Б.Энхбаяр: Ерөнхий сайдад хууль ёсны наад захын сэтгэхүй байхгүй

МАН-ын даргын зөвлөх Б.Энхбаяртай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-МАН-ын 27 дугаар Их ху­рал ирэх сард болно. Уг хур­лын бэлтгэл ажил хэрхэн яваг­даж байгаас яриагаа эх­лэх үү?

-Ирэх сард МАН-ын  27 дугаар Их хурал хуралдуулахтай хол­бог­дуулан бэлтгэл ажлыг хан­гах хүрээнд долоон ажлын хэсэг гарч ажиллаж байна.

Дү­рэм, мөрийн хөтөлбөрийн ши­нэчлэлийн асуудлаас гадна улс орны  өнөөгийн улс төр, эдийн засгийн нөхцөл байдалд үнэ­лэлт дүгнэлт  өгч, улс орныг дунд хугацаанд хөгжүүлэх стра­теги хөтөлбөрийг бат­ла­хаар төлөвлөөд байна.

Ма­най нам өнгөрсөн оны УИХ-ын сон­гуульд оролцохдоо Ард түм­­­ний хөгжлийн хөтөл­бө­­рийг боловсруулж, үүн дээ­рээ суу­­рилсан мөрийн хөтөлбөр­тэй оролцсон. Харамсалтай нь Зас­гийн эрхийг барих болом­жоо алдсантай холбоотойгоор дээрх баталсан хөтөлбөрөө хэ­рэгжүүлэх улс төрийн бо­лом­жоо алдсан.

Нөгөө та­лаас ард түмний хөгжлийн хө­төл­бө­рийг баталж байх үеийн нийгэм, эдийн засгийн гол үзүүлэлтүүд сөрөг тал руу­гаа өөрчлөгдсөн. Үүнтэй хол­бог­дуулан бидний харж, тоо­цоолж бай­сан хөгжлийн концеп­цийг засварлах шаардлага үүсээд байна. Манай намын үе, үеийн Их хурлаар ганцхан хү­­­ний асуудал яриад орхиж бай­гаа­гүй.

Улс орон ард ир­гэ­дийн ахуй амьдрал, цааш­дын чиг хандлагатай холбогд­сон томоохон бодлого хө­­төл­бөрүүдийг дэвшүүлж, түү­­ний­гээ хэрэгжүүлэхийн тө­лөө зорьж ажилласаар ирсэн. Тэр ч үүднээс энэ удаагийн их хур­лаар хөгжлийн дунд хуга­цааны хө­­төлбөрийг батлах асуудал Их хурлын нэг чухал шийдвэрлэх асуудал байх болно.

-Намын их хурлаар зарим хүмүүст хариуцлага тооцох асуудлыг хэлэлцэнэ гэгдээд байгаа?

-Нэг хоёр хүний хүрээнээс илүүтэй МАН боловсон хүчний бодлого зүй зохистой байж чадсангүй, хариуцлагыг тухай тухайн үед нь зоригтой хийж чадаагүй гэсэн шүүмжлэл гад­на, дотроос гарсан.

Үүнтэй хол­боотой асуудлуудыг намын дар­га Ө.Энхтүвшин “Бид юуг шинэчлэх вэ” гэсэн олон ний­тэд хандсан ил захидлаараа тодорхой хөндсөн. Энэ хүрээнд ч гэсэн тодорхой асуудлууд яригд­сан.

Гэсэн ч намын хувьд дотооддоо тухайлан цаг зав гаргаж, асуудлыг ултай суурь­тай шийдэх цаг хугацаа, бо­ломж гарахгүй сонгуулийн шта­бын нөхцөл байдалд ажил­ла­саар өнөөдрийг хүрсэн тал бий.

Харин намын Их хурлаар эдгээр асуудлуудыг намын ги­шүүдээ өргөнөөр оролцуулан хэ­лэл­цэхээр төлөвлөн ажиллаж бай­на. Энэ хүсэлт намын гишүү­дээс гадна иргэдийн дунд ч их бай­на.

-МАН боловсон хүчний до­рой­толд орсон гэсэн шүүмжлэл ний­гэмд байсаар байна. Энэ ч үүднээс намаа шинэчлэхээр хэ­сэг бүлэг хүмүүс нэгдээд бай­гаа гэж ойлгож болох уу?

