Д. Бат-Эрдэнэ: Биднийг хэрхэн ажилласаныг ард түмэн үнэлж, дүгнэх учиртай

Архангай аймгийн Засаг дарга Д.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.

– ХӨГЖЛИЙН СУУРЬ БОДЛОГОО ЗӨВ ТАВИХ НЬ ЧУХАЛ –

-Энэ өвөл цас их унаж малчид хатуухан хавартай золгож байна. Танай нутагт хаваржилт ямар байна вэ?

-Архангай аймгийн хэмжээнд 4,5 сая толгой мал өвөлжсөн. Манай  зарим сумдын хувьд хүндхэн өвлийг давлаа. Тухайлбал Цахирхангай, Тариат, Өндөр-Улаан, Чулуут зэрэг сумдаар явж байхад одоо ч цас ихтэй хүндхэн хавар болох шинжтэй байна. Саяхан цасаар шуурч цаг агаарын гэнэтийн үзэгдэл болох үеэр зам даваа хаагдаж малчдаас холбоо тасарч, малын бэлчээр үрэгдэх гээд  нөхцөл байдал хүнд л байлаа. Дээрх хэдэн сумдаас бусад  сумдын малчид харьцангуй гайгүй өвөлжсөн. Одоо мал төллөөд эхэлчихсэн сайхан хаваржиж байна.

– Архангай аймаг сүүлийн жилүүдэд хурдтай хөгжиж буй сайн мэдээ байна. Хурдтай хөгжлийн төлөө таны хийсэн анхны алхам юу байв?

– Би аймгийн Засаг дарга гэх эрхэм үүргийг хүлээн аваад багагүй хугацаа өнгөрсөн байна. Намайг ажлаа хүлээж авахад Архангай аймаг хөгжил дэвшил муутайгаараа цоллуулж байсан үе гээд хэлчихэд буруутгах хүн байхгүй л болов уу. Ингээд нутгийнхаа хөгжил дэвшлийн төлөө юу хийх ёстой, яавал бид хурдан хөгжиж чадах вэ гэж  бодож үзээд хамгийн түрүүнд хийсэн алхам нь зорилгоо зөв тодорхойлох байсан. Энэ бол аль ч дарга нарын хийх ажлын анхны гараа нь болж өгдөг учиртай маш чухал хэсэг юм. Өөрөөр хэлбэл аймгийн хөгжлийн төлөө хийх ажлынхаа суурийг зөв тавьж чадсанаараа ийн хурдтай хөгжих эхлэл нь болсон гэж хэлж болно. Ингээд Архангай аймгийн давуу талууд юу байна гэдгээ судалж мэдээд дараа түүнийгээ түшиглэж зорилгоо зөв тодорхойлсон юм.

– Аймгийнхаа ямар ямар давуу талуудыг ашигласан бэ?

-Нэгдүгээрт Архангай аймгийн үзэсгэлэнт байгаль, түүх дурсгалын өлгий болсон үзэмжит байдлыг түшиглэн хөгжих ёстой юм байна гэдгийг олж харсан. Мөн уламжлал болж ирсэн мал аж ахуйгаа түшиглэх нь зүйтэй гэж үзсэн. Дараагийн нэг давуу тал бол Архангай аймгаас төрөн гарсан эрдэмтэн мэргэд, соёл спортын алдартнууд, улс төрийн зүтгэлтнүүдийнхээ оюун ухаан, санаа бодлыг  хүлээн авч ашиглах нь зөв шийдэл юм гэдгийг олж харсан. Энэ гурван том давуу тал дээрээ түшиглэж мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулаад түүнийгээ ажил хэрэг болгон хэрэгжүүлсэн дээ.  Миний хийсэн ажлын үр дүнг өнгөрсөн 2015 оны аймгийн ИТХ-ын шийдвэр гарахад аймгийн Засаг даргын  мөрийн хөтөлбөрийн хэрэгжилт 84 хувьтай байна гэсэн дүн гарсан байна билээ. Архангай аймгийг хөгжүүлэх ажлыг би ганцаараа хийгээгүй баг хамт олонтойгоо уялдаа холбоотой сайн ажиллаж чадсаны үр дүн гэж харж байна. Мөн энэ ажлыг хийхдээ бид нарийн судалгаатай хийсэн гэж дээр гэж үзээд шинжлэх ухааны академитай хамтран ажилласан байгаа. Бид эхлээд “Хөгжил гэж юуг хэлээд байна”, “Хөгжлийн суурь тавихад ямар ажил хийгдсэн байх ёстой”, Цаашлаад бид аймгийн хөгжлийн төлөө ямар бодлого баримтлах ёстой юм гэсэн асуудлуудыг дэвшүүлэн гаргаж ирсэн. Эдгээр асуудал дээр нэлээд ул суурьтай хандсан нь аймаг хурдтай хөгжих суурь үндэс нь болсон гэж ойлгож болно. Хөгжлийн суурь бодлогоо зөв тавьсан байхад гүйцэтгэх ажил, бүтээн байгуулалтын ажлууд ар араасаа ундраад урамтай байдаг.

