Монголын иргэд хурууны хээгээр улсынхаа хилээр нэвтэрдэг болно

Гадаадын иргэн харьяатын асуудал эрхлэх газрын дарга Б.Пүрэвдоржтой ярилцлаа.

-Монгол Улсад бүтээн байгуулалтын улирал эхлэ­хээр гадаадаас маш олон ажиллах хүчин ирдэг. Зун болохоор бүтээн бай­гуу­лалт явагдаж байгаа га­зар Хятад хороолол шиг болчихлоо, үндэсний оюул­гүй байдалд нөлөөлөх нь гэсэн шүүмжлэл гардаг. Одоо­гоор манай улсад гадаадын хэдэн иргэн байна вэ?

-Өнөөдрийн байдлаар нэг сараас дээш хугацаагаар Монгол Улсад оршин сууж ажиллаж, амьдрах нийт 120 орчим орны 24 мянга 400 орчим гадаадын иргэн байна. Эдгээрийн найман мянга орчим нь гадаадын иргэн байна. Ид ачаалалтай үед га­даадын ажиллах хүчний тоо 48 мянгад хүрдэг. Дө­рөв, тавдугаар сард гадаа­даас ирэх иргэдийн тоо эрс нэмэгдэхээр төмөр замын вокзал, онгоцны буудал дээр хэдэн зуун хятад ир­гэн зогсож байна гээд шуур­даг. Ингэх нь буруу зүйл биш. Гэхдээ манай газраас үндэсний аюулгүй байдалд харшлахгүйгээр асуудлыг шийдэж байгаа.

Өөрөөр хэл­бэл нэг улсын иргэн ма­най улсын иргэдийн нэг хувиас  олонгүй байх ёстой гэсэн зарчмыг ба­римтлан ажиллаж байгаа. Жишээ нь  Монгол Улс 2.9 сая  иргэнтэй. Тэгвэл БНХАУ-аас 29 мянган ажил­лах хүч оруулаад ирвэл Үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөх нь гэж ярих нь зөв. Бодит байдал дээр энэ тоонд хүрсэн зүйл байхгүй.

-Гадаадаас ажиллах хүч авч байгаа компаниудын квотыг хэрхэн тогтоодог вэ?

-Барилгын салбарт 25 хувь, газрын тосны салбарт 75 хувийн квот өгч байгаа. Тодруулбал 100 ажилтантай барилгын компани гэхэд 25 нь гадаад улсын иргэн байж болно гэсэн үг. Газрын тосны салбарт яагаад ийм өндөр байна вэ гэхээр энэ салбарт ажиллах монгол мэргэжилтэн дутмаг учраас ийм байдлаар зохион бай­гуулж байна.

-Оргил үедээ 48 мянгад хүрдэг гадаад ажилчдыг нутаг буцахад нь хэрхэн ан­хаардаг вэ?

-Нэг сар буюу түүнээс дээш ажиллах хүчний зориу­лалтаар орж ирдэг бүх гадаадын иргэд манайхаар дамждаг. Манайхаар дамжиж байгаа иргэдээс хууль бусаар үлдээд энд тэнд ажиллаад байгаа юм байхгүй. Ямар хүмүүс үлдэж байна вэ гэхээр манайхаар дамждаггүй. Ая­лал жуулчлал болон өөр зориулалтаар орж ирсэн нөх­дүүд үлдэх магадлал өн­дөр байдаг.

-Монгол Улсад хууль бусаар оршин суугаа га­даа­­дын иргэд хэр олон байна вэ? Албадан гаргах ажил­лагааны талаар?

-Албадан гаргах ажлыг ЦЕГ, ТЕГ болон манай бай­гуул­лага хариуцдаг.  2011 онд 700, 2012 онд 1976, 2013 онд 1800 орчим иргэн хууль бусаар оршин сууж албадан гаргах ажлыг зохион бай­гуулсан. Өнгөрсөн онд өршөөлийн са­рын аян зарлаж ажил­ласнаар 400 орчим иргэнийг гаргасан. 2012 онд гаргасан 1976 хүний 1971-ийг нь манай 7-8 байцаагч гаргасан байдаг.