-Намын шинэчлэлийг тойрон асуу­дал хөндсөн маш олон хөдөл­гөөн, санал санаачилга намд үүсээд байгаа. Эдгээр санал са­­наа­чилгыг намын цаашдын тө­лөв­шил, төлөөллийн ардчилалд чу­хал ач холбогдолтой гэдэг та­лаас нь харах ёстой.

Намаа шинэч­­лэхээр нэгдсэн нөхдүүдийг ажил албан тушаал хөөцөлдсөн, бя­луу хүртэх  гэсэн өнгө аясаар гу­таах эрүүл бус хандлага байх ёс­гүй. Угаасаа  сөрөг хүчний байр суу­ринд шилжсэн манай намын хувьд булаацалдаад байх ажил ал­бан тушаал нь ч байхгүй.

Нөгөө та­лаасаа намын шинэчлэлийн асууд­лыг үгүйсгээд цааргалаад байх хүмүүс манай намд бас байх­гүй. Асуудлыг аль болох эрүүл, бү­тээлч, ажил хэрэгч талаас нь харж цаашид Монгол Улсын хөг­жилд МАН-ын эзлэх байр суурь, жинг улам бататгах байр суурин дээр бүгд нэгдэж байна.

-Манай нам шат шатны сон­гуульд ялагдал хүлээж, мөрийн хө­төлбөрөө хэрэгжүүлэх бо­ломж хомс боллоо гэлээ. МАН сөрөг хүчний үүргээ муу биелүүлж байгаа гэсэн шүүмж­лэл эртнээс гарч байгаа нь нам дот­роо олон хэсэг хуваагдаж, хүч суларсны шинж гэж бай­гаа. Нөгөө талаас сөрөг хүчин үүр­гээ сайн биелүүлбэл мөрийн хө­төлбөрөө хэрэгжүүлэх бо­ломж бий гэж харж байгаа?

-Сөрөг хүчний намын улс тө­рийн гол тавцан нь УИХ. Тэнд ард түм­ний итгэлийг хүлээж, мандат ав­сан төлөөлөгчид бодлого хө­төл­бөрөө уралдуулахаас гадна ха­рилцан эрх баригчдын хуулиас гажсан буруутай үйл ажиллагаанд хяналт тавих тэр чиг үүргийг хэ­рэгжүүлэх асуудал.

Тэр талаас нь УИХ дахь манай намын бүл­гийн үйл ажиллагаанд сэтгэл дун­дуур байдаг хэсэг нам дотор байд­гийг үгүйсгэх аргагүй. Үүнд эрх баригчдын ДАНХАЙСАН бодлого ч нөлөөлсөн гэж хэлж бол­но. Жишээ нь өнөөдрийг хүр­тэл УИХ дахь байнгын  хороонд цөөн­хийн төлөөллийн тоог хяз­гаарласан хэвээр байгаа.

Эрх ба­ригчид 2-3 байнгын хороонд харьяалагдаж байхад цөөнхийн бү­лэг нэг л байнгын хороонд харьяалагд­сан хэвээр байгаа. Энэ нь цаад утгаараа парламент дахь төлөөллийн ардчиллыг боо­мил­сон жишиг болсон гэдгийг эрх баригчид өөрсдөө ч гэсэн хэлж ярьж эхэллээ. Өөрөөр хэл­бэл, Зас­гийн газраа УИХ нь хянал­таа­саа алдсан.

-Улс төрийн намуудын хоо­рондын асуудлаас үүдэн өнөө­дөр улс орны эдийн засгийн нөх­цөл байдал маш хүнд бай­далд орлоо гэх юм. Үүнд та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Эдийн засгийн гол үзүүлэлт­тэй холбоотой төсөв, бондын хө­­рөн­гийн зарцуулалт, Монголбанк, Засгийн газрын их бү­тээн байгуулалтад зарцуулж бай­гаа хө­рөнгийн ашиглалтын зарцуу­лалт эцсийн дүндээ УИХ дээр яриг­дах ёстой ч тоон мэдээлэл, үйл ажиллагааны мэдээлэл бүгд ард түмэнд хаалттай хэвээр байна.

