхэд бол хэзээ ч хөгжихгүй, нийгэмшихгүй, хэзээ ч юм сурахгүй гэсэн итгэлээр ханддаг байжээ. Харин одоо ойлголт, хандлага өөрчлөгдсөн. Ийм хүүхэд юм сурч, ойлгож чаддаг юм байна, нэлээд хэсэг нь тодорхой хэмжээнд ажиллаж өөрсдийгөө аваад явчих боломжтой гэдэг нь бусад орны жишээн дээрээс харагдаж, нийгэм ч бас ойлгож хүлээн зөвшөөрч байна, дээрээс нь даунтай хүүхдүүдийн дундаж наслалт нэмэгдсэн. Мөн л 60, 70-аад оны үед дундаж наслалт 21 байсан бол сүүлийн үед 50-60 болсон байна.
Энэ нь нэг талаас Эрүүл мэндийн оношлогоо, үйлчилгээ сайжирсан, тэр дундаа зүрхний оношлогоо, эмчилгээ сайжирсантай холбоотой. Учир нь даунтай хүүхдийн 50 орчим хувь нь зүрхний гажигтай төрдөг. Зүрхний гажгийг багаас нь эмчлэх болсон нь дундаж наслалтад нөлөөлсөн байна. Монголд ч зүрхний гажигтай нялх, бага насны хүүхдэд мэс засал хийх, сувилж эмчлэхэд тодорхой дэвшил гарч байгаа. Дэлхийн дэвшил их байна. Үүнтэй адил Монгол Улсад ч бас 5-10 жил дотор дэвшил их гарна гэж бодож байна.
-Дауны холбоонд элссэн эцэг эхчүүд хүүхдээ бүрэн ойлгож, өөрсдөө ч стрессээс ангижирч, нэгэн төрлийн шинэ аз жаргалыг мэдрэн, эрч хүчээр дүүрэн байдаг. Гэтэл төвийн үйл ажиллагаанд яаж нэгдэхээ мэдэдгүй, эсвэл нэгдэхийг ч хүсдэггүй эцэг эхчүүд өөрсдөө дотроо их шаналж, хүүхдээ нууж, эрүүл гэж ойлгуулахыг оролддог бололтой. Үүнд таны зөвлөгөө?
-Эцэг эх бүр хүүхдээ эрүүл саруул байгаасай гэж боддог. Гэхдээ хүүхэд нэгэнт л өөрчлөлттэй, даунтай төрсөн бол та түүнд тусгайлж анхаарах ёстой. Даунтай хүүхэд бүрт тохиолддог эрүүл мэнд, оюун ухааны хөгжлийн асуудалд анхааралтай хандах хэрэгтэй. Генетикийн шинжилгээгээр даунтай гээд оношилсон л бол аль болохоор зөв ажиллаад эхлэх нь хүүхдэд л хэрэгтэй. Харин та зүв зүгээр гэж итгэхийг хүсээд, ажиллах ч хэрэггүй гээд орхичих юм бол хүүхэд тань л хохирно. Гэхдээ, эцэг эх бүрт өөрийн гэсэн арга барил байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Төвийн ажилд оролцох боломжийн талаар хэлэхэд Дауны холбоо маань 9-р сараас өдөр өнжүүлэх, цэцэрлэг, сургалтын төвүүд ажиллуулах гэж байна. Хүүхдээ хүргэж өгөх, авах боломжтой эцэг эхчүүд хүүхдээ сургалтуудад хамруулах хэрэгтэй. Бид сар бүр цуглаж эцэг эхчүүдэд үр дүн, тайлангаа танилцуулах болно. Эцэг эхчүүдэд өөрсдийн санаачлаагаар, сайн дураараа хийх зүйл байгаа бол Төвийн захирал, ажилтнуудад хандаж болно.
-Хүүхдийг хичээл, сургалтад хамруулж ерөнхий боловсрол эзэмшүүлээд төгсгөж болно. 18 нас хүрсний дараа яах вэ гэдэг эцэг эх бүрийн санаа зовоосон асуудлын нэг. Энэ тухайд тодорхой шийдэл бий юу?
