Оффшор данстай эрхмүүдэд өршөөл үзүүлэх үү?

Төрийн өндөр албан тушаалтан оффшорт мөнгө хадгалахыг хориглох буюу Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөл анхны хэлэлцүүлэг дээрээ бүдэрсэн.

Тэгвэл хуулийн төслийг  дахин оруулж ирлээ. Хуульзүйн байнгын хороо хуулийн төсөлд улстөрчид, иргэний нийгмийн байгууллагууд, бизнес эрхлэгчдийн байр суурийг сонсч, хэлэлцүүлэг өрнүүлэв.

Анхны хэлэлцүүлгээр ганц хуудас хуулийн төсөл оруулж ирлээ хэмээн шүүмжлүүлсэн  оффшорыг хориглох хуулийн төсөлд Ажлын хэсгийнхэн хэд хэдэн өөрчлөлт оруулж буйг УИХ-ын гишүүн Х.Нямбаатар хэллээ. Тэрээр “УИХ-ын Тамгын газрын судалгааны багаар судалгаа хийлгэж үзэхэд 200 гаруй төрт улсын хууль эрхзүйн тогтолцоонд оффшор гэсэн зохицуу­лалт байдаггүй юм билээ.

Тиймээс бие даасан биш нэмэлт өөрчлөлтөөр зохицуулах нь зүйтэй гэж үзэж байгаа. Нэр бүхий гишүүдийн зүгээс гэр бүл төрөл төрөгсдийг бүхэлд нь гадаадад данс эзэмшихийг тусгайлан хуульчлан хоригло гэдэг шаардлагыг тавьж байгаа. НҮБ-ын хүний эрхийн баримт бичигт манай улс нэгдсэн орсон. Үүнийгээ Үндсэн хуульд баталгаажуулсан. Тиймээс нийтийн албанд ажиллаж байгаа хүний хамаарал бүхий этгээдийн үндэсний болон олон улсын хууль тогтоомжоор баталгаажуулсан эрхийг хязгаарлах нь нэгдэн орсон баримт бичгийг зөрчинө. Хамаарал бүхий этгээдүүд хөрөнгө орлогын мэдүүлэгтээ гадаадад данс эзэмшиж байгаагаа тайлагнана.

Хэрэв тайлагнаагүй бол ашиг сонирхлын зөрчил болно. Дансанд байгаа орлогынхоо эх үүсвэрийг тодорхойлж чадахгүй бол хууль бусаар хөрөнгөжиж, татвар төлөхөөс зайлс­хий­сэн гэмт хэрэгт  тооцно” хэмээн төслийг танилцуулав. Мөн тэрээр “Оффшортой холбоотой харилцаан дээр уучлал, өршөөл үзүүлэх, зарлах замаар гадаадад хадгалагдаж байгаа мөнгийг Монгол Улсад оруулж ирэх боломжийг гаргана. ОХУ-ын Ерөнхийлөгч зарлиг гаргаж гадаадад эзэмшиж байгаа хөрөнгөө эх орондоо оруулж ирсэн тохиолдолд тайлбар шаардахгүй, хураахгүй гэсэн уучлал зарласан байдаг. Манай улсын хувьд 2015 онд Ил тод байдал эдийн засгийн өршөөлийн хууль батлагдсанаар 33 их наяд төгрөгийн хөрөнгө ил болсон байдаг.

Тодорхой давтамжтайгаар өршөөл үзүүлэх нь хэр зохимжтой вэ гэж үзэж байна” хэмээсэн юм. Оффшор данстнуудад уучлал үзүүлнэ гэж тодорхой хэлээгүй ч дээрх жишээтэй татварын өршөөлийн хуулийг дурдсан нь бөөрөнхий хариулт болчихов. Иргэний нийгмийн байгууллагууд ч хуулийн төсөлд шүүмжлэлтэй хандаж буйгаа хэлж байсан. Ямартаа ч оффшорт данстай гишүүдэд уучлал үзүүлж хөрөнгийг нь Монгол Улсад оруулж ирэх асуудал хуулийн төсөл дээр сөхөгдөх нь. Байнгын хороо, чуулганы хуралдаан дээр хэр­хэн үргэлжлэхээс хамаарч тодорхой болох биз. Хэлэлцүүлгийн үеэр хуу­лийн төслийн талаар зарим хүмүүсийн илэрхийл­сэн байр суурийг хүргэе.