-Аймгийн хөгжлийг тодорхойлсон томоохон бүтээн байгуулалтаасаа дурдахгүй юу?

-Архангай аймгийн төв Эрдэнэбулган сумын дэд бүтцийн асуудал, цэвэр бохир усны асуудал, халаалт, дулаан, цахилгаан хангамж, зам, орон сууцжуулалт, тохижилт үйлчилгээ, ногоон байгууламж, гэрэлтүүлэг гээд энэ бүгдийг цогцоор нь өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд хийсэн байна. Бидний өнгөрсөн хугацаанд хийсэн эдгээр ажлын үр дүнг УИХ-ын дарга З.Энхболд Архангай аймагт ирэх үеэрээ “Архангай аймгийн төв хот болох бүрэн боломжтой суурь ажлууд нь хийгдчихсэн байна шүү” гэж үнэлж бидний цаашдын ажилд урам өгсөн.

-Бусад аймгуудаас хөгжлөөр доогуур үнэлэгдэж байсан аймаг хотын хэмжээнд хүрч хөгжих нь  амаргүй даваа байсан байх. Тантай холбоотой элдэв шүүмжлэл нэлээд гарч байсныг санаж байна. Энэ асуудалд та яаж хандсан бэ, ажил хийхэд хардалт их байдаг даа?

– Ямар ч ажил хийхэд хардаж сэрдэж хэл ам гаргадаг нь манай нийгмийн нэг сул тал болсон. Намайг ажлаа авахаас  өмнө МАН-ын хүн Архангай аймгийг удирдаж байсан. Тухайн үед тэдний хийж хэрэгжүүлээгүй ажил, бүтээн байгуулалтыг Ардчилсан намын нэг нөхөр гарч ирээд хийгээд эхлэхээр орон нутгийн хөгжлийн сангийн мөнгө завшиж нааш цааш хийж байна уу яаж байна гэж хардсан тал бий. Гэхдээ би тоогоогүй тэд өөрсдийнхөө ажиллаж байсан үе шигээ бодсон байх л даа. Тухайн үед би АТГ-аас эхлээд шүүх, цагдаа гээд явж шалгуулаагүй газар байхгүй. Одоо чинь бидний ажиллах нөхцөл байдал санхүүгийн хувьд ч эрх зүйн хувьд ч тэс өөр болчихсон үе шүү дээ. Ер нь манайхан  дарга болсон хүн идэж, уудаг гэдэг хоцрогдсон сэтгэлгээнээсээ нийгмээрээ салмаар юм. Би тэр бүхнийг ажрахгүй зүтгэсэн. Хамгийн гол нь бидэнд итгэл хүлээлгэж сонгосон ард түмэндээ харагдахуйц бодит ажил хийх нь л бидний гол зорилго. Бидний сайн, муу ажилласан эсэхийг ард түмэн үнэлж, дүн тавих учиртай. Анх мөрийн хөтөлбөртөө тусгаж байсан цаасан дээрх инэнх ажлыг амьдралд буулган хэрэгжүүлж  ажиллаж байгаадаа сэтгэл хангалуун явна.

-Улсын хэмжээнд танай аймаг хүн амын тоогоор дээгүүрт ордог. Иргэдийн амьжиргааны эх үүсвэр нь юу байна вэ?