-Ер нь багаас нь сайн ажиллаагүй, наад зах нь бичиж, уншихад нь ч анхаараагүй бол хэцүү. Уншиж, бичээд сурчихсан бол цаашлаад мэргэжлийн сургалтад хамруулж, ажиллах боломж, үүд нь нээгдэх ёстой. Тэгэхээр бүр багаас нь суурийг нь зөв тавих хэрэгтэй.
Компаниуд нийгмийн хариуцлагынхаа үүднээс даунтай хүмүүсийг ганц хоёроор нь ч хамаагүй ажилд аван, нийгэмшүүлээд ажиллуулах хэрэгтэй байгаа юм. Даунтай хүмүүс энгийн ажлыг чанартай сайн гүйцэтгэдгийг би Японд харсан. Жишээ нь, талхны цехэд ажилладаг юм байна. Өөрсдөө талх бялууны цех байгуулаад бүтээгдхүүнээ дэлгүүр, зочид буудлуудад гэрээгээр нийлүүлж байна. Бас механик ажиллагаатай жижиг тоног төхөөрөмж угсардаг газруудад ажиллаж байна.
Цайны газар зөөгч, дэлгүүр, супермаркетад бүтээгдэхүүн өрөх, савлах гэх мэтээр энгийн гар ажиллагаатай хөдөлмөр эрхлүүлдэг газрууд зөндөө байдаг юм билээ.
Иймээс дахин хэлэхэд, зайлшгүй нийгмийн хариуцлагын үүднээс компаниуд санаачлага гарган, нийгэмдээ үлгэр жишээ үзүүлэн, зориуд эдгээр залуучуудыг авч ажиллуулах, тэд нарын зовлон жаргалыг нь хуваалцаж, хамтран ажиллаж байж л энэ асуудал шийдэгдээд явна. Тухайн хүн заавал бүтэн цагаар бус хагас өдрөөр ажиллаж болно, хэдийгээр орлого, цалин тэдэнд чухал ч, үүнээс илүү нийгэмших нь туйлын чухал юм.
Тэгэхээр хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн нийгэмшил бүх шатанд хамаарч байгаа биз. Эхлээд цэцэрлэг, сургууль, дараа нь мэргэжлийн сургууль. Улаанбаатар дахь оюуны бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн дөрвөн сургуульд ахлах ангиас нь мэргэжлийн сургалт ордог нь маш зөв юм.
-Цаанаасаа л амьдралд нь мөнгө чухал биш, хүмүүнлэгийн үйл ажиллагаанд биечлэн оролцох хүсэлтэй хүүхэд залуус байдаг. Ийм залуус тусгай боловсролын хэрэгцээт мэргэжлээр суралцах хүсэлтэй бол яаж сонгох вэ?
-Суралцах хүсэлтэй залуус өөрсдөө сургуулиа олоод шалгалтаа өгч урилгаа авчихсан бол эхний ээлжинд Боловсролын яам энэ чиглэлийн багш нарыг бэлтгэхэд төрийн сангийн тэтгэлгэд хамрагдах боломж олгоно. Цаашлаад Top 100 сургуулийн эхний 20-д нь суралцагчдад мэргэжил харгалзахгүйгээр тэтгэлэг өгөх тогтоол гарсан. Дараагийн 80-д нь мэргэжлээс шалтгаалж тэтгэлэг өгнө. Тусгай хэрэгцээт боловсролын багш энэ мэргэжил харгалзан тэтгэлэг олгох хэсэгт хамаарч байгаа. Элссэн сургууль тань Top 100-д ороогүй ч гэсэн энэ чиглэлийг илүү ихээр харж үзнэ гэсэн бодлого Засгийн газарт байгаа. Гол нь сургуулиа өөрсдөө олоод, apply болох хэрэгтэй. Жишээ нь: “California State University Northridge” гээд сургууль бий.
-Эцэг эхчүүдэд шантрах, урам хугарах бараан өдрүүд нэг бус удаа тохиолддог байх, та үүнийг яаж даван туулдаг вэ. Бодол, үйлдэлд тань нөлөөлж, хүчээ алдахгүй байхад юу тусалдаг вэ?