Цаад утгаараа ард түм­ний төлөөлөл  болж мандат ав­сан УИХ-ын гишүүдээс эдгээр мэ­дээл­лийг нууж байна. Нэгэнт ин­гэж хааж нууж байгаа нь цаанаа асуу­далтай гэж хардах то­­дорхой үндэслэлүүд байна гэд­­гийг хэлж байна. Энэ ч гэсэн өөрөө эдийн засагт сайнаар бус саа­раар тусч байгаа.

Тиймээс УИХ-ын ээлжит бус чуулганыг яарал­­тай хуралдуулж, үүссэн нөх­цөл байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгч, эдийн засгийн хямралыг хурдан да­ван туулах хэрэгтэй гэдэг үүд­нээс манай намаас шаардлага тавь­сан.

-Засгийн газрын зүгээс Чин­гис бондын хөрөнгийг зар­цуу­­лах бүтээн байгуулалтын ажилд тийм ажилд төчнөөн төг­рөг зарцуулна гэд­гээ  зарласан. Гэ­тэл нууц далд бай­гаа гэ­дэг  нь ямар учир­тай юм бэ?

-“Чингис” бон­дын хөрөн­гийг  бүтээн бай­гуу­лалтын ажилд зар­цуулж байгаа гэж байгаа ч ямар ар­га хэмжээнд хэдий хэ­рийн хөрөнгийг ямар хө­төлбөрт зарцуулсан бэ гэдэг задаргааг ерөө­сөө танилцуулахгүй бай­гаа. Өнөөдөр валютын нөөц хэд болсон бэ гэсэн асуу­дал хаалттай байна.

Жи­лийн өмнө гурван тэр­бум ам.долларт хүрч байсан ва­лю­тын нөөц ал­бан бус мэдээллээр 300 сая ам.доллар хүртэл багассан гэх эзэнгүй ярианд Засгийн га­зар, Монголбанкнаас албан ёс­ны хариулт өгөхгүй л байна. Дээрх газраас хариулт өгөхгүй, мэ­дээл­лээ улам хаагаад байхаар ир­гэд хямрал гүнзгийрсэн юм бай­на гэсэн цуу яриа дэгдээж, тэр нь валютын ханшид нөлөөлж бай­гааг бас үгүйсгэх аргагүй.

Тийм учраас ил тод ажиллана гэ­дэг нь бодитой мэдээллийг ард тү­мэндээ өгөхийг хэлж байгаа юм. Хямралыг богино хугацаанд да­ван гарах ажил мэдээллээ ил тод болгохоос эхлэх учиртай.

-Энэ үүсээд байгаа нөхцөл байд­лыг өмнөх Засгийн газ­рын үйл ажиллагаатай холбож тайл­барлах юм байна?

-Шинэчлэлийн Засгийн газар аж­лаа аваад жил болж байна. Өм­нөх Засгийн газар эдийн зас­­гийг 17.5 хувиар өсгөж, ва­лютын нөө­цийг гурван тэрбум ам.дол­ла­рын нөөцтэйгөөр хүлээлгэн өг­сөн. Бурууг өмнөхөөс хайх шалтаг, цаг хугацаа эрх баригчдын хувьд нэ­­гэнт өнгөрсөн. Харин одоо хий­сэн ажлаа тайлагнах  хэрэгтэй. Эрх мэдэл гэдэг нь эрх ямба биш, ха­рин үүрэг хариуцлага гэдгийг ойлгож, урьдын адил сөрөг хүчин байсан шиг арга барилаасаа түргэн салах хэрэгтэй.

-Үүрэг хариуцлагаа ухам­сар­лах ёстой гэлээ. МАН-ыг ши­нэч­лэлээр нэгдсэн хүмүүс ч гэсэн энэ зүйлийг ярьж, Зас­гийн газрыг огцруулах шаард­лага хүргүүлээд байгаа шүү дээ. Дэмжиж байна уу? 

-Хувь хүнийхээ үүднээс Зас­гийн газрыг бүхэлд нь хар­луу­лахыг буруу гэж бодож байна. Энэ Засгийн газарт ажлын зөв са­наа­чил­гатай тодорхой шинэч­лэ­­лийн зарчим хэрэгжүүлж бай­гаа сайд байна.  Жишээ нь, Хууль зүйн салбарыг энэ Засгийн газ­рын шинэчлэлийн нүүр царайг ганц төлөөлж байгаа салбар гэж хувьдаа хардаг.

