Уснаас болж дайн дэгдэж болзошгүй есөн бүс

Тонн улаан буудай ур­гуулахад тонн ус хэрэгтэй. Хагас килограмм цагаан будаа тариалахад гурван литр орчим ус шаардагдана. Түүнчлэн баячуудын зугаа болсон гольфод ч ус бас чухал. Учир нь гольфын тал­байг услахын тулд дэлхийн хэмжээнд жилд 9.45 тэрбум литр ус зарцуулдаг аж.

Гэтэл дэлхий дахин ду­лаарлын  нөлөөгөөр ган га­чигт нэр­вэгдэж байна. Чад нуур л гэхэд 50-хан жилийн дотор 95 хувь нь ширгэсэн байхад Лас-Вегасын усны гол эх үүсвэр гэгддэг Мид нуур 10 жилийн дараа огт үгүй болох нь. Хүн амын хүрээлэнгээс цэвэр усны эрэлт хэрэгцээ нийлүүлэлтийг 17 хувиар өсгөнө гэж анхааруулжээ.

Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн бай­гууллагын баталснаар 2030 он гэхэд дэлхийн хүн амын 47 хувь нь усны нөөцийн хомсдолтой бүсэд аж төрөх гэнэ. Харин “Transhumanity”-гийн шинжээч Хэнк Пелисье уснаас болж зэвсэгт мөргөлдөөн гарч болзошгүй есөн бүсийг жагсаасан байна.

1. Йемен: Өмнөдийнхөн ба умардынхан. Сана хот 2025 он гэхэд усны гүн хомсдолд орох төлөвтэй байна. Учир нь энэ хотын ундны усны 40 хувийг  Сомалын дээ­рэмч­дийн дуртай мансуу­руулах бодис болох кат тариалахад хэ­рэглэдэг байна.

2. Египет ба Этиоп:Еги­петийн ихэнх хүн ам Нил мөрний эргээр аж төр­дөг. Гэвч энэ мөрний эх Еги­петийн  өмнөд хилээс 6500 км-ын зайд байдаг аж. Энэ гол Египетэд хүрэх замдаа есөн орныг дайрч өнгөрдөг байна.

Садат, Мубарак нар нэг хэсэг энэ голын усыг улс орондоо чөлөөтэй нэвт­рүүлэхийн тулд Этиопыг далан бариулахгүй хэмээн сүрдүүлж байсан удаатай. 2011 онд Этиоп улс “Мянганы аварга том далан” босгох төлөвлөгөөгөө танилцуулсан. Үүнээс болж Египетийн цэр­­гийнхэн иргэдийнхээ анхаарлыг сарниулж, олон улсын зөрчил маргаан дэг­дээж ч болзошгүй.

3. Энэтхэг ба Хятад: БНХАУ Брахмапутра голын дагуу 2900 км үргэлжилсэн 10 далан босгосон. Үүнээс гадна 18 далан барих ша­тан­даа орчихоод байна. Ийнхүү Хятад улс төвийн болон зүүн бүсийн ган га­чигт нэрвэгдсэн мужуудаа усжуулахаар зорьж байгаа аж. Учир нь, 2030 он гэхэд эдгээр хэсгийн 25 хувь нь усны хомсдолд орох төлөвтэй байна. Түүнчлэн Бээжин хот Төвөдийн өндөрлөгөөс эх аван урсдаг 8-10 том го­лыг далангаар хаахаар тө­лөв­­лөжээ. Гэвч Хятадын да­лангийн барилга гол мөр­ний урсгалын доод хэсэгт оршдог Энэтхэг, Бангладеш зэрэг улсад жинхэнэ аюул тарьж мэдэхээр байна.

4. Буркина-Фасо ба Гана улс: Энэ хоёр жижиг улс Вольта голыг хуваан эзэмшдэг аж. Ингэхдээ Вольта гол Буркина-Фасогоос Гана руу урсдаг байна. Гана улсын аж үйлдвэр энэ голоос бүрэн хамааралтай. Учир нь энэ гол дээр барьсан “Акосомбо” усан цахилгаан станц тус улсын эрчим хүчний 80 хувийг үйлдвэрлэдэг. Гэвч Буркина-Фасо улс ус­жуу­лал­таа сайжруулах зо­рилгоор өндөр далан барьж байна.

5. Таиланд, Лаос, Вьетнам, Камбож ба Хятад: 2015 он гэхэд Меконг гол болон түүний урсгалыг дагуулан 41 том далан босгохоор тө­лөвлөөд байгаа. Харин 2030 онд энэ тоо 71 болж нэмэгдэх аж. Үүнээс гадна Лаос улс Хятадын хөгжлийн загварыг хуулбарладаг уч­раас Усан цахилгаан станц эрчим хүч­ний хамгийн том эх сурвалж болох нь тодорхой.

6. Энэтхэг ба Пакистан: Хоёр улс кашмирын уснаас болж маргаан дэгдээх тө­лөвтэй байна. Тэд 1960 онд Инда сав газрын усыг хуваах тухай хэлэлцээр байгуулж, Инд, Желам, Чинаб голыг Пакистанд, Сатлеж, Биас, Рави голыг Энэтхэгт шил­жүүлсэн юм. Гэсэн хэдий ч хагас гандуу Пакистан улс Энэтхэгийг голын усаа хууль бусаар даландаа авч үлдэн, сувгийн системээ урсгалаар нь явуулж байна гэж үздэг байна.

7. Турк, Сири, Ирак ба Иран: Энэ хэсгийн халуун мар­гааны сэдэв бол яах арга­гүй Тигр, Евфрат мөрөн юм. Турк, Сири, Иранд барьсан далангууд болон усжуулах байгууламж нь урсгалын доод хэсэгт орш­дог Иракт хан­галттай хэм­жээний ус хүрэхэд саад бол­жээ. Үүнээс гадна Ирак цэвэр усны хомс­долд орсон. Евфрат мөрний эхийн 98 хувь нь Туркт бай­даг учраас бүх зүйл тус улсаас хамааралтай болсон аж.

8. Израиль ба Палестин: Израиль  улс   аюулгүй байд­лаа бодолцож, Баруун эр­гийнхээ усны тавны нэг хэсгийг л гадагш нэвтрүүлдэг байна. Үлдсэн хэсгийг нь өөрсдөө ашигладаг. Палестин улс  бүрэн автономит болс­ноор Израиль улс усны асууд­лаар монопольчлох магадлалтай.

9. Дундад Ази: Энэ хэс­­гийнхэн Сырдарья, Аму­­дарья мөрний усыг ашиг­лах асуудлаас болж дайн ч дэгдээж болзошгүй бай­далд оржээ. Казахстан, Турк­­менистан, Узбекистан хөвөн, улаан буудай, цагаан будааны тариалалтдаа их хэмжээний ус ашиглах со­­нирхолтой байхад Кир­гизстан, Тажикистан эдгээр голыг УЦС-даа ашиглахыг эрмэлздэг.

Энэхүү ашиг со­нирхлын зөрчилд Аф­ганис­тан ч нэ­мэгдэнэ. Учир нь энэ улс Амударья мөрний урсгалын доод хэсэгт оршдог юм.