Өглөө.мн Шинэ өглөө, Шинэ мэдээлэл
Ардын жүжигчин Ж.Лхамхүүтэй ярилцлаа.
-Та Увсын Цагаанхайрхан сумынх байх аа?
-Өндөрхангайнх гэж явдаг. Хуучин Цагаанхайрханд байсан юм. Тэндээ долоон жилийн сургуулиа төгсөөд аймгийн төв рүү ирж арван жилээ дүүргэсэн. Тэгээд л хотод ирсэн.
-Урлагтай холбогдсон түүх гэвэл?
-Биднийг аравдугаар ангиа төгсөхөд буюу 1959 онд кино драмын анхны анги байгуулагдаж байсан юм, Улсын багшийн дээд сургуулийн дэргэд. Тэнд шалгалт өгөөд л тэнцээд орж байлаа. Ингэж л урлагтай хувь заяагаа холбосон. Мэргэжлийн жүжигчин гэгдэж Драмын театрт хуваарилагдаж байв.
-Мэргэжлийн жүжигчин болчихоод театрын тайзнаа бүтээсэн хамгийн анхны дүр тань гэвэл?
-Анхны жүжигтээ эрэгтэй хүний дүр бүтээж байлаа. “Энэ хүүхнүүд үү” кино чинь анх жүжиг байсан юм. Би Дуламсүрэнгийн дүрийг бүтээж байлаа. Анх “Итгэж болно” гэдэг нэртэй байсан л даа. Тэр жүжгийн гол дүрд тоглочихоод л шууд хөдөө бригадаар явж билээ. Миний гараа тэгж эхэлсэн.
-“Гологдсон хүүхэн” киноны тухай яривал гоё түүх хөвөрнө дөө?
-Тэр кинонд оюутан байхдаа, хоёрдугаар курстээ тоглосон юм. Бид чинь их олон юмны гэрч шүү. Энэ бүхнийг ярихаас өмнө Соёл, урлагийн их сургууль хаанаас эхтэй вэ, үүсэл нь юу юм бэ гэдгийг ярих нь зүйтэй байх гэж бодлоо. 1957 онд ардын жүжигчин, хөдөлмөрийн баатар Л.Цогзолмаа гуай, манай энэ сургуульд олон жил багшилсан Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн С.Сугар багш, миний багш, Сүхбаатарын гэргий Янжмаад тоглодог гавьяат жүжигчин Ренчинноров гээд дандаа найруулагчид МУИС-ийн дэргэд найруулагчийн ангийг авч байсан юм. Өмнө нь Орост урлагийн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэж байсан юм. Найруулагчдаас Ардын жүжигчин С.Гэндэн гуай, нөгөө “Үер” кинонд тоглодог, төрийн шагналт Л.Ванган багш, хөгжмийн зохиолчдоос С.Гончигсумлаа, Л.Мөрдорж гуай, Ц.Намсрайжав гуай, зураачдаас Ардын зураач Ц.Доржпалам гуай гээд бүгд л Орост бэлтгэгдсэн улсууд. Тэр байтугай балетийн бүхэл бүтэн хоёр ангийг хойно бэлдэж байлаа. Ингээд урлагийн мэргэжилтнүүдээ дотооддоо бэлтгэх шаардлагатай гэж үзээд 1957 онд найруулагчийн ангийг МУИС-ийн дэргэд, 1959 онд Багшийн дээд сургуулийн дэргэд дээд мэргэжилтэй жүжигчдийг бэлтгэж эхэлсэн юм. Тус оны наймдугаар сарын 12-ны Сайд нарын зөвлөлийн 331 дүгээр тогтоолоор анхны жүжигчдийг бэлтгэх анги бий болсон. Тэр ангийн анхны элсэгчид нь бид болсон юм. Ардын жүжигчин Д.Мэндбаяр, гавьяат жүжигчин С.Сэлэнгэ, Мягмар, Бужгар, Готов гуай, доктор, профессор Зориг энэ олон авьяастнууд тэр ангийг төгссөн юм. Тэгж явсаар 1990 онд Соёл, урлагийн сургууль тусдаа сургууль болж гарсан. Тэгээд л энэ сургуульд дуучин, бүжигчин, хөгжимчин бэлддэг болсон. Тэр цаг үеэс хойш 26, 27 жил өнгөрчээ. Тэгэхээр өнөө жил СУИС-ийн анхны мэргэжилтэй боловсон хүчин бэлдсэний 60 жилийн ой тохиож байна. Уг ойн баяр энэ өдрүүдэд эхэлж, энэ сарын 20-доос хойш гол гол арга хэмжээнүүд нь үргэлжлэх юм. Анх Багшийн дээд сургууль, МУИС-ийн дэргэд найруулагч, жүжигчний анги нээж байгуулагдаж байсан бол өнөөдөр томроод долоон бүрэлдэхүүн сургуультай том айл болчихоод байна даа.