-Төрийн, нийтийн хамааралтай өмчийг эзэм­ших ашиглах этгээдүүд төрийн өндөр албан тушаалт­нууд байдаг. 1992 онд Үндсэн хуулиа баталсан боловч төрийн нийтийн хамааралтай өмчийг хамгаалах хуульгүй байгаа юм. Энэ өмчийн хуулийг гаргаагүй учраас түүнийг эзэмших, ашиглах эрхийг түр зуур авсан этгээдүүдээр дамжуулж авсан онцгой лицензийн эрхээрээ хилийн цаана байрласан мөнгө буцаж Монгол руу орж ирэх процесс явагдаж байх магадлалтай. Улс төрийн дуулианаар оффшорын хууль гарчих юм бол эрхзүйн маш том асуудалд орно. Монгол Улсад гадны төрийн албан тушаалтнууд данс нээлгэж болох уу. Монголд банкны данс эзэмшиж болох уу.

-Монгол Улсын төрийн албан тушаалтнуудтай холбоотой асуудлыг зохицуулж байгаа. Бусад улс орны иргэдийн асууд­лыг хуулиар зохицуулах бо­ломжгүй. Тухайн ул­сын хуулиараа юу гэж зохи­цуулахыг хэлж мэдэхгүй.

-Өнгөц харахад оффшор дансыг хориглоод байгаа мэт боловч арга замыг нь нээчихсэн зүйлс ажиглагдаж бай­на. Дипломат албанд ажиллаж байгаа хүмүүс данс эзэмшиж болохоор ойл­гогдож байна. Оффшор данстайг нотлох эрхзүйн боломж хангалттай бус гэж ойлголоо. Хамаатан садан нь оффшорт данстай байж болно гэсэн заалт байна.

-Монгол Улсыг төлөө­лөөд дипломат төлөөлөг­чийн газар ажиллаж бай­гаа хүмүүс тухайн орон­доо данс эзэмшинэ. Бусад тохиолдолд буюу ал­баны чиг үүргээ хэрэг­жүү­лэхэд данстай байхыг хориглосон. Эмчлүүлж, сувилуулахад данс нээлгээд ХОМ-дээ дурдаад хаалга­сан бичилт хийлгэнэ. Хамаатан садан нь гадаадад бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах эрхийг хааж болохгүй. Хүний эрхийн ухралт болно. Монгол Улстай эрхзүйн талаар харилцан туслалцсан орнууд гэрээний дагуу  мэдээлэл гаргаж өгнө.

-Энэ хууль дээр ний­тийн сонсгол хийхийг хүсч байгаа. Оффшорын үйл ажил­лагааны зохицуу­лалтыг гэмт хэрэгтэй тэмцэх биш нийгмийн хөгжлийг хангах төрийн бодлогын үүднээс хийх хэрэгтэй байна.

Энэ нь нэн тэргүүнд татвар хураалтыг сайжруулах буюу улс үндэстний нийтлэг эрх ашгийг хэрэгжүүлэх нийгмийн хөгжлийг хангах үндсэн нөхцлийн нэг болох санхүүжилт, хөрөн­гө оруулалтыг батал­гаажуулахтай холбоотой. Мөн татварын шударга ёсыг  тогтоох буюу нийг­мийн ёс суртахууныг хам­гаалахтай шууд хол­бог­доно. Энэ бүхэн төр улсын оршин тогтнол нийгмийн эв нэгдлийн суурь юм. Татвар төлөх нь иргэн хүний үндсэн үүрэг гэж Үндсэн хуульд ч заасан. Иймээс оффшорын зохицуулалтыг татварын хууль тогтоомжид тусгах саналтай байна. Хүчтэй зохицуулалт хийсэн орнуудын хандлага яг ийм байдаг. Зөвхөн гэмт хэрэгтний хойноос хөөж, хариуцлага тооцох асуудал биш.

Зохицуулалтын цар хүрээ чанарыг хангахын тулд дэлхийн жишгийн дагуу улс төрийн талаас маш хатуу, мэргэжлийн талаас нарийн цогцоор нь боловсруулж батлах хэрэгтэй. Өнөөгийн байдлаар манайд хяналттай гадаад компани гэх ойлголт байдаггүй юм шиг байна. Эрх баригч нам улс орны эдийн засгийн байдал үлэмж доройтон онц гэх зэрэгт хүрснийг хүлээн зөвшөөрч ухамсарлан яг энэ онц байдлыг харгалзан, ирээдүйг харсан байр сууринаас хандаж боловсруулж батлах нь зүйтэй. Оффшорт нуусан 30 орчим их наяд долларын 3/1 139 ядуу, дунд орлоготой орноос гарсныг дэлхийн томоохон хэвлэлүүд цохон тэмдэглэж байна.