Сэргээгдэх эрчим хүчийг гэр хороололд ашиглаж болно

 Эрчим хүчний яам, Олон улсын сэргээгдэх эрчим хүчний агентлаг хамтран сэргээгдэх эрчим хүчний асуудлаар өнгөрсөн долоо хоногт хоёр өдөр хуралдсан. Мөн “Сэргээгдэх эрчим хүчний үндэсний форум” зохион байгуулсан билээ. Үүнтэй холбогдуулан ЭХЯ-ны Сэргээгдэх эрчим хүчний хэлтсийн дарга М.Ангарагтай ярилцлаа.

-Танай салбарынхан өн­­гөрсөн долоо хоногийг сэр­­гээг­дэх эрчим хүчээр амьс­­галж өнгөрөөлөө гэж хэлэхэд буруудахгүй байх. Ерөнхийдөө хурлын ач холбогдлыг юу гэж харж байна вэ? 

-Энэхүү хурал, фо­румын гол ач холбогдол нь төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг өргө­жүүлэх, ха­рилцан ойл­голцох явдал гэж ойлгож болно.

Өөрөөр хэлбэл төрөөс сэргээгдэх эр­чим хүчний та­лаар ямар бодлого барьж байгаагаа аж ахуйн нэгжүү­дэд танил­цуулах, аж ахуйн нэгжүүдэд ямар бодол санаа байгааг төр нь сонсох, цааш­лаад олон улсын түв­шинд хэ­рэгжүүлж буй тех­ник, тех­­­­нологийн дэв­шилтэй та­нилцах, туршлага судлах ач холбогдолтой.

-Сэргээгдэх эрчим хү­чинд төрөөс ямар дэмжлэг үзүүлж байна вэ?

-Нэгдүгээрт аж ахуйн нэгжүүдэд  тарифын дэмж­­лэг үзүүлж  байгаа. Салхины эрчим  хүчийг  нэг мВт-ыг нь 9.5, нарныхыг 18-20, усны эрчим хүчийг таван мВт-аас дээш бол 4-6 центээр худалдан авч байгаа. Гэхдээ төл­бөрийг ам.доллараар хийж байгаагаас валютын зөрүү гэсэн асуудал гарч байна.

Мөн сэргээгдэх эрчим хүч­ний тоног  төхөө­рөм­жийг бүгдийг нь  гаалийн тат­­­вараас чөлөөл­чихсөн. Дээ­­рээс нь аж ахуйн нэгжүү­­дийг ор­логын албан тат­­­вараас чө­лөөл­чихлөө.

-Манайд сэргээгдэх эр­чим хүчийг хөдөө орон нутагт багагүй хэрэглэж байна. Хот суурин газруудад айл өрх түлхүү хэрэглэж болдоггүй юм уу? 

-Манай оронд сэргээгдэх эрчим хүч нэлээд эртнээс нэвтэрсэн. Малчин айл бүр л салхин болон нарны эрчим хүчийг амьдрал ахуйдаа өдөр тутам хэрэглэж байна шүү дээ. Харин хотын төвлөрсөн хангамжид зо­риулан хэрэглэх гэхээр хө­рөнгө, мөнгө хаанаас га­рах нь тодорхойгүй байдаг. Одоогийн байдлаар нийслэл хотын хэмжээнд шинэ төлөвлөлттэй холбоо­тойгоор сэргээгдэх эрчим хүчний асуудал гарч ирж, яригдаж байгаа.

Байшин, барилга байгуу­ламжид сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглахын тулд бид цогцоор нь авч үзэж, шийд­вэрлэх шаардлагатай болно. Үүнд барилгын ду­лаан алдагдлыг бууруулах орно. Дулааны алдагдлаа буу­руу­лаагүй тохиолдолд сэр­гээгдэх эрчим хүчийг ашиг­­­лаад нэмэргүй, хий хоо­сон хөрөнгө оруулалт болж хувирах юм.

Цаашлаад аймаг орон нутгийн дулааны асуудлыг сэргээгдэх эрчим хүчтэй хослуулсан байдлаар шийд­вэрлэх талаар ярилцаж байгаа.