-Урлаг их гоё, гэгээлэг л дээ. Гэхдээ урлагийн тогоонд байгаа хүмүүс нь өөрсдөө “Урлаг хэцүү” гэж их ярьдаг?
-Урлагийн мэргэжил сайхандаа сайхан, хэцүүдээ хэцүү. Жүжигчний ажил бол сайхан мэргэжил. Муу хийвэл муухай ажил. Муу хийнэ гэдэг нь авьяасгүй гэсэн үг л дээ. Авьяастай, өөрийгөө хөгжүүлээд, ажилдаа уран бүтээлч сэтгэлгээгээр хандаад явбал олонд танигдсан уран бүтээлч болдог. Ийм өндөрлөгт хүрэхийн тулд, ард түмнийхээ дунд нэртэй уран бүтээлч болохын тулд маш их хөдөлмөр, амьдралын золиос шаарддаг.
Бараг л амьдралаа хоёрдугаарт тавьдаг. Ерөөсөө л урлаг, уран бүтээл нэг номер. Хоёрдугаарт амьдралаа тавь гэж шаарддаг байлаа шүү дээ. Хоёрдугаарт амьдралаа тавь гэдгийг нь харгис гэж хэлж болно. Байнга л хамт олноороо байж, байнга уран бүтээлийн формтой байх ёстой болохоор хүүхэд гаргаад, тэднийгээ өсгөөд явна гэхээр өнөөх форм нь алдагдчих гээд байгаа юм шиг. Бусдаасаа хоцорчих гээд байдаг. Энэ бол урлагаа гэсэн сэтгэл л байхгүй юу. Урлагт дурласан сэтгэл. Сэтгэлгүй хүн энэ ажлыг хийхэд хэцүү.
-“Гологдсон хүүхэн” киноны тухай яриандаа эргэж оръё. Одоо үед тийм том киноны гол дүрд хоёрдугаар курсын оюутан тогловол “нисээд” л явчихна даа?
-Тэр үед бид чинь карьер мэддэггүй байсан байхгүй юу. Дөнгөж л гарч ирж байсан хүүхэд юун тэр нисэх. Их даруу байсан. Одоо бол “Би тийм дүр бүтээснээрээ цойлох ёстой, нэрд гарах ёстой. Би өөрийнхөө нэр төр, карьерийг өсгөх ёстой” гэдэг. Бидний үед тийм байгаагүй ээ. Манай киноны хичээлийг бас л Орост киноны найруулагчаар төгсч ирсэн Р.Доржпалам гэдэг хүн заадаг байсан. Тэр үед багш маань “Энэ хүүхнүүд үү” киног хийхгүй юу. Биднийг олны хэсэгт оруулаад л, жижиг дүр тоглуулаад л. Тэгэхэд манай ангийнхан олон кинонд тоглосон. Би чинь хөдөөнөөс ирсэн, улаан хацартай нэг муу охин байсан л даа. Тэгж явахдаа л “Гологдсон хүүхэн” кинонд тоглоод, Мэндбаяр, Мягмар, Сэлэнгээ “Энэ хүүхнүүд үү” кинонд тоглоод л. “Нүгэл буян” кинонд манай ангийн Дуламсүрэн тоглосон. Охиных нь дүрд. Ичинхорлоо гуайтай хамт тоглосон шүү дээ. “Алтан өргөө” киноны хараагүй охинд манай ангийн Норжмаа тоглосон юм. Ийм том кинонуудад манай ангийнхан оюутан байхдаа тоглоцгоосон. Тэгэхээр мэдээж, хоёрдугаар курсийн оюутнууд тэр дүрүүдээ өөрсдийнхөө байгаагаар ч юм уу, ахмад үеийн алдартнуудын тусламжаар хийж байсан. Д.Чимэд-Осор гуай гэхэд л “Гологдсон хүүхэн”-ийг найруулаад л өөрөө өртөөний өвгөний дүр тоглонгоо “За хүү минь ингэ, тэг” гэж удирдаж явсан болохоос биш урлагийнхаа номыг гүйцэт заалгаагүй бид чинь кинонд яаж тоглох аргаа мэдэхгүй. Тайзан дээрээ тоглох аргаа мэдэхгүй. Тийм л хүүхдүүд байлаа шүү дээ.
үргэлжлэлийг энд дарж уншина уу
