Д.Батсүх: Холбооны ерөнхийлөгчөөр өмгөөлөгч сонгогдлоо гээд зөвхөн өмгөөлөгчдийн төлөө ажиллана гэсэн үг биш

 Хуульчдын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангах хүрээнд Хуульчдын анхдугаар их хурлыг өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд зохион байгуулсан. Уг хуралдаанаар сонгогдсон Монголын хуульчдын холбооны анхны ерөнхийлөгч Д.Батсүхтэй ярилцлаа.

-Юуны өмнө танд баяр хүргэж цааш­дын  ажилд тань амжилт хүсье. Хуульч­­­дын холбоо бай­гуу­лагд­са­наар  хуульчид нэгд­сэн нэг зохион байгуу­лалтад орж байна. Ер нь холбооны зүгээс хамгийн эхэнд ямар ажил хийхээр төлөвлөөд байгаа вэ?

-Хуульчдын холбоо бай­гуу­лагдах бол­сон үндсэн шалт­­­гаан нь хуульчдын мэр­­гэж­­лийн ха­риуцлагыг дээш­лүүлэх, ний­гэм дэх нэр хүндийг өсгөхөд чиглэгдэж буй юм. Тэр ч ут­гаараа манай холбооны хийж хэ­рэгжүүлэх үндсэн ажил бол хуульчдын мэргэжлийн ха­риуц­лагыг дээшлүүлэх явдал.

Ингэхийн  тулд  хуульч­дын мэр­гэжлийн дүрмийн дагуу нэгдсэн нэг тог­толцоог бий болгох шаардлага зайлш­гүй урган гарч бай­гаа юм.

Хуульчид маань өөрсдөө хариуцлагатай байж чадах юм бол нэр хүнд нь аяндаа өснө. Хариуцлагын тог­толцоог бий болгохын тулд нэлээд ажил хийхээр төлөвлөөд байгаа.

-Хуульчдын холбооны ерөнхийлөгчөөр өмгөөлөгч хүн сонгогдсон нь өмгөө­лөгч­дийг эрх зүйн таатай орчинд үйл ажил­лагаа явуу­лах боломжийг бүр­дүүлэх байх хэмээн харж байгаа?

-Холбооны ерөнхий­лөг­чөөр өмгөөлөгч хүн сон­­гогдлоо гээд зөвхөн өмгөө­лөгчдийн нийтлэг эрх аш­­гийн төлөө үйл ажиллагаа явуулна гэсэн үг биш.

Олон салбарын хүмүүс нэг тогоонд ороод ирэхээр өөр өөрсдийн эрх ашиг, амбицийг л ярьдаг тал бий. Холбооны гишүүд маань өмгөөлөгч өмгөөлөгчийнхөө, прокурор нь прокурорынхоо асуудлыг яриад ороод ирвэл нийтлэг эрх ашиг юу байх вэ гэдгийг нь л харна.

Товчхондоо хариуцлага, мэргэжлийн ур чадварыг өсгөх тал дээр л анхаарч ажиллана.

-Сүүлийн үед олон ний­тийн анхаарлын төвд байгаа томоохон хэргүүдэд шүүгч, прокурорууд болоод, өмгөөлөгчдийн хооронд маргаантай асуудлууд бага­гүй гарах болсон. Үүнд танай холбоо ямар нэгэн байдлаар хяналт тавьж ажиллах уу?

-Хуульчдын холбооны үйл ажиллагаа аливаа хэрэг хянан шийдвэрлэх ажил­лагаатай ямар ч хол­боогүй байх ёстой. Бидэнд шүүн таслах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуул­даг мэргэжлийн бай­гуул­лагын үйл ажиллагаанд оролцох эрх байхгүй.

Харин уг үйл ажиллагааг явуулдаг хуульчдын мэр­гэжлийн хариуцлагыг нэ­мэгдүүлэх, мэдлэг боловс­ролыг нь дээшлүүлэх, эрх ашгийг нь хамгаалахад чиглэсэн үйл ажиллагааг л явуулах ёстой.