-Манай аймгийн хэмжээнд 93 мянган хүн амтай. Ерөнхийдөө иргэдийн амьжиргааны гол эх үүсвэр нь мал аж ахуй гэж хэлж болно. Өнгөрсөн 2013, 2014 онд Архангай аймаг улсын хэмжээнд хамгийн олон мал тоолуулсан байдаг. Мөн өнгөрсөн 2015 онд малын тоо толгойгоороо улсын хэмжээнд хоёрт орсон. Энэ бүгд мал аж ахуйч малчин ард иргэдийн маань амжилт шүү дээ. Тиймээс улын хэмжээнд аймгийнхаа нэрийг гаргаж чадаж буй энэ салбартаа түлхүү анхаарч мал аж ахуйгаа бид хэрхэн эргэлтэнд оруулж яаж мөнгө болгох  боломжтой вэ гэдгийг бодож байна. Мөн хөдөлмөр эрхлэлтээрээ өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд хамгийн их хөрөнгө оруулалтыг Архангай руугаа оруулж чадсан гэж үзэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл манай аймгийн хэмжээнд түр болон байнгын  ажлын байрууд олноор  бий болж байгаа. 2013 онд Хөдөлмөрийн яамнаас ажил олгогч шилдэг аймгаар шалгаруулсан. Мөн энэ үзүүлэлтээрээ 2014 онд бид гуравдугаар байранд орсон гээд энэ салбарт ч бодит дүгнэлт хийгдсэн гэж үзэж байна.  Аймгийн Засаг дарга миний хувьд  томоохон бүтээн байгуулалт хийж буй хувь хүн болон аж ахуйн нэгж компаниудад Архангайн иргэдийг ажиллуулах хүсэлт  нөхцлийг тавьдаг. Тэр ч утгаараа манай иргэдийн дунд ажилгүйдэл бага, ажлын байр, амьжиргааны түвшин  тийм мууд тооцогдохгүй байх гэж бодож байгаа.

– ГАЗАР ЭХЭЭ УХАЖ СЭНДИЙЛЖ   БИШ ХӨРСӨН ДЭЭРХ БАЯЛАГАА АШИГЛАН ХӨГЖИХИЙГ БИД ИЛҮҮД ҮЗЭЖ БАЙНА –

-Танай аймгийн хөгжлийн цаашдын чиг хандлага ямар байх бол?

-Сайхан асуулт байна. Бид аймгаа ногоон хөгжлийн загвар аймаг болгохоор зорьж байгаа. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэхээр газар доорх баялаг гэхээсээ илүү газар дээрх баялагаа ашиглаж хөгжье гэж байгаа юм. Халуун хүйтэн рашаанууд, байгалийн үзэсгэлэн цогц бүрдсэн өвөрмөц тогтоцтой Тайхар чулуу, Хоргын тогоо, Тэрхийн цагаан нуур, Өгийн нуур гээд түүх дурсгалын өлгий болсон олон сайхан дурсгалууд Архангай аймагт байна. Эдгээр байгалийн сайхан зүйлсээ ашиглаж мөнгө болгож нутгийн ард иргэдийнхээ аж амьдралд зориулах тал дээр анхаарч ажиллаж байна. Эрдэс баялагаа ашиглах гээд газар эхээ ухаж сэндийлэх биш хөрсөн дээрх баялагаа бид ард түмнийхээ оюуны тусламжтайгаар хэрхэн зөв зүйтэй ашиглах уу гэдгийг сайтар бодож тунгаасны эцэст зөв шийдвэр гарах байх гэж харж байна.

-Аялал жуулчлалын бүс болгох боломжтой гэсэн үг үү?

-Тийм. Бид бэлэн байгаа байгалийнхаа баялаг дээр тулгуурлаж аялал жуулчлалын олон хэлбэрийг Архангайд хөгжүүлэх боломжтой гэж харж байгаа. Тэр ч утгаараа бид 2015 онд Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн яамтай хамтран “Олон улсын аялал жуулчлалын экспо”-г Улаанбаатарт зохион байгуулсан. Мөн энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуй нэгжүүдийнхээ зөвөлгөөнийг хийж цаашдынхаа зорилго зорилт, чиг хандлагыг тодорхойлж чадсан. Түүнчлэн мал аж ахуй, малын гаралтай бүтээгдэхүүнээ хэрхэн яаж сурталчилж болох вэ, түүх дурсгалын өлгий болсон үзэмжит байгалийн цогц байдлаараа бид хэрхэн мөнгө олох арга хэрэгсэл болгох уу гээд олон зүйл дээр тулгуурлаж  тодорхой бодлого боловсруулан ажиллах юм.