-Хотын иргэдэд зориул­сан хамгийн ойр сэргээгдэх эрчим хүчний ямар шийд­лүүд байж болох вэ?

-Юуны өмнө сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэхийн тулд цогц шийдлүүд хэрэг­тэй болно. Дэд бүтцийг нь шийдээгүй атлаа утаагүй болгох талаар ярьж хөндөнө гэдэг боломжгүй  зүйл.

Хотод зориулсан смарт грид гэж шийдэл бий. Үүнийг бид ухаалаг хэрэглээ гэж нэрлээд байгаа. 10-20 айлын дунд, дээвэрт нь нарны эрчим хүчний эх үүс­вэрийг тавиад өгөхөөр иргэд маш боломжийн үнээр эрчим хүч хэрэглэж болно. Мөн гараж байна. Манайд авто машины гараж маш олон бий. Үүн дээр нарны панель байгуулчихвал  эр­чим  хүчний  шинэ эх  үүс­­вэрүүд­тэй болох боломж­той. Гэхдээ төрөөс гэр хороол­лын айлуудад сэр­гээгдэх эрчим хүчний  төхөөрөмж  тараагаад өгчих­вөл гэр хо­рооолол энэ чи­гээрээ үл­дэх бас нэг аюул бий.

Түү­­нээс гадна нарны эрчим хүчийг ашиглан гэр хороол­лын нийтийн халуун усыг халааж, дэд бүтцийг нь ший­дэж өгөхөөр хэд хэдэн газар ажиллаж байна. Цаашдаа эдгээр газар нэг­дэж, нэг чигээр явах болов уу хэмээн найдаж байгаа.

-Сэргээгдэх эрчим хүч нь уламжлалт эрчим хүчнээс өртөг өндөртэй гэж ярьдаг юм билээ?

-Тийм ээ. Шинэ технологи учраас эрчим хүчний салбарт илүү зардал болж эхэлдэг. Өөрөөр хэлбэл өндөр үнэтэй эрчим хүчийг хүмүүс ху­далдаж авах ёстой болдог.

Тиймээс хөрөнгө оруу­лагчийг татахын тулд эр­чим хүчийг нь үнэтэй авч, өөрсдөөр нь  бариулъя. Ха­­­­рин 10 жилийн дараа хө­рөн­гө оруулагчид зардлаа нө­хөөд, ашгаа олог.

Бид 15-25 жилийн хамтын ажил­лагааны ба­тал­гаа өгч, цахил­гаан авъя гэ­хээр улсын тө­сөвт ачаалал үүснэ.

Түүнээс гадна манай улсын нэг онцлог бол газрын бая­лаг ихтэй, нүүрс­ний үлэмж их нөөцтэй учраас нүүрс­­­нээсээ эрчим хүч гар­гаж авах нь хямд тус­даг. Гэтэл Герман, Япон, БНСУ зэрэг улсууд өөрсдөө байгалийн нөөцгүй учир сэргээгдэх эрчим хүч рүүгээ орохоос өөр аргагүй.

Эдгээрээс гадна бас нэг том саад бий. Энэ нь хууль эрх зүйн орчин, хуу­­лийн хэрэгжилтийн меха­низм ду­тагдаж байгааг дур­дууштай.

Өнөөдөр нүүрс­ний бод­лого нь эрчим хүчний хан­галтын асуудлаасаа дээ­гүүр тавигдаад байгаа учир бусад салбартаа хөрөнгө оруу­лалт хийх боломжийг багасгаж, улмаар энэ төслүүд дэм­жигд­дэггүй асуудал бий.  -Энэ онд Салхитын сал­­хин цахилгаан станц ашиглалтад орлоо. Ирэх онд ашиглалтад орох томоохон төслүүд юу байна вэ?

-Сэргээгдэх эрчим хүч­ний хэд хэдэн  томоохон  төсөл бий. Тухайлбал “Clean Energy” компанийн  50 мегаваттын салхин ца­хилгаан станц, мөн хоёр суманд төвлөрсөн бус нар­ны дулааны шийдлийг хэрэг­жүүлэх төсөл бэлэн болсон.

Ер нь сэргээгдэх эрчим хүчинд манай яам нэ­лээд ач холбогдол өгч ажил­лаж байгаа.