Тодорхой яригдаж бай­­­гаа хэргүүдэд шүүгч, прокурорууд өөр өөрсдийн хууль тогтоомжийн хү­рээнд хяналт тавьж ажил­лаж байгаа болохоор уг хэрэгт гаднаас нь ямар нэ­гэн байдлаар оролцож хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих шаардлагагүй.

Хэрэв  ингэсэн  тохиол­долд хуульчийн хараат бус шийдвэрт нөлөөлөх хү­чин зүйл болж хувирах эрсдэлтэй.

-Та НИТХ-ын дарга асан Т.Билэгтийн өмгөөлөгчөөр ажиллаж байгаа. Энэ хэрэгт Хуульчдын холбооны ерөн­хийлөгч өмгөөлөл үзүүлж, хэрэг хянан шийдвэрлэх явцад оролцож болно гэж үү?

-Холбооны  дүрэмд заас­ны дагуу би энэ хэрэгт өмгөөлөл үзүүлэхээс тат­галзах ёс­той. Тэгэхээр энэ хэрэгт өм­гөөлөгчөөр ажиллахаас албан ёсоор татгалзана. Харин бусад өмгөөллийн багийн ги­шүүд үргэлжлүүлэн ажил­лана.

-Хуульчдын холбооны ерөнхийлөгч хүн өөр албан тушаал хаших ёсгүй гэж дүрэмд заасан байгаа. Тэгэхээр та Монголын өм­гөө­лөгчдийн холбооны ерөн­хий­лөгчөөсөө албан ёсоор тат­галзах хэрэгтэй болох нь ээ?

-Тиймээ. Дүрэмд заас­ны дагуу дараагийн хурал­дааныг эхлэх хүртэл 30 хоногийн дотор Монголын өмгөөлөгчдийн холбооны ерөн­хийлөгч гэсэн албан ту­шаалаасаа бууж зөвхөн Хуульч­дын холбооныхоо л ажилд анхаарлаа хандуулах учиртай.

-Тэгвэл Өмгөөлөгчдийн холбооны дараагийн ерөн­хийлөгчийг хэзээ, яаж сонгох бол?

-Энэ асуудлыг холбооны удирдах зөвлөлийн хурлаар ярилцаж шийдвэрлэдэг. Дараагийн ерөнхийлөгчөө хэзээ, ямар байдлаар сонгож ажиллуулах вэ гэдгийг тус холбоо өөрсдийн хүрээндээ л шийднэ гэсэн үг. Дэд ерөнхийлөгч  нь удирдаад явах уу, эсвэл холбооны нийтлэг эрх ашгийн хүрээнд ерөнхийлөгчөө сонгох ёстой юу гэдгийг л шийдэх юм.

-Хуульчдын холбоо бие даасан томоохон бай­гууллага гэдэг утгаараа хуулийн хэрэгжилтэд хя­налт тавих эрхтэй юу? 

-Манай холбоонд ол­гогдсон нэг том боломж нь шинээр гарах хууль тог­тоомжид судалгааны болон нөлөөллийн үйл ажиллагаа явуулах эрх, боломж бүрдэж байгаа.

Мөн хэрэгжиж байгаа  хууль тогтоомж амьдралд нийцэхгүй тохиолдолд бодлогын нөлөөлөл хийх эрх нь хуулиар олгогдсон.

-Ингэхэд Хуульчдын холбоо санхүүжилтээ хаа­наас яаж бүрдүүлэх вэ?

-Холбооны санхүү­жил­тийн асуудал их хурлын шийд­вэрээр батлагдсан. Ма­най холбооны гишүүд сар бүр 20 мянган төгрөгийн татвар төлөхөөр тогтлоо. Гол санхүүжилтээ гишүүдийнхээ татвараар л бүрдүүлэх байх. Түүнээс гадна бусад төрийн бус байгууллагуудын адил хандив авч болно.