-Аймаг орон нутгийн хөгжлийн төлөөх  бодлогыг тань төр засгаас хэр дэмжиж байгаа вэ?

-Монгол Улсын Засгийн газраас ногоон хөгжлийн загвар аймаг болохыг дэмжиж энэ тухай тодорхой шийдвэр гаргаж Олон улсын хэмжээнд зарласан. Тухайн шийдвэртээ “Арханагай аймаг бол Ногоон хөгжлийн загвар аймаг болох юм” гэсэн байдаг. Энэ нь төр засгийн зүгээс биднийг дэмжиж буй нэг том дэмжлэг юм.

-Аймгийн хэмжээнд гадаад харилцаа талаас ямар ямар улс оронтой хамтран ажиллаж байна?

-БНХАУ болон Солонгос, Япон  улстай Аялал жуулчлал,  Эрүүл мэнд, Боловсрол, Хөдөө аж ахуй гээд чухал салбаруудад хамтран ажиллаж цаашдын гадаад харилцаагаа тэлэх бүрэн боломж бидэнд бий.

– БАГШ НАРЫГ УРАМШУУЛАХ ТОДОРХОЙ МЕХАНИЗМ БИЙ БОЛГОХ ШИЙДВЭР НЬ ҮР ДҮНГЭЭ ӨГЧ БАЙНА –

-Таны хувьд боловсролын салбартаа түлхүү анхаарч олон ажил санаачилан хийсэн гэх юм?

-Би өөрөө багш хүн. Намайг ажил авч байх үед аймгийн Боловсролын түвшин улсын хэмжээнд дундажаас доогуур үнэлгээтэй явж байсан. Зарим хичээл дээр бүр 5-10 функцаар доогуур үнэлгээтэй ч байлаа. Би өөрөө энэ салбарын хүн аймгийн Засаг дарга хийх хугацаандаа  Боловсролын салбарыг анхаарч түвшинг нь дээш гаргах ёстой гэдгийг өөртөө үүрэг даалгавар болгож өгсөн. Боловсролын салбар бол маш чухал салбарын нэг. Боловсролын яамнаас “Ном авьяас” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй түүний хажуугаар би аймагтаа “Математик” хөтөлбөрийг  боловсруулан хэрэгжүүлж байна.  Энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэнээс хойш өнгөрсөн хугацаанд тодорхой ахицууд гарсан байгаа. Хүүхдийн сурлага хүмүүжлийн тухай  ярихын тулд зайлшгүй сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн асуудлыг ярих хэрэгтэй болдог. Улаанбаатарын дөрвөн настай хүүхдийн тоглож буй тоглоом  Архангай аймгийн дөрвөн настай хүүхдийн тоглож буй тоглоом хоёрыг харьцуулаад үзэхэд тэс өөр ялгаатай байгаа. Ийм өөр өөр тоглоомоор тоглож  өссөн  хүүхдүүдийг нэг ангид оруулчихаад ижил түвшинд сурах ёстой гэж шахах нь утгагүй хэрэг л дээ. Тиймээс би аймгийнхаа сургуулийн өмнөх настнуудыг цэцэрлэгт бүрэн хамрагдах асуудалд нь илүү анхаарч орон нутгийн сан бусад  эх үүсвэр,төсөл хөтөлбөрүүд гээд нөхцөл боломжуудыг ашиглаж ажилласан.  2015 оны 9 сарын 1-ний өдөр  гэхэд аймгийн төвийн хэмжээнд цэцэрлэгт хамрагдалт 100 хувь. Харин сум багийн түвшинд өргөтгөл цэцэрлэгүүд бас бариад аймгийнхаа хэмжээнд энэ ажил 80 гаруй хувьтай явж байна. Мөн багш нарыг урамшуулах тодорхой механизм бий болгож шийдвэр гаргасан.  Өөрөөр хэлбэл хүүхдээ улс аймгийн хэмжээнд олимпиад болон тодорхой нэр бүхий уралдаанд сурган бэлтгэж байгаа багш нараа урамшуулдаг болсон. Энэ бас үр дүнгээ өгч салбарын үнэлгээг урагшлуулах боломж өгч буй. Мөн нэмж хэлэхэд аймгийн хэмжээд “Миний Архангай” танин мэдэхүйн номыг санаачлан гаргасан.  

-“Миний Архангай”  танин мэдэхүйн хөтөлбөрийн санаа их содон санагдаж байна?

