Шагдарын Дулмаа: “Хүүгийн эцэгт бичсэн захидал”-ыг цаг үе өөрөө төрүүлсэн юм шүү

Битүүний өдөр Монгол Улсын ар­дын уран зохиолч цол хүрт­сэн Шаг­дарын Дулмаа­тай ярилцлаа. 

-Морин жилийн босгон дээр Ардын уран зохиолч хэмээх эрхэм хүндтэй цолыг хүртлээ. Танаас илүү ард түмэн их баярлаж байх шиг байна?
-Ард түмэн уншигч олон минь л баярлаж бай­вал дээдийн буян тэр шүү дээ. Түүнээс илүү том баяр гэж надад юу байх билээ. Идэр залуу нас­наасаа  би ард түмний хүн болсон. Үүнийг өршөөлт ижий аав минь хэлдэг байсан даа. Төрсөн аав минь Зана гэж хүн оточ маарам­ба, номтой мэр­гэн хүн байлаа. Аавын үлдээ­сэн баринтаг­ласан судар манай үр удмыг үеийн үед дааж явна даа. Ээж минь Мажиг­сүрэн гэж сайхан бүсгүй байлаа. Ижийгийн минь төрх, гоо үзэсгэлэн надаар дам­жиж үр хүүх­дүү­дэд минь хүрлээ. Би чинь Уран­чимэг, Саранчимэг гэж хоёр охинтой. Саран­чимэгийн охин Сарнай гэж мисс, миний зээ бай­на. Саяхан “Азийн од модель” гэсэн шагналыг аваад эх орон­доо ирлээ. Ингээд бодо­хоор төрүүл­сэн ижий аав хоёр минь яалт ч үгүй хүний дээд байдаг юм байна. Үүнийг 80 настай би ухаарч байна.

-Та бол Баянгийн уна­ган хүүхэд санаг­дана?
-Хуучнаар Төв айм­гийн Авдарбаян сумын хүн. Авдарбаян маш өргөн газар нутагтай том сум байлаа. Газар нутаг нь одоогийн Баян, Сэр­гэлэн, Баянцагаан гэсэн гурван суманд харьяа­лагддаг. Би Баянгийнх гэж явдаг, бас Сэргэлэнгийнх ч гэдэг. Яг төрсөн газар маань Сэргэлэн юм. Ма­найх Цээл шар бүрдний хойд талаар нутаглаж, Сэргэлэнгийн гол овооны урд талд Урт худаг гэдэг газар зусч байхад би төрсөн юм билээ. Харин аав ээжийн ах дүү нар бүгд Баян сумынх.

-Түрүүнд төрсөн ижий аавынхаа тухай цухас дурдаад авсан. Одоо өргөж авсан ижий аав буюу өөрөөр нь овоглосон аавынхаа тухай дурсахгүй юу?
-Шагдар гэж өргөж авсан ачит эцгийгээ би ёстой л амьд бурхан гэж боддог. Өчүүхэн намайг хүний зэрэгтэй болгосон буянтан шүү дээ. Аавын­хаа өвөрт очоод, тэр хү­ний манай Хулангийн хэлс­нээр хазайлгаж бо­лох­гүй титэм шиг нэрээр нь овоглоод би гэдэг хүн өдий зэрэгт хүрлээ. Өнөө­дөр Ардын уран зохиолч хэ­мээх алдрыг хүртээд байж байна. Энэ бол өргөж өсгөсөн авсан ачит эцгийн минь буян юм. Манай аав бичиг үсэг мэдэхгүй ч гүйх ухаан сайтай хүн байсан. Амьд­ралын хар ухаанд нэвч­сэн, цэцэн цэлмэг гэж жигтэйхэн “эрдэнэ хад­гал­­сан авдар” гэмээр өвгөд хөдөө нутагт байдаг даа. Тийм л хүмүүсийн нэг байв.

 -Та ингэхэд яагаад үрчлэг­дэхээр болсон юм бол оо?
-Тун айхавтар юм болжээ. Би чинь долдугаар сарын нэгэнд халуун зунаар төрсөн хүүхэд. Намайг гар­гачихаад ээжийн хойдох нь цөг­лөгддөггүй. Үнд­сэндээ эхэс нь гарах­гүй гурав хоночихгүй юу. Тэр ха­луунд аюул­тай юм болно биз дээ. Бариач авчраад илүүлж, тойлуулаад нэ­мэр болсонгүй гэнэ. Гурав дахь хоногийн өглөө аав минь Шагдар гэж мал хуйгаа харуулдаг хүнийг дуудаад “Энэ хүүхдийг танайх авбал ав. Гэртээ  оруулбал эхийн­хээ толгойг залгичих гээд байна” хэмээн санд­рангуй өгүүлжээ. Төр­сөн эцэг минь бурхан шашны хүн байсан боло­хоор нэг юм мэдэж л дээ. Ингэж улаан нялзрай амьтан гэрийн гадаах сүйх тэрэгний мух­лагт гурав хоноод айлд өргүүлсэн байгаа юм.

-Эхийнхээ ангир уургийг ам­ласан болов уу?
-Ээж минь үхэх сэхэхийн дэнсэн дээр байхад би гэдэг амьтан ангир уургаа яаж амлах вэ. Үнээний сүүг хөвөнд дүрээд амлуулж байсан гэдэг. Тэгээд хүнд өргүүлээд угжны хурга гэдэг шиг угжны хүүхэд болохгүй юу.

-Өргөж авсан аав ээж тань юу ч бодолгүй авчихсан хэрэг үү?
-Аав ээж хоёр маань өргөж авах­даа бас их сандарцгаасан гэдэг. Авч болох эсэхээ мэдэхгүй. Тэгээд нут­гийн­хаа тамгатай хутагт дээр аав минь хөтөлгөө морьтой, морь сэлгэж давхисаар очсон байгаа юм.

-Тэд хүүхэдтэй байсан уу?
-Хүүхэдгүй байсан. Хэд хэдэн хүүхэд төрөөд халуун хижиг өвч­нөөр алдчихсан юм билээ. Аав хутагтаас “Хөгшин бид хоёр голомт залгах хүү өргөж авъя гэж бодож байтал нут­гийн нэг айл охин үрээ өгье гээд байх юм. Авах уу, яах вэ” гэж асууж. Хутагт шоогоо гурав хаячихаад “Наад охин үр чинь ямар ч бүстэй хүүхдээс илүү хүн болох юм байна. Нэг л ер бусын хүн буугаад байна… үргэлжлэлийг энд дарж үзнэ үү!