Эндээс юу харагдаж байна вэ гэхээр манай мөр­дөн байцаагчдын тоог нэмэгдүүлэх хэрэгтэй байна. Гурдамжаар яваад хууль бус оршин суугаа гадаадын иргэдийг шалгадаг, барив­чилдаг 30 байцаагчтай бол­чихвол хууль бус оршин суугчдын тоо буурах юм.

-Өнгөрсөн онд хэдэн монгол хүүхдийг гадаадын иргэнд үрчлүүлсэн бэ?

-2013 онд зургаан хүүх­дийг гадаадын иргэнд үрч­лүүлсэн байгаа.

-Хүүхэд үрчилж авсан иргэдээс ямар нэгэн асуу­дал гаргасан зүйл байна уу. Гадаадын иргэнд үрч­лүүлсэн хүүхдэд хяналт тавих ажлыг хэрхэн зохион байгуулдаг вэ?

-Одоогоор асуудал гарсан зүйл алга. Гэхдээ гадаадын иргэнд үрчлүүлсэн хүүхдэд манай талаас ту­хайн оронд сууж байгаа эл­чин сайдын яам анхаарал ха­ламж тавьж ажиллах ёстой.

-Хилийн боомтын ту­хай хууль оны өмнөхөн батлагдсан. Энэ хуулийн хү­рээнд гарч буй гол өөрчлөлт нь юу байна вэ?

-Уг хууль хэрэгжиж эхэлс­­нээр Хил хамгаалах ерөн­хий газрын хилийн шалган нэвтрүүлэх албаны зарим чиг үүрэг манайд шил­жиж, Гадаадын иргэн харьяатын асуудал эрхлэх газар маань Иргэний харьяа­лал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газар болон өөрч­лөг­дөх юм.

Ингэснээр манайх хи­лээр орж, гарч байгаа зөв­хөн гадаадын иргэдийн асуудлыг хариуцдаг байсан бол дотоодын иргэд, шалган нэвтэрч буй тээврийн хэрэг­сэл гээд бүхий л асуудлыг шийд­вэрлэх болно.

Холбогдох хууль жур­мууд бүрэн дүүрэн гарс­ны дараа хилийн боомт зөвхөн дамжин өнгөрүүлэх бүс биш, эдийн засаг, бизнес хөгжлийн төв болон хөгжих үндэс суурь тавигдана гэж ойлгож болно.

-Монголын иргэд хуруу­ны хээгээрээ улсынхаа хи­лээр нэвтэрдэг болно гэж бай­сан. Энэ талаар сонир­хуулаач?

-Өөрөөр хэлбэл бүх бичиг баримтаа үзүүлээд тамга да­руулж, нэг байцаагч дээр очоод хоёр минутын до­тор нэг иргэн нэвтэрдэг бай­сан бол хурууны хээгээ уншуу­лаад 15 секундын дотор нэвтрэх боломжтой болно. Замын-Үүд боомт дээр ачаалал ихтэй үед 15 мянган хүн дугаарладаг. Хурууны хээгээр нэвтрүүлдэг болсон тохиолдолд энэ ачааллыг хөнгөвчлөх боломжтой.

Мөн техник технологийн дэвшлийг ашиглан өөр нэг үйлчилгээ нэвтрүүлж байгаа нь онлайн application байгаа.

Энэ программыг ашиглан хоол идэх зуураа гадаадын хамтрагч, найз нөхдөө урих боломж бүрдэж байгаа юм. Манай мэргэжилтнүүд шал­гаж үзээд боломжтой гэж үзсэн тохиолдолд визийг нь хаягаар нь хүргүүлэх арга хэмжээг авна.

-Иргэд хурууны хээгээрээ хил нэвтэрдэг болох нөхцөл хэзээ бүрдэх вэ?