-Дунд сургуулийн хичээлийн хөтөлбөрт Архангай аймагтай холбоотой орох ёстой бүх мэдээллийг оруулж өгсөн байгаа. Тухайлбал газар зүйн хичээл дээр Архангай аймгийн газар зүй, байршил, уул усны тухай, түүхийн хичээл дээр гэхэд Архангай аймгийн түүх уламжлал, ёс заншил, түүхэн дурсгалуудын талаар танин мэдүүлэх зорилготой мэдээлэл агуулсан гарын авлага ном гаргасан. “Миний Архангай” номыг салбар яамнаас гарын авлагын хэмжээнд бэлтгэгдэн гарсан байгаа. Энэ ном сурагчдын танин мэдэхүйн боловсролд тодорхой үр дүнгээ өгч байгааг багш нар болон, эцэг эхчүүд талархаж  хүлээн авсан. Түүнчлэн сургуулийн захирал, эрхлэгч нарыг чадвахижуулах зэрэгт анхаарч ажиллаж байна. Зарим нэг ажлаа сайн хийж чадахгүй байгаа багш нарыг ажлаас нь чөлөөлсөн ч юм бий. Үр дүнд нь бид боловсролын салбарт улсын хэмжээнд дундаж хэмжээнд очиход маш ойр байгаа тухай мэдээлэл авсан. Өнгөрсөн жилд математик, монгол хэлээр манай аймгийн нэгдүгээр сургуулийн сурагч н.Шагж гэж хүүхэд улсын хэмжээний уралдааны нэгдүгээр байр эзэлсэн гээд тодорхой  амжилтууд гарч байна. Боловсролын салбарын үнэлгээ улсын хэмжээнд 18-д орж байсан бол одоо 7-8 дугаар байранд орж эрэмбэ урагшилсан байна. Энэ бол тодорхой хугацаанд хийгдсэн ажлын үр дүн гэж бид үзэж байгаа.

– ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРТ АХИЦ ГАРЧ  НАРИЙН МЭРГЭЖЛИЙН ОНОШИЛГОО, ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ БОЛОМЖТОЙ БОЛЛОО –

-Эрүүл мэндийн яам одоогоор сайдгүй байгаа. Энэ хугацаанд эрүүл мэндийн салбарт тулгамдаж буй асуудал гарч байна уу?

-Саяхан бид эрүүл мэндийн салбарын ажлаа дүгнүүлж улсын хэмжээнд хоёрдугаар байранд орсон сайхан мэдээг дуулаад байна. Энэ үнэлгээ манай эрүүл мэндийн салбарт чин сэтгэлээсээ зүтгэж яваа эмч, ажилчдын  олон жилийн нөр их хөдөлмөрийн үр дүн гэж бодож байна. Эрүүл мэндийн салбарт үе үеийн сайд хийж байсан С.Ламба, Н.Удвал нар Архангай аймагт төрж өссөн хүмүүс. Тэр ч утгаараа энэ хүмүүс нутгийнхаа хүн ардын эрүүл аюулгүй байдлыг сахин хамгаалахад маш том хувь нэмэр оруулж буйг хараад сэтгэл хөдөлдөг.  Тодруулбал  эмнэлгүүдийн барилга, унааны асуудал, тоног төхөөрөмжийн  шинэчлэл, дурангийн оношилгоо, шинжилгээ хийдэг “Телемициний төв” гэх мэтчилэн тус салбарын олон чухал асуудлыг шийдэж чадсан. Ингэснээр бид гадаад дотоодын томоохон эмнэлэгүүдэд хийгддэг нарийн мэргэжлийн оношилгоо, шинжилгээг орон нутагтаа хийх болсон нь сайшаалтай. Мөн эмч, ажилчдын орон тооны асуудлыг ч 100 хувь хангаж амжилттай ажиллах нөхцлийг бүрдүүлээд байгаа.

-Хүн амын өсөлт болон шилжилт хөдөлгөөн хэр нэмэгдэж байна?

-Аймгийн хэмжээнд хүн амын өсөлт сүүлийн жилүүдэд өсч байгаа. 92 мянган хүн амтай байсан бол одоо 93 гаруй мянга болж өссөн байна. Шилжилт хөдөлгөөн ч их байгаа нь хүн амын өсөлтөд нөлөөлж буй байхаа. Цаг уурын таатай орчин болон ажлын байр нэмэгдээд орон нутаг хөгжөөд ирэхээр шилжилт хөдөлгөөн өсөх хандлага ажиглагдаж байгаа  гэж ойлгож байна.