-Мэдээж тийм өдрүүд гарна. Даунтай хүүхэд энгийн хүүхэдтэй харьцуулвал өөрийгөө бүрэн илэрхийлж чаддаггүй. Тиймээс ийм хүүхдүүд өөрсдөө ч гэсэн бодол санаагаа илэрхийлж чадахгүйгээс болоод гайхаж, сэтгэлээр унах нь ойлгомжтой. Миний бодлоор, та хамгийн гол нь хүүхдээ маш их хайрлах л хэрэгтэй. Хүүхдийг хайрлаж, урам зориг өгөн, итгэл хүлээлгэх нь чухал. Би бага насны 3 хүүхэдтэй. Гурвуулаа тэрсхэн учраас хамт тоглоод, хөгжөөд, яриад, нэгийгээ өөд нь татаад яваад байдаг юм шиг. Манай хүү бол хамгийн том нь, 2 эмэгтэй дүү нь маш их хэрэг болж, нийгэмшихэд нь ихээхэн үүрэгтэй багш нар нь болдог. Би өөрөө ч гэсэн бүхий л үзвэр үйлчилгээ, арга хэмжээ, айлд очихдоо хүүхдүүдээ дагуулаад явах дуртай. Бүх юмыг ойлгуулж, хоорондоо ярилцах дуртай.
Ер нь хүүхдээ сургахдаа цаг алдаж болохгүй гэж би ойлгосон. Бас эцэг эхчүүд хоорондоо холбоотой байж, туршлагаа солилцох хэрэгтэй. Эцэг эх хүүхэд маань дархлаа сул учраас цэцэрлэгт ороод ханиад томуу тусчих байх гэж болгоомжилдог ч аль болох зохистой хугацаанд нь боловсрол эзэмшүүлвэл санаа зовоод байх асуудлууд аажимдаа багасна.
-Хүн гэдэг байгаль, гэрэл, нар, ус, амьтан ургамалтай хүйн холбоотой. Үүнийг давхар дэмжигч, урлаг, хөгжим гэж үгүйсэн бол бид ямар байх байсан бол. Үүн дээр хүн хүндээ туслаад явбал энэ дэлхий хичнээн аз жаргалтай байх болоо? Даунтай хүүхдүүдийн эцэг эхчүүд хүүхдэдээ чадах ядахаараа тусалж байгаа, үүн дээр оюун ухаанд нөлөөлөх сонгодог хөгжим сонсгож, байгаль эхтэй ойр байлгавал гайхамшигтай үр дүн гаргахыг үгүйсгэхгүй. Нобелийн шагнал Kenzabure өвчтэй хүүдээ багаас нь шувуудын жиргээ, сонгодог хөгжим сонсгосоор байгаад хүү нь Японы алдартай хөгжмийн зохиолч болсон байдаг.
-Тиймээ, би санал нийлж байна. Хүүхдүүдээ аль болох төрөл бүрийн дугуйлан, сургалтад явуулах хэрэгтэй. Зургийн, бүжгийн, хөгжмийн гээд. Заавал алдартай хөгжмийн зохиолч, том уран бүтээлч болох албагүй бөгөөд гол нь хүүхдийг хөгжүүлэхэд хэрэгтэй гээд хүүгээ зураг, бүжгийн дугуйланд явуулж байсан. Энэ нь өөрийгөө илэрхийлэхэд нь тусалж өгдөг. Иймээс та үүнд нь туслаж, дэмжих хэрэгтэй. Энэ дэлхийн бүх хүний амьдрал үнэ цэнэтэй, амьдралын гол зорилгуудын нэг бол эрүүл, аз жаргалтай байх шүү дээ. Бид ч бас хүүхдүүдээ аз жаргалтай, баяр баясгалантай байлгахын тулд хичээдэг. Үүний хажуугаар хүүхдийнхээ хариуцлагыг нь умартуулж болохгүй.
-Холбооны гишүүддээ зориулах таны дуртай дуу?
-Миний хүү аавынхаа машинд явж байхдаа “Алтан хавчаар” дууг сонсож дуулах дуртай. Аав нь бас их сонсдог юмаа, “Алтан хавчаар” бол бидний үеийн дуу шүү дээ.
Н.Жаргал
Эх сурвалж: Өглөөний сонин