Маш олон  бү­тээлч ажлыг хийж, хууль эрх зүйн салбарт өөрчлөлт хийхээр зорьж байгаа гэдгийг хэлмээр бай­на. Гэтэл Ерөнхий сайд нь хууль ёсны наад захын сэтгэхүй байх­гүй. Ерөнхийлөгч хуулийн за­саг­лалыг хэрэгжүүлэх ёстойг хэлж байгаа.

Хуулийн засаглалыг анх­лан хэрэгжүүлж эхлэх гол хүн нь Ерөнхий сайд өөрөө бол­чихоод байгаа. Энэ хүн хуулийг үлгэр­лэхгүй, зөрчих нь зүй ёсны юм шиг халдварыг нийгэмд тар­хааж байгаа. Ийм хууль ёсны мэд­рэмжгүй Ерөнхий сайд УИХ-ын өмнө хуулийн хэрэгжилтийг хан­гах ажлыг хариуцна гээд сууж байх нь өөрөө буруу.

-Танай намаас “Бодлоготой хөгжье” гэсэн уралдааныг зар­ласан нь мөн л одоо үүсээд бай­гаа эдийн засгийн нөхцөл бай­далтай холбоотой юу?

-МАН-аас “Бодлоготой хөгжье” уриан дор улс орны 4-8 жилийн буюу дунд хугацааны хөгжлийн хэтийн төлвийг боловсруулах ажил яг одоо явагдаж байна. Энэ хүрээнд олон улсын туршлагаас гадна өнөөгийн нөхцөл байдлаа зөв тооцоолохоос эхлээд олон ний­тийн оролцоотой санал бод­лыг сонсох ажлыг зохион бай­гуулж байна.

Тиймээс  залуу эр­дэм­тэн судлаачдын дунд 20 сая төгрөгийн шагналын сантай эр­дэм  шинжилгээний бүтээлийн урал­даан зарласан. Залуу судлаачид улс орны хөгжлийн асуудалд дуу хоо­лойгоо нэгтгэж, санаа бодлоо урал­дуулж оролцоосой гэсэн үүд­­нээс уралдааныг зарласан.

Улс ор­нууд хөгжлийн урт болон дунд хугацааны  хөгжлийн стратегийг боловсруулж ирдэг. Манай улсын хувьд өмнөх Засгийн газрын бод­логыг бүхэлд нь үгүйсгэж байгаа дүр зураг гарч байгаа нь төрийн хар хайрцагны бодлого алдагдаж буйг л илэрхийлж байна.

Тийм уч­раас аль нэг нам бие биеийнхээ үйлд­лийг үгүйсгэхдээ гол нь бус зөв зүйтэй санаачилгыг дэм­жиж урт хугацааны тогтвортой бод­лого манай улсад маш хэрэгтэй, шаард­лагатай болж. Харин тогт­вортой бодлогын үндэс нь зөв­шилцлийн ардчилал байх ёс­той.

Бидний хувьд боловсон хү­чин, бусад турш­лагын хувьд хөтөл­бөрөө бо­ловс­руулж чадахгүйдээ  урал­даан зарласан юм биш. Урал­дааны зорилго хэд хэдэн зүйл дээр зангилагдаж байгаа. Өнгөр­сөн жил нийт ард түмнээр хэ­лэл­цүүлэн боловсруулсан Т21 олон улсын хөгжлийн стратеги боловс­руулдаг аргачлал дээр суурилсан бэлэн хөтөлбөр байгаа.

Харин тэр хөтөлбөрийг тодотгох улс төр эдийн засгийн нөхцөл бий болсон гэдгийг дээр хэлсэн.  Хоёрт, бүг­дээрээ хэлэлцвэл буруугүй гэдэг. Аль болох Монголчууд хөгж­лийн хөтөлбөр дээрээ санал бод­лоо нэмэрлэж байж тэр нь нэг на­мын бус нийт түмний дэмжлэг хү­лээсэн хөтөлбөр болж чадна. Эр­гээд гардан хэрэгжүүлэх, бас идэвх­тэй оролцогч нь болох бодит хөрс, үндэс нь ч тэгж байж бүрдэнэ.

Э.Пагма

Эх сурвалж:  http://www.mminfo.mn