-Хөрсөн доорхи биш хөрсөн дээрх баялагаа ашиглаж хөгжинө гэлээ. Үнэхээр уул уурхайн чиглэлээр танай аймагт үйл ажиллагаа явагдахгүй байгаа юу?

-Ногоон хөгжлийн загвар аймаг болохын тулд  бид газар доорх баялагаа ашиглахгүй байя гэж байгаа боловч өмнө нь Их тамирын мөнгөтийн орд, Өндөрдулааны ураны орд, Орхоны алтны орд, Өлзийт сумдын төмрийн орд гэсэн тодорхой ордуудад хайгуулын болон  ашиглалтын лицензүүд аль хэдийн олгогдчихсон асуудал бий. Эдгээр ордуудын үйл ажиллагааг бид байгаа хугацаандаа хөдөлгөхгүй байх бодлого барьж ажиллаж байгаа. Гэвч Орхоны алтны уурхай руу Засгийн газрын шийдвэр гарч өнгөрсөн зун “Монгол газар” ХХК, “Алтан Дорнод” ХХК-иуд олборлолт хийгээд эхэлсэн. Бид нэгдүгээрт  эдгээр компиануудын үйл ажиллагаа хууль зөрчиж байгаа тухай, хоёрдугаарт нөхөн сэргээлтийг хийлгэж авах гэсэн үндэслэлээр шүүхэд хандсан. Шүүхийн шийдвэр ч манай талд гарч цаашид дээрх газрууд ажиллах боломжгүй болсон байгаа.

-Хот хөдөөгүй орон сууцанд амьдрах иргэдийн сонирхол нэмэгдэж байна. Танай аймгийн хэмжээнд төрийн орон сууц хөтөлбөрийн хэрэгжилт ямар байна вэ?

-Монгол улсын Засгийн газраас орон нутгийн хувьд мянган айлын орон сууц хөтөлбар боловсруулаад хэрэгжиж  буй. Арханагай аймгийн хэмжээнд гурван жилийн хугацаанд 744 айлын орон сууц барьж ашиглалтанд оруулсан байна. Төрийн орон сууцны зардалаар 120 айлын орон сууц барьсан. Үлдсэн нь хувийн компаниудын хөрөнгө оруулалтаар боссон барилгууд баригдаад байна. Мөн сумдуудад барилга барих ажлыг эхлүүлсэн. Эрдэнэмандал, Хайрхан сумдад орон сууц баригдаад эхэлчихсэн явна. Тэгэхээр энэ онд бид 1000 айлын орон сууц хөтөлбөрийг хэрэгжүүлээд дуусах боломжтой болсон гэсэн үг.   Мөн төрийн орон сууц хөтөлбөрийн хүрээнд Засгийн газраас шийдвэр гарч түрээслүүлэх нөхцөл бүрдсэн. Энэ сарын сүүлээр ТОСК-ынхон ирж түрээсийн орон сууцанд орох иргэдийн бүртгэл ажлыг хийж эхлэнэ.

-Гудамж төслийн хүрээнд чамгүй ажил хийгдсэн байх?

-2015 онд 4 км засмал замтай байсан аймгийнхаа төвд. Бид аймгийнхаа түүхт 90 жилийн ойг угтаж  3,6 км зам нэмж тавьсан. Анх 2014 онд гудамж төсөл манай аймагт хэрэгжүүлж эхэлж байсан. Энэ хугацаанд 8,6 км зам долоон уулзварыг шинэчилэн орчин үеийн хотын хэмжээнд хүртэл  тохижилт ажлыг маш сайн гүйцэтгэсэн байгаа. Явган хүний зам, дугуйн зам, хайс хашлага гээд орчин үеийн хотын түвшинд хийгдсэн гэж үзэж байгаа. Ногоон байгууламж, гэрэлтүүлэг гээд бүгдийг нь цогцоор нь төгс хэрэгжүүлсэн.

-Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хэр дэмжиж ажиллаж байна?