-Дөрөвдүгээр сарын 1-нээс энэ нөхцөл бүрдэх болно.

-Иргэд Гадаадын иргэн харьяатын асуудал эрхлэх газрыг чирэгдэл ихтэй үйлчилдэг. Улмаар гадаад худалдааны алдагдалд орох нэг нөхцөл болдог хэмээн их шүүмжилдэг байсан. Энэ асуудлыг шийдсэн үү?

-Иргэд, эрдэмтэн мэр­гэд, байгууллагынхаа чад­вар­­лаг боловсон хүчний орол­цоотойгоор хууль, журмын шинэч­лэлтийн ажил хийж байна. Мөн техник техно­логийн дэвшлийг ашиглах байдлаар зарим асуудлуудаа үндсэнд нь шийдсэн.

Манай салбарт мөрдөгдөж буй Гадаадын иргэдийн эрх зүйн тухай, харьяатын тухай хуулиуд маш сайн хууль байдаг. Гэхдээ түүнийг дагаж мөрдөх журам нь олон шат дамжлагатай цаг хугацаа шаардсан зүйл олон байсан.

Тухайлбал Баян-Өлгий аймгийн Цагааннуур боомт дээр ирсэн ОХУ-ын жолооч виз гаргуулахын тулд хилийн боомтын байцаагчид хүсэлт гаргаад аймгийн ЗДТГ-аар дамжаад нэг мэргэжилтэн нь манайх руу явуулаад хамгийн сүүлд нь би гарын үсэг зурж байж тухайн жолоочийн виз гардаг ийм марзан тогтолцоотой байсан. Буянт-Ухаагийн боомт дээр 14 хоногийн өмнө тухайн компани манай газарт хү­сэлтээ гаргадаг гэх мэт даргын гарын үсэггүйгээр ажил урагшилдаггүй дүрэм, журмаар төрийн ажлыг тушдаг байжээ. Энэ мэтээр 86 журам үйлчилж байсныг бид өөрсдийн эрх мэдлийн хүрээнд төв рүү эрх мэдэл татсан 36 журмыг хүчингүй болгосон. Тиймээс  төрийн үйлчилгээний түгжрэлийг тодорхой хэмжээгээр буу­руулж чадсан.

Одоо бол хил дээр виз олгодог, Буянт-Ухаагийн боом­тын асуудлыг өдөрт нь шийддэг болсон. Ингэснээр гадаад худалдаа нэмэгдэх, алдагдал бага гарах нөхцөл бүрдсэн. Дээрээс нь аялал жуулчлалын тоо ч өссөн гэх мэт эдийн засагт чухал нөлөө үзүүлж байгаа. Жишээ нь 2012 онд 8.6 тэрбум төгрөгийн орлого улсын төсөвт төвлөрүүлж байсан бол 2013 онд 10.6 тэрбум төгрөгийн орлого оруулсан байна.

-“Том  төрөөс  ухаалаг  төр рүү” гэдэг мессеж төрийн байгууллагуудад хүч­тэй нө­лөөлж байна. Танайх энэ тал дээр анхаарлаа хэр хан­дуулж байна вэ?

-Ер нь бол цөөн чадварлаг боловсон хүчнээр төрийн ажлыг эмхлэх бодлогыг ба­римтал гэсэн чиг үүргийг Монгол улсын Ерөнхийлөгч шинэчлэлийн Засгийн га­зарт тавьж байгаа.

Энэ тал дээр манайхыг болов­сон хүчний боломжийн бод­логотой гэж хэлэхэд болно. Адилхан чиг үүргийн дөр­вөн байгууллага Замын-Үүдийн хилийн боомт дээр ажиллаж байна. Тодруулбал Гаалийн байгууллага 160, Мэргэжлийн хяналтынхан 110, Хилийн цэрэг 90 орчим хүний орон тоотойгоор ажиллаж байхад манай газар 16 хүний орон тоотойгоор хилийн хяналтын ажлаа хийж байгаа.