Үндсэндээ энэ хоёроор л холбооны   санхүүжилт   бүрдэх юм. Мөн Хуульчийн эрх зүйн байдлыг дагаж мөрдөх  тухай  хуульд  заас­­наар ма­най холбоо ги­шүүдийнхээ татвараар сан­хүү­­жилтээ бүр­дүүлээд үйл ажиллагаагаа  хэвийн   явуулж эхлэх хүр­тэл шаардагдах тодорхой санхүү­­жилтийг төсвөөс гар­гана гэсэн заалт байгаа.

Ги­шүүнч­лэлийн хувьд нэ­лээд өргөн цар хүрээг хамарч байгаа том холбоо болохоор санхүүгийн асуудлаа зохи­цуулаад явж болох байх.

-Хандив тусламжаар санхүүжилтээ бүрдүүлнэ гэж байна. Хэрэв хэн нэгэн албан тушаалтан, улстөр, бизнесийн бүлэглэлийнхэн их хэмжээний хандив тусламж үзүүллээ гэхэд энэ нь холбооны бие даасан хараат бус байдалд нөлөөлөх эрсдэлтэй юм биш үү. Үүнийг дүрэм журмаараа яаж зохицуулж байгаа вэ?

-Хуульчдын холбооны үйл ажиллагаа нь өөрөө аливаа хэрэг маргааныг хянан шийдвэрлэх явцад хөндлөнгөөс оролцохгүй учраас хэн нэгэн албан тушаалтан, өөр зорилгоор хандив тусламж үзүүлэх, үүгээрээ дамжуулаад хуульч­дын холбооны дотоод үйл ажиллагаанд нөлөөлөх зүйл гарахгүй гэж бодож байна.

Нэгэнт холбоо маань өөрөө удирдах зарчимд тулгуурлан байгуулагдаж төрөөс хараат бус байдлаар үйл ажиллагаа явуулах учир тиймэрхүү асуудал гарахгүй.

-Манайд хуульч мэр­гэжлээр мэргэжилтэн бэлт­гэдэг их, дээд сургууль олон байдаг. Үүнийгээ дагаад чад­варгүй олон хуульч бий болж байна гэх шүүмжлэл иргэдийн дунд байдаг шүү дээ?

-Манай холбоо хуульчаар сургууль төгссөнөөс нь эх­лүүлээд үдэх хүртэл бүхий л эрхийг авсан гэхэд болно. Хуульч бэлтгэдэг  их дээд сур­гуулиудыг магадлан ит­гэмжлэх эрхийг манай хол­боонд өгсөн. Хуулиар бол магадлан итгэмжлэгдээгүй их дээд сургуулийг төгссөн хуульчийг холбоо бүртгэхгүй гэж заасан байгаа.

Тэгэхээр Хуульчдын хол­бооноос магадлан итгэмж­лэгдээгүй их дээд сургууль төгссөн эрх зүйчид энэ хол­боонд орох боломж нь хаалттай болж байгаа хэрэг. Ингэснээр хуульчид  бэлдэх, давтан сургах, зэргээр чанарт нь тодорхой ахиц дэвшил гарах юм.

Түүнчлэн алдаа дутагдал гаргасан хуульчдад хариуц­лага тооцох, цаашлаад мэр­гэжлийн үйл ажиллагаа явуулах эрхийг нь цуцлах хүртэл арга хэжээг авна.

Тухайлбал өмгөөлөгч мэргэжлийн ёс зүйгээ умар­таж, алдаа дутагдал гар­галаа гэж бодоход түүнд хариуцлага тооцох асуудлыг өмгөөлөгчид биш шүүгч, прокурорууд хариуцаж ямар хариуцлага тооцох эсэхийг шийднэ.

Шүүгчдийг өм­гөөлөгчид,  өмгөөлөгчдийг прокурорууд гэх мэтээр. Ингэхлээр  ха­риуцлага тооцох механизм нь өөрөө чангарч шударгаар шийдвэрлэхээс гадна хуульч­дын мэргэжлийн ха­риуцлага  ч нэмэгдэнэ.