-Засгийн газрын бодлогоор хийгдэж буй жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих ажил манай аймагт мөн тодорхой хэмжээгээр хэрэгжээд явж байна. Миний хувьд хоёр зарчим барьж  тэднийг дэмжиж байгаа. Нэгдүгээрт өмнө нь үйлдвэрлэл байгуулагдаад тодорхой түвшинд хүрчихсэн үйлдвэрүүдийнхээ ажлын байрыг нэмэгдүүлэх мөн технологийн шинэчлэл хийх ч юм уу, өргөтгөл барих тал дээр анхаарч туслаж ажилладаг. Харин үр дүнд  нь тухайн үйлдвэр Архангай аймгийн бренд бүтээгдэхүүнийг гаргаж тавих,  эцсийн бүтээгдэхүүнтэй болох хэрэгцээ шаардлагатай байгааг хэлдэг. Аймгийн ИТХ-аас 13 төрлийн үйлдвэрийг аймагт хөгжүүлэх чиглэл гарсан. Ингээд тухайн чиглэлийн үйлдвэрлэлийг шинээр нээж ажиллуулах аж ахуйн нэгжүүдийг  дэмжсэн бодлого барилаа. Үүнтэй холбогдуулан жилд ойролцоогоор  500 сая төгрөгийн зээл олгох байдлаар дэмжлэг үзүүлж байна.

-Засаг даргын хувьд аймагтаа хийх ажлын тухайд алсын хараатай ажиллаж байгаа байх. Таны цаашдын зорилт юу вэ?

-Одоо бидний хийж эхлүүүлээд явж байгаа ажлуудаас цэвэрлэх байгууламж, дулааны цахилгаан станц барих гэдэг ажлууд цаашид үргэлжлээд хийгдэнэ. Дараа нь малын  гаралтай түүхий эдийг бүтээгдэхүүн болгох үйлдвэрүүдийг барихаар зорьж байна. Манай аймаг газар нутгийн байршлын хувьд Монгол улсын төв цэгт байдаг тиймээс бид зөвхөн өөрийн аймгийн мал аж  ахуйн бүтээгдэхүүн боловсруулах биш тойрсон аймгуудынхаа мал аж ахуйгаас гаралтай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйлдвэр бий болгох нь зүйтэй юм гэж үзэж байгаа. Мөн Архангайд аялал жуулчлалыг жинхэнэ утгаар нь авч хөгжүүлэх энэ бодлогыг бид зайлшгүй хэрэгжүүлэх талаас нь авч үзэх  ёстой юм. Ногоон хөгжилтэй холбогдуулан байгальд ээлтэй    бизнесийг хөгжүүлэх, үйл ажиллагаа явуулах мөн байгаль дээр байгаа түүх дурсгалын зүйлсийн давуу талыг ашиглан мөнгө болгох арга хэрэгсэл болгон ажиллах ёстой юм гэдгийг зорьж ажил хэрэг болгох тал дээр анхаарч ажиллах хэрэгтэй байгаа.

-Архангайгаас нэр дэвшигчид нутгийнхаа хөгжилд хэр хувь нэмрээ оруулдаг вэ. Эргэх холбоо хэр байна?

-Ер нь УИХ-д гарсан гишүүд, аймаг сумдынхаа удирдлагуудтай  нэг баг ажиллах нь бодит үр дүнгээ өгдөг юм байна гэдгийг өнгөрсөн хугацаанд манай аймагт хийгдсэн бодит  ажлууд харуулж байгаа. Архангайгаас аймгаас нэр дэвшиж гарсан Н.Батбаяр гишүүн, Б.Болор сайд  нар аймаг орон нутгийнхаа хөгжилд тодорхой хувь нэмэр оруулж бид хамтран гар нийлж ажиллаж чадсан.  Тэдний бодлого, хөрөнгө оруулалтаар хийгдсэн ажлыг дараа дараагийн аль ч үеийн аймаг орон нутгийн удирдлагууд ” чулуу” болгож авч үлдэх нь чухал юм. Н.Батбаяр гишүүн, одоо Сангийн яамны сайд Б. Болор нар Монголын төрд хэрэгтэй хүмүүс юм. Миний хувьд Архангай аймагт төрж өссөн. Сургууль төгссөн цагаасаа олон жил нутгаа хөгжүүлэх ажилд багагүй зүтгэж хувь нэмэр оруулсан. Цаашид ч нутгийнхаа хөгжил дэвшилд тодорхой хувь нэмэр оруулж ажиллах бодолтой байна.

– Ярилцсанд баярлалаа.

 

Сэтгүүлч. Х.Баяр